Eimreiðin - 01.07.1895, Page 43

sungu þeir höfundinn í bann. En það kvæði er einkar vel kveðið
og í því svo mikill skáldlegur kraptur, að eptir að það hafði breiðst
út, var Þorsteinn fyrst almennt viðurkenndur sem skáld. Arið eptir
birtist »Vestmenn« (Snf.), hið efnismesta af kvæðum Þorsteins, og
svo er mikið borið í það af frumlegum hugsunum og kjarnyrðum,
að það hlaut að draga til sín hugi allra þeirra, sem fylgjast með
islenzkum kveðskap. Þá kom og »Bókin mín« og fleiri kvæði í
sömu átt. Með þessum kvæðum er fyrst fyrir alvöru ný lífshreyf-
ing komin inn í íslenzka skáldskapinn, og er það sú hin sama,
er tekið hefur í þjónustu sína öll hin helztu skáld á Norðurlöndum
nú hin siðustu 20 ár. Skáldið dæmir þjóðfjelagið vægðarlaust,
átrúnað, siðalögmál og venjur. Allt á að lúta sannleikanum. Hið
fyrsta boðorð er: vertu sannur, og hin fyrsta krafa listarinnar: gerðu
sannar lýsingar af lífinu og náttúrunni. Það má lengi þrasa um rjett-
mæti þessara kenninga, en það er einkum þetta, sem hefur ein- _
kennt hin svo nefndu »virkileikaskáld«. Jeg tek hjer 2 erindi úr
kvæðinu »Vestmenn«, sem bezt sýna stefnuna:
Þá nötrar vor marggylta mannfjelagshöll,
sem mæðir á kúgarans armi,
sem rifin og fúin og rammskekkt er öll
og rambar á Helvítis barmi.
Og kóngurinn stritast þar kiknaður við
og kófsveittur presturinn togar,
en endalaust sígur á ógæfuhlið
og undir í djúpinu logar.
Og niðurlagserindið úr kvæðinu »Orlög guðanna«:
Pví kóngar að síðustu komast í mát
og keisarar náblæjum falda,
og guðirnir reka sinn brothætta bát
á blindsker í hafdjúpi alda.
Hjer er að ræða um vakandi hugsjónir, sem barizt er fyrir
og móti í heiminum kringum okkur. Það eru ómar frá hinni
miklu þjóðfjelagshreyfingu, sem nú á sjer stað í öllum löndum
hins menntaða heims, er berast til okkar með þessum kvæðuin
Þorsteins. Það er fyrirkomulagið í heiminum, ráðstafanir guðs og
manna, sem hjer er fundið að; í sjálfu sjer er heimurinn góður
og gæti verið og á að vera bústaður gleði og ánægju, en skilyrðið
fyrir því, að hann verði það, er: frelsið. Lítum enn á kvæðið
»Vestmenn«. Þeir hafa brotið af sjer konungsvaldið, en þjóðfjelag
þeirra liggur enn í böndum auðvaldsins og kirkjuvaldsins. Þau
umbrot, sem þar eiga sjer nú stað, miða í þá átt, að slíta einnig
þessi bönd af þjóðlíkamanum, og í hvert sinn sem Vestmenn
spyrna við og slíta fjötrana af sjer, »braka« hjer »við hlekkirnir«
á fjöldanum, hinum mörgu þúsundum, sem bíða lausnarinnar,
þreyja frelsið. Og við hverja öldu, sem að vestan veltur, við
hverja frelsishreyfing, sem þaðan berst, skelfur hin mikla þjóð-
fjelagsbygging Evrópu. Vestmenn, hin unga, »ólmhuga« þjóð, sem