Morgunblaðið - 26.02.2006, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Fyrsta sem fólki dettur í hugþegar það hugsar til hinssérlundaða listamannsWoodys Allens – fyrir utandæmalausar flækjur í
einkalífinu sem hér verða látnar
liggja milli hluta af tillitssemi við les-
endur – er væntanlega borgin sem
aldrei sefur, Stóra eplið, Nýja-Jór-
vík; eða bara New York eins og hún
heitir og við köllum jafnan. Hún er
heimaborg Allens, eins ástkær hon-
um og Keflavík Rúnari Júlíussyni, og
þar hefur Allen gert og sviðsett nær
allar sínar kvikmyndir – sem eru nú
orðnar 35 talsins.
Það sætir því talsverðum tíðindum
að hann hafi skuli hafa gert sína nýj-
ustu mynd, Match Point, og vinni nú
að þeirri næstu, sem enn hefur ekki
hlotið nafn, í Lundúnum. Skýringin
liggur ekki í því að á efri árum hafi
hann talið sig þurfa á tilbreytingu að
halda. Nei, skýringin er einfaldlega
sú að í heimalandi hans fyrirfinnast
ekki lengur fjársterkir aðilar sem trú
hafa á listsköpun eins af sínum dáð-
ustu og virtustu kvikmyndagerðar-
mönnum. Þeir voru reyndar nokkrir í
Hollywood sem vildu púkka upp á
sinn mann, en þó ekki með öðrum
hætti en gengur og gerist þar í borg
núorðið, þ.e. því skilyrði háð að fá að
hafa puttana í handrits- og kvik-
myndagerðinni og ráða lokaútgáf-
unni. Sem er nokkuð sem Allen hefur
og mun aldrei sætta sig við.
Morðgáta
Karlinn neyddist því til að leita út
fyrir landsteinana að fjármagni.
Fann það svo í Bretlandi, hjá BBC og
öðrum sönnum kvikmyndaunnend-
um, sem björguðu ferli hans og sál-
arró okkar sem vitum fátt betra en
góða og innihaldsríka mynd eftir
þann sem færði okkur meistaraverk
á borð við Annie Hall, Manhattan,
Zelig, The Purple Rose of Cairo,
Broadway Danny Rose, Crimes and
Misdemeanors, Hannah and Her
Sisters, Husbands and Wifes, Bullets
Over Broadway og Sweet and Low-
down. Hver veit nema næsta mynd
hans bætist í þann hóp? Og hversu
sorglegt yrði það þá ef enginn fengist
til að gera honum kleift að skapa slíkt
listaverk. Bara vegna þess að þau
henta síður til sýningar í verslunar-
miðstöðvum og það þykir ekki beint
vænlegt að láta fylgja með barnabox-
um litla karla með spangargleraugu
og munnræpu.
Verður þessi sérkennilega aðstaða
sem hann hefur komið sér í, einn af
merkilegustu kvikmyndagerðar-
mönnum sögunnar, ennþá sérkenni-
legri eftir að hafa upplifað myndina
Match Point, þá fyrstu sem hann ger-
ir og staðsetur alfarið utan New
York. Hún fer nefnilega hæglega í
flokk með hans betri myndum, í öllu
falli síðustu árin. Karlinn rær líka á
svolítið frábrugðin mið; taugaveikl-
unin er minni og viðfangsefnið er
ekki sjálfskapaðar sálarflækjur mið-
aldra karlmanns í að manni virðist
tilefnislítilli tilvistarkreppu. Nei,
Match Point er gamaldags morðgáta
af breska skólanum, þar sem reyndar
spila stóra rullu gömul eftirlætisvið-
fangsefni Allens eins og ástir, af-
brýði, iðrun og sektarkennd – svíð-
andi sektarkennd.
Frakkar hafa alltaf verið Woody
Allen góðir og staðið með honum í
gegnum sætt og súrt – kannski ein-
mitt vegna þess að landar hans eiga
svo erfitt með að sætta sig við hann –
og því hefur hann alltaf átt sér griða-
stað í Cannes. Þangað fór hann þó
ekki fyrsta sinn fyrr en árið 2003, til
að kynna hina alvondu Hollywood
Ending. Aftur var hann mættur í
fyrra, nú með Match Point. Þótt
myndin hafi verið sýnd utan keppn-
innar batt maður meiri vonir við
hana, einfaldlega vegna þess að sag-
an sagði að hann hafnaði því alltaf að
myndir hans tækju þátt í keppni, ein-
faldlega á þeim réttmæta grundvelli
að hann teldi að ekki væri hægt að
keppa í listum. Og sú tiltrú reyndist
réttmæt. Myndin er sem fyrr segir í
hópi með þeim sterkari sem hann
hefur gert síðustu árin – þótt ekki sé
hún gallalaus vel að merkja – og hef-
ur myndin enda almennt fengið mjög
góða dóma erlendra gagnrýnenda.
Þokkafull
Eitt af því sem gagnrýnendur hafa
rætt um er að Match Point sé trúlega
hans þokkafyllsta í langan tíma og
var sú fullyrðing borin undir hann á
blaðamannafundi sem haldinn var í
Cannes eftir heimsopinberun mynd-
arinnar og hann spurður hvort hinir
ungu og myndarlegu aðalleikarar;
Jonathan Rhys-Meyer og Scarlett
Johansson, hefðu haft slík áhrif á
hann.
