Morgunblaðið - 26.02.2006, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 2006 41
fram líða stundir. Morgunblaðið greindi frá því í
byrjun þessa mánaðar að sú hækkun væri ekki
gengin til baka og vaxtaálagið hækkaði enn nú í
vikunni eftir að Fitch gaf út skýrslu sína, þar
sem horfunum á lánshæfismati ríkissjóðs var
breytt úr stöðugum í neikvæðar.
Bankarnir drógu allir þá ályktun af því, sem
gerðist í nóvember, að þeir yrðu að efla upplýs-
ingagjöf sína til fjárfesta. Hreiðar Már Sigurðs-
son, forstjóri Kaupþings banka, sagði t.d. hér í
blaðinu að umfjöllunin bæri þess merki að Kaup-
þing banki hefði vaxið mjög hratt og þar með
vakið athygli. Því yrði að veita fjárfestum meiri
upplýsingar. „Það er ljóst að við þurfum að gera
enn betur. Við þurfum að upplýsa markaðinn
með öflugri starfsemi,“ sagði Hreiðar Már í
Morgunblaðinu 25. nóvember í fyrra. Sama dag
sagði Davíð Oddsson seðlabankastjóri í blaðinu:
„Allar þær tölur sem við sjáum benda til þess að
bankinn sé með góðan grunn. Á hinn bóginn vek-
ur það náttúrulega athygli annars staðar að
bankarnir hafa verið að styrkjast og stækka
undrahratt og þá má vel vera að það veki spurn-
ingar. Þá er þýðingarmikið að íslensku bank-
arnir hafi á reiðum höndum trúverðugar skýr-
ingar á stöðu sinni því í þessum heimi skiptir
raunsönn ímynd öllu máli.“
Talsmenn bankanna kvörtuðu í nóvember – og
kvarta aftur nú – yfir því að hjá erlendum fjár-
festum, fjármálastofnunum og greiningaraðilum
sé ákveðin vanþekking á íslenzku efnahagslífi, ís-
lenzku útrásinni og íslenzku bönkunum. En
hverjum stendur það nær en einmitt bönkunum
og öðrum útrásarfyrirtækjum að bæta úr því?
Gagnrýni
á ónógar
upplýsingar
Í nóvember sögðu
bankamenn jafnframt
að það væri ekki mik-
ið mark takandi á því,
sem greiningardeildir
segðu. Það, sem al-
þjóðlegu matsfyrirtækin segðu, skipti öllu máli,
enda hefðu þau miklu betri aðgang að upplýs-
ingum. Út úr skýrslu Fitch-matsfyrirtækisins
frá því fyrr í vikunni má hins vegar lesa ákveðna
gagnrýni á skort á upplýsingum um erlendar
skuldir bankanna. Þannig ber fyrirtækið ís-
lenzka hagkerfið saman við það ástralska og
nýsjálenzka og segir að síðarnefndu hagkerfin
tvö sýni svipuð, en ekki eins öfgakennd einkenni
ójafnvægis. Hins vegar sé miklu betri upplýs-
ingar að hafa um uppbyggingu og áhættuvarnir
(e. hedging) erlendra lána í þessum ríkjum en á
Íslandi. Fitch segist hafa áhyggjur af þeirri
áhættu, sem felist í lánum í erlendri mynt til inn-
lendra aðila, færi svo að gengi krónunnar færi á
flakk. Fyrirtækið segir að svo allrar sanngirni sé
gætt, séu sumir bankarnir byrjaðir að veita betri
upplýsingar um þennan þátt í útlánastarfsemi
sinni. Hins vegar hafi íslenzk stjórnvöld ekki,
eins og stjórnvöld í Ástralíu og Nýja-Sjálandi,
gefið nákvæma heildarmynd af áhættuvörnum
lántakenda í einkageiranum. Þessi ríki hafi búið
miklu lengur við fljótandi gengi en Ísland og lán-
takendur í einkageiranum hafi miklu lengri
reynslu af því að fást við gengissveiflur. Fitch
segist bíða með eftirvæntingu eftir skýrslu
Seðlabankans um fjármálalegan stöðugleika í
maí til að varpa frekara ljósi á þá þætti, sem fyr-
irtækið segist hafa áhyggjur af.
Í þessu efni virðist það standa jafnt upp á
bankana sjálfa og Seðlabankann að veita ýtar-
legri upplýsingar.
