Morgunblaðið - 26.02.2006, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 2006 21
eigin stjórn. Afrakstur þeirrar vinnu
var sá að hin stríðandi öfl í Kalda stríð-
inu ættu sameiginlegra hagsmuna að
gæta í öryggismálum og þau þyrftu
því að vinna sameiginlega, en ekki
hvort í sínu lagi, að afvopnun ef árang-
ur ætti að nást. Palme var síðan einn
þeirra þjóðarleiðtoga sem tóku þátt í
framtaki sex þjóðhöfðingja frá fimm
heimsálfum sem bundust samtökum
um miðjan níunda áratuginn, ásamt
alþjóðlegum þingmannasamtökum,
um að hvetja kjarnorkuveldin til auk-
innar afvopnunar.
Þá var honum einnig falið hlutverk
sáttasemjara Sameinuðu þjóðanna ár-
ið 1980 í stríðinu milli Íraka og Írana.
Tilraunir hans til þess að miðla málum
milli hinna stríðandi afla báru þó ekki
árangur en skipan hans sem sátta-
semjara í þeirri erfiðu deilu sýnir
hversu mikla virðingu hann hafði
áunnið sér um allan heim sem hlut-
laust afl sem ósjaldan talaði máli suð-
ursins á alþjóðavettvangi. Mårten,
sonur Olofs Palme, sagði meira að
segja frá því í viðtali við Svenska
dagbladet á dögunum að árið 1979
hefði faðir hans spurt hann dag einn
við eldhúsborðið í raðhúsinu í Väll-
ingby hvernig honum myndi lítast á
það ef pabbi hans yrði skipaður að-
alritari Sameinuðu þjóðanna. Það skal
ósagt látið hvort Palme spurði son
sinn að þessu út í loftið eða hvort það
bjó raunverulega undir að honum
kynni að bjóðast staðan.
Hvað sem því líður hafa fáir seinni
tíma stjórnmálamenn á Norðurlönd-
um haft meiri áhrif á leiðtoga og
þegna þjóða um veröld alla. Svíinn Jan
Eliasson, sem nú er forseti allsherj-
arþings Sameinuðu þjóðanna, gerði
þetta að umtalsefni í nýlegri grein um
Palme og utanríkisstefnu hans. Þar
sagði hann alþjóðleg áhrif Olofs Palme
best sjást á öllum þeim skólum, götum
og torgum um allan heim sem nefnd
hafa verið í höfuðið á honum.
Mikill Íslandsvinur
Thage G. Peterson segir frá því í
minningum sínum um félaga sinn Olof
Palme að hann hafi sýnt mjög tak-
markaðan áhuga á norrænu samstarfi.
Þó hafi á því verið undantekningar
sem ekki síst hafi sýnt sig í viðhorfum
hans til Íslands. Peterson lýsir Palme
sem miklum Íslandsvini sem fannst
mikið til íslenskrar náttúru koma –
þótti sérstaklega gaman að ganga um
Þingvelli – og var mikill aðdáandi ís-
lenskra bókmennta þar sem honum
þótti bæði mikið til hins forna bók-
menntaarfs koma svo og verka Hall-
dórs Laxness.
Peterson þótti það lýsandi fyrir þær
sterku taugar sem hann bar til Íslands
að þegar hann frétti af gosinu í
Heimaey í ársbyrjun 1973 voru hans
fyrstu viðbrögð þau að segja: „Við
skulum færa þeim sænsk tréhús til að
búa í.“ Þrjátíu milljónir sænskar voru
síðan sendar til Íslands og Olof Palme
pakkaði niður í tösku og flaug þangað.
Olof Palme bast mörgum Íslending-
um sterkum böndum og á viðbrögðum
íslenskra stjórnmálamanna eftir
morðið á forsætisráðherranum mátti
sjá að fréttirnar voru mörgum hér í
landi mikið reiðarslag. Harmurinn
kom ekki bara til af því áfalli sem í því
fólst að forsætisráðherra norrænnar
frændþjóðar væri veginn á götu úti
heldur var missirinn líka persónulegs
eðlis fyrir marga þá sem kynnst höfðu
Olof Palme. Ólafur Ragnar Grímsson,
forseti Íslands, hafði kynni af honum
gegnum störf sín í þingmannasamtök-
um þeim sem unnu með sex þjóða leið-
togahópnum að afvopnunarmálum
sem þegar er getið um í þessari um-
fjöllun.