„Handritið var bara svona,“ segir
Allen hikandi og kallar að sjálfsögðu
fram hlátur í salnum. „Það er kynlíf
og ofbeldi í myndinni en efnistökin
eru mjög hófstillt og settleg. Það eru
nær engar kynlífssenur í myndinni
en ýmislegt gefið í skyn og ástríðan
ólgar undir niðri enda sumpartinn
örlagavaldur myndarinnar, forsenda
atburðarásarinnar. Hún kann því að
vera þokkafull miðað við aðrar mynd-
ir mínar en almennt held ég að hún sé
ekkert sérlega þokkafull.“
Allen er frægur fyrir að taka ást-
fóstri við leikkonur sínar, reyndar
svo miklu ástfóstri að hann hefur átt í
ástarsambandi við ófáar þeirra,
lengst þó með Diane Keaton og Miu
Farrow. Svo virðist sem hin tvítuga
Scarlett Johansson sé sú nýjasta sem
er í uppáhaldi hjá karlinum því hann
hefur fengið hana til að fara með að-
alhlutverkið í næstu mynd sinni og
hælir henni á hvert reipi fyrir
frammistöðu hennar í Match Point.
„Ég er hæstánægð með að fá tæki-
færi til að vinna með honum aftur.
Veit samt ekki hvort ég sé eitthvert
ástfóstur hans,“ segir Johansson og
horfir á Allen, sem virðist hreinlega
ekki vera með á nótunum, horfir tóm-
um augum til baka á hana og út í sal-
inn og segir svo: „Þið verðið að af-
saka. Heyrnin er farin að gefa sig. Ég
heyri bara það sem ég legg mig eftir
að heyra. Sem er fátt nú orðið, er ég
hræddur um.“ Og karlinn kímir.
Kaldhæðni
En öðruvísi en oft áður, sérstak-
lega nú upp á síðkastið, bjóðast fá til-
efni til að kíma yfir nýjustu mynd Al-
lens, Match Point. Hér er enginn
farsi á ferð, engin léttúðug og spaugi-
leg millistéttarrómantík, heldur sver
hún sig meira í ætt við þær sem hann
gerði á „alvarlega“ skeiðinu, á 9. ára-
tug síðustu aldar, einkum þó hina
mögnuðu Crimes and Misdemea-
nors. Þannig er að viðfangsefnin eru
áþekk mjög. Enn og aftur fæst Allen
við sektarkenndina og það með sínu
einstaka kaldhæðnislega nefi, eða
öllu heldur gleraugum.
En hvað hefur Allen um samlík-
inguna við Crimes and Misdemea-
nors að segja?
„Sjálfur tel ég þær ansi ólíkar.
Þessi mynd er um heppni, metnað og
ástríðu en Crimes and Misdemea-
nors er trúarlegra eðlis, helmingur-
inn kómískur um sjónvarpið og að
láta kaupa sig. En svo má vel vera að
ég standi of nærri verkum mínum til
að koma auga á hversu áþekk þau
eru.“
En hvað er það sem heillar hann
við þetta sígilda viðfangsefni heims-
bókmenntanna; hvað er það sem
heillar hann við „hinn fullkomna
glæp“, glæp án refsingar? Eru þetta
hugsanlega kaldhæðnisleg skilaboð
frá honum um dómskerfi samtímans?
„Ég hef aldrei áttað mig almenni-
lega á því hvers vegna ég er alltaf
sagður kaldhæðinn. Sjálfum finnst
mér ég ekkert kaldhæðinn. Kald-
hæðni er lítið annað en önnur staf-
setning á raunveruleikanum. En ég
hef sterkar skoðanir á þessu við-
fangsefni og líkt og svo mörgum öðr-
um þykir mér vera óskaplega mikið
óréttlæti í heiminum í dag. Hvert
sem litið er eru framdir glæpir – til-
finningaglæpir, líkamlegir glæpir, al-
þjóðlegir glæpir og stjórnmálaglæpir
– sem fólk kemst upp með án refs-
ingar og í ofanálag fyrir rífleg verð-
laun.“
Allen segist hafa verið innblásinn
af bókmenntum 19. aldar þegar hann
skrifaði söguna, einkum rússneskum
bókmenntum á við verk Dostójevsk-
ís. Hann segir það tímabil lengi hafa
verið í metum hjá sér. Þess vegna
megi sjá titilpersónuna lesa Glæp og
refsingu í myndinni; það hafi bæði
verið hugsað sem virðingarvottur en
einnig til að varpa betra ljósi á per-
sónuna, ungan metnaðarfullan og yf-
irborðskenndan mann sem leggur
allt upp úr ytra atgervi, fasi, fram-
komu og tilbúnum menntuðum per-
sónuleika. Fyrir utan hina augljósu
kaldhæðnislegu vísbendingu í fléttu
myndarinnar. Ófáir blaðamenn og
Kvikmyndir | Woody Allen gerði sína nýjustu kvikmynd Match Point fjarri heimahögum
Amerískur sér-
vitringur í London
Woody Allen er búinn að söðla um. Þessi sérvitri gam-
alreyndi kvikmyndagerðarmaður sem helst hefur viljað
gera myndir sínar í dyragættinni á heimili sínu í Manhatt-
an-hverfi í New York er nú farinn að gera myndir í Eng-
landi. Skarphéðinn Guðmundsson komst að því á blaða-
mannafundi með karlinum að það var hreint ekki vegna
aukinnar víðsýni heldur miklu fremur af illri nauðsyn.
Woody Allen segir leikkonunni Scarlett Johansson til.Ástir á akrinum. Scarlett Johansson og Jonathan Rhys-Meyers .
John Rhys-Meyers sem ungi Írinn, Chris Wilton, og Scarlett Johansson sem
Nola Rice, leikkona með framavonir, sem einnig er utangarðs í London.