Hlutur ríkisins
Menn hljóta líka að
spyrja hvort ríkis-
stjórnin þurfi ekki að
veita meiri upplýsingar og leggja ríkari áherzlu á
tengsl við erlenda greiningaraðila, fjárfesta og
fjölmiðla en nú er. Það er til dæmis alveg ljóst að
nánast allir, sem skoða íslenzka hagkerfið nú um
stundir, eru þeirrar skoðunar að aðhaldið í rík-
isfjármálum sé of lítið og of mikið lagt á pen-
ingastefnu Seðlabankans að vinna gegn þensl-
unni í hagkerfinu. Ríkisstjórnin er ljóslega
ósammála þessu mati. En þarf hún þá ekki að
sannfæra þá erlendu aðila, sem um ræðir, um að
aðhaldið í ríkisfjármálunum sé nægilegt? Í Vef-
riti fjármálaráðuneytisins, sem út kom í vikunni,
er röksemdum Fitch svarað og færð rök fyrir því
að ríkisstjórnin hafi aukið aðhaldið í fjármálum
sínum og að horfurnar séu mun betri en matsfyr-
irtækið gefur í skyn. Vefritið kemur nú út á
ensku á vef ráðuneytisins, sem auðveldar erlend-
um aðilum að kynna sér sjónarmið ríkisstjórn-
arinnar. En dugar það til? Fréttir upp úr Fitch-
skýrslunni eru í ótal erlendum fjölmiðlum. Þar
finnst hins vegar engin frétt upp úr Vefriti fjár-
málaráðuneytisins. Þarf ríkisstjórnin ekki að
leggja stóraukna áherzlu á tengsl við fjölmiðla
og fjárfesta í helztu viðskiptalöndum okkar og
vinna gegn neikvæðu umtali?
Það má færa sterk rök fyrir því að íslenzk fyr-
irtæki, ekki sízt þau sem standa í útrásinni, þurfi
að leggja miklu meira á sig við upplýsingamiðlun
og almannatengsl erlendis en þau hafa gert til
þessa. Þetta á ekki sízt við um bankana. Að sjálf-
sögðu er ekki nóg að draga upp fallega mynd fyr-
ir fjölmiðla og fjárfesta; það þarf að vera inn-
stæða fyrir henni. Raunar má ætla að það
aðhald, sem fylgir umfjöllun fjölmiðla, greining-
ardeilda og matsfyrirtækja, stuðli að því að fyr-
irtækin taki síður áhættu en ella og fari varlegar
í lántökum og fjárfestingum.
Íslenzka ríkið hlýtur sömuleiðis að vilja gæta
orðspors síns í hinum alþjóðlega fjármálaheimi
og leggja meiri áherzlu á starfsemi af þessu tagi.
Stjórnvöldum hér hefur aldrei tekizt sérlega vel
upp í almannatengslum á erlendum vettvangi.
Hvalveiðimálið er skýrt dæmi um það; erlend
umhverfisverndarsamtök hafa stýrt umræðunni
um hvalveiðar Íslendinga í erlendum fjölmiðlum,
án þess að íslenzkum sjónarmiðum hafi verið
komið á framfæri sem skyldi. Það væri óheppi-
legt ef umræður um íslenzkt efnahagslíf og ís-
lenzku útrásina stýrðust annars vegar af óná-
kvæmum eða ónógum upplýsingum og hins
vegar af orðrómi og áhyggjum, sem ef til vill eiga
sér ekki nægilega stoð í raunveruleikanum.
Það er sameiginlegt hagsmunamál atvinnulífs-
ins og ríkisvaldsins að stuðla að því að veittar séu
sem beztar upplýsingar um efnahagsumhverfið
hér á landi, ekki sízt nú þegar svo mikil athygli
beinist að því í helztu viðskiptalöndum okkar.
Samstarf ríkisvaldsins og fyrirtækja og samtaka
þeirra liggur því beint við. Hægt er að sækja
margvíslegar fyrirmyndir til nágrannaríkja okk-
ar, t.d. Noregs og Finnlands, þar sem gott sam-
starf er milli upplýsingadeilda utanríkisráðu-
neyta landanna, stjórnsýslu, fyrirtækja og
fjárfestingarskrifstofa.
Þessi ríki, eins og svo mörg önnur, átta sig á
að orðspor þeirra á alþjóðlegum vettvangi er ein-
hver verðmætasta eignin, sem þau hafa yfir að
ráða og ýmsu er til kostandi að styrkja það og
vernda. „Landkynning“ felst ekki lengur bara í
því að kynna íslenzka náttúru og menningu; hún
þarf ekki síður að byggjast á ríkulegri upplýs-
ingagjöf um íslenzka „efnahagsundrið“, bak-
grunn þess og undirstöður.
Morgunblaðið/RAX
Í Bláa Lóninu.
Það er líka al-
gjörlega nýtt fyrir
okkur hversu mik-
inn áhuga erlendir
fjölmiðlar sýna
sveiflum á fjár-
málamarkaðnum
hér á landi. Áður
fyrr hafa slíkir at-
burðir hér ekki
skipt heimspressuna
nokkru einasta máli.
Það var vissulega
sláandi að sjá í hinu
virta, alþjóðlega við-
skiptablaði Fin-
ancial Times á
fimmtudag fyr-
irsögnina „Hrun Ís-
lands hefur áhrif á
heimsvísu.“
Laugardagur 25. febrúar