Eimreiðin - 01.07.1895, Blaðsíða 56

136
Médicale 30. júní 1894, Því Þar segir hann ýtarlegast frá máli
þessu.
Þær ritgjörðir, er nú vóru taldar, eru um skaðleg áhrif ljóssins,
en N. Finsen hefur líka athugað aðra eiginleika sólarljóssins og
er seinasta ritgjörð hans um fjörgunarafl þessL Hann skýrir þar
frá tilraunum, er hann hefur gert til þess að rannsaka það. Hann
reyndi það fyrst á froskaeggjum. Fóstrið er aflangt í laginu og
liggur svo samanbogið í egginu eins og kröpp skeifa. Ef tekið
er eptir því, hvernig það þroskast, má sjá, að það tekur stundum
hreifingar innan í egginu, er líður að því, að það fari að fara úr
því. fíreifingar þessar eru optast eins; í einu vetfangi beygir það
sig til gagnstæðrar hliðar, svo að það liggur öfugt við það, sem
það lá áður. Ef sólarljósið skein á eggið, þá tók fóstrið miklu optar
þessar hreifingar. Finsen reyndi þá á salamandra eggjum, hvernig
hreifingar þessar yrðu, er hann ljet bláa, rauða, gula og græna
sólarbirtu skína á þau, og eins hvernig þær vóru, er eggin vóru
í skugga. Fóstrið liggur eins í þeim og i froskaeggjum og hreif-
ingar eins glöggar. Tilraunir þessar sýndu tvennt, 1) að Ijósið
hafði mikinn mátt til þess að koma fóstrinu til þess að hreifa sig,
og 2) að máttur þessi var mestmegnis hjá bláu og tjólubláu litunum.
Finsen ól upp pöddur af þessari tegund og sá, hve fjörugar
þær vóru, er þær komu í dagsbirtuna og höíðu verið í myrkri;
sumar ól hann upp i rauðu Ijósi og urðu þær jafnan fjörugar, er
þær kornu i dagsbirtuna; en aptur á móti brá þeim hvergi og vóru
rólegar, sem hann hatði alið í blárri birtu, enda vóru þær þegar
orðnar vanar við bláu og fjólulitina.
Finsen hefur reynt þessi áhrif ljóssins á ýmsum kvikindum,
ánamöðkum, eyrnatvistum (forficula), bekkbítum (oniscus) og hlaup-
bjöllum (pterostichus). Allir kannast við ánamaðkana, og er því
bezt jeg segi frá, hvernig fór fyrir þeim. Finsen tók 20 ánamaðka
og ljet þá i öskju alllanga og dreifði þeim jafnt um botninn. Fyrir
lok notaði hann glerræmur rauðar, gular, grænar og bláar, og var
hann vanur að nota svona lit gler til þess að ná litum ljóssins.
Til þess að halda glerræmum þessum saman, setti hann þær í
umgjörð, og Ijet hann þær í þeirri röð, sem nú var sagt. Eptir
nokkra stund vóru allir ánamaðkarnir skriðnir undir rauða glerið.
Hann sneri þá við lokinu, svo að þar varð blátt Ijós, þar sem áður
haiði verið rautt; og er hann eptir nokkurn tíma gáði að öskjunni,
vóru ormarnir komnir aptur undir rauða glerið. Þessa tilraun
gerði hann hvað eptir annað bæði í vanalegri dagsbirtu og i sól-
skini; varð endirinn ávallt sá, að maðkarnir skriðu undir rauða
glerið. Stundum lágu þó nokkrir þeirra undir græna eða gula
glerinu, og einstaka sinnum bar það við, að einn og einn lá kyr
undir bláa glerinu, hnipraður saman í kuðung, en þessar undan-
tekningar vóru varla teljandi. Undir rauða glerinu lágu maðkarnir
kyrrir í einum kökk, en er lokinu var snúið við og bláa og fjólu-
lita ljósið fjell á þá, leið eigi langt (1 til x/2 mínúta) þangað til
ormarnir tækju að hreifa sig og skriðu fram og aptur. Aptur á
1 Lyset som Incitament. Nogle Experimenter. Hospitalstid., nr. 8, 1895.