Eimreiðin - 01.07.1895, Blaðsíða 27

107
öðrum til viðvörunar. Múrat IV misþyrmdi tóbaksmönnum á höndum
og fótum. Amúrat IV bannaði tóbaksnautn sökum þess, að hún gjörði
menn ónýta til barngetnaðar. Svo er sagt, að Abba hinn mikli i Persa-
landi hafi einhverju sinni boðið stórmenni í riki sínu til veizlu. I veizlu
þessari ætlaði hann að gjöra tóbaksnautnina hlægilega. Hann tróð þurru
hrossataði í reykpipur og bauð gestum sínum. Hann spyr þá svo, hvernig
þeim smakkist; einn þeirra kvaðst aldrei hafa bragðað betra tóbak. Varð
Abba þá ygldur á brún og sagði, að sú jurt skyldi bölvuð vera, er mestu
menn í rik sinu þekktu eigi frá hrossataði. Ljet hann þá taka tóbaks-
sala einn og brenna með öllum tóbaksbirgðum sinum. A Rússlandi var
(1634) nefmissir lagður við, ef tóbaks var neytt; áður lá dauðarefsing
við þvi. 1615 var tóbak ræktað á Hollandi. 1619 fluttist það til
Noregs og Svíþjóðar. I Svíþjóð var tóbak ræktað 1724. Um miðja
17. öld mun það hafa flutzt til Islands.
Páfarnir Urban og Innócents bannfærðu þá, er neyttu tóbaks í
kirkjum meðan tíðir stóðu yfir, en Benedikt XIII hóf það bann, því
hann tók sjálfur i nefið.
Fyrst var tóbaksjurtin ræktuð í görðurn til prýðis, hún var þá og
höfð til lækninga, því þá leituðu menn lyfja i hverri jurt; var hún um
tima nefnd heilsujurt og sárajurt. Tóbaksnautnin og tóbaksjurtin útbreiddist
á tiltölulega stuttum tíma um allan heim, og er það furða mikil, er að
því er gætt, hve mikið var gjört til að sporna við henni. Höfðingjar
rikja og kirkju gjörðu allt hugsanlegt til að sporna við henni. Tóbaks-
mönnum var hótað dauða