„Eini heimsstjórnmálamaður
Norðurlanda“
Í viðtali við Morgunblaðið í kjölfar
morðsins lýsti hann Palme sem „eina
heimsstjórnmálamanni Norður-
landa“. Hann lét auk þess eftirfarandi
orð falla um persónuleg einkenni Olofs
Palme: „[Þ]essi maður, sem sumum
fannst vera hvass í orðræðu og stund-
um háðskur og kaldur rökhyggjumað-
ur, [var jafnframt] mjög viðkvæmur
og jafnvel stundum feiminn og hlé-
drægur. Hann hafði til að bera ríka
kímnigáfu, sem einkum kom fram í
hópi vina og kunningja. Í heild var
hann einstaklega leiftrandi persónu-
leiki.“ Þessi persónulega lýsing Ólafs
Ragnars á sænska forsætisráðherran-
um rímar nokkuð vel við þá mynd sem
fólk yfirleitt hafði af einstaklingnum
Olof Palme sem manni andstæðna, út
á við annars vegar og inn á við hins
vegar.
Morðið á Olof Palme situr enn þá í
sænsku þjóðinni þrátt fyrir að á þeim
tuttugu árum sem liðið eru hafi önnur
og ekki síðri áföll dunið yfir sænsku
þjóðina: Estoníu-sjóslysið, morðið á
Önnu Lindh og náttúruhamfarirnar í
Suðaustur-Asíu fyrir rúmu ári þar
sem hundruð Svía létu lífið. Hið vo-
veiflega fráfall forsætisráðherrans
hefur auðvitað sett sitt mark á mynd
Svía af Olof Palme og þann hetju-
kennda blæ sem hún hefur fengið. En
kannski má líka segja að mynd Svía af
Olof Palme tengist ákveðinni fortíð-
arþrá sænsku þjóðarinnar til þess
tíma þegar Svíar voru óháðir á al-
þjóðavettvangi og gátu leyft sér að
vera með uppsteyt, velferðarkerfið
blómstraði og engin meiriháttar áföll
skóku þjóðina.
Eins og yfirleitt gildir um fortíð-
arþrá styðst hún að mestu fremur við
fegraða mynd af ímyndaðri gullöld
heldur en raunsætt mat á liðinni tíð.
Þrátt fyrir það er ekkert sem bendir
sérstaklega til þess að Svíar hætti í
bráð að líta með draumkenndum hætti
til fortíðar sinnar þar sem Olof Palme
ríkir sem eins konar táknmynd. Líkt
og morðið á John F. Kennedy markaði
ákveðin endalok ameríska draumsins
eftir seinni heimsstyrjöld má ef til vill
segja að morðið á Olof Palme hafi
markað lokin á sænska drauminum
um öruggt og gott samfélag þar sem
allir voru óhultir og allir voru vel
haldnir.
Slíka táknmynd verður erfitt að
brjóta niður og því verður þess sjálf-
sagt langt að bíða að orð og verk Olofs
Palme verði metin eins og hvers ann-
ars stjórnmálamanns.
Höfundur er stjórnmálafræðingur og
magister í alþjóðafræðum.
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111
Við sækjum! S. 520 2220 www.efnamottakan.is
Spillum ekki framtíðinni
Er spilling í þínu
fyrirtæki?
Fyrirtækjum ber að skila spilliefnum.
Efnamóttakan býður upp á alhliða
þjónustu í móttöku spilliefna. Þú kemur
eða við sækjum. Efnamóttakan í Gufunesi
er opin virka daga frá 7.30 – 16.15.
Varlega
Dæmi um spilliefni:
Þungavinnuvélar
Hjólbarðar
Olía
Rafgeymar
Smurefni
Leysiefni
M
IX
A
•
fí
t
•
5
1
0
0
2
The pursuit of perfection
FJARLÆGÐINA
Þegar Lexus IS250 ber þig mjúklega eftir veginum og þú finnur aflið,
sem þér er gefið, verður fjarlægðin nálæg. Fyrr en varir ertu kominn á
áfangastað og þér líður eins og þú hafir aldrei lagt af stað. Innrétting,
munaðarþægindi og tæknibúnaður, sem tekur öðru fram, eru umgjörð
um líf þeirra sem vilja ná langt. Á Lexus IS250 verður fjarlægur
draumur að veruleika.
Sjáðu, snertu og prófaðu Lexus IS250. Við erum sannfærðir um að
niðurstaðan verður gagnkvæm virðing. Það mun ef til vill koma þér á
óvart en við sáum það fyrir. Við gerum nefnilega sömu kröfur til
lúxusbíla og þú og njótum þess að tvinna saman afl og hugvit.
Verð frá 3.800.000 kr.
ÞÚ SNERTIR
Nýbýlavegi 6 Kópavogur Sími 570 5400
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
T
O
Y
31
55
7
02
/2
00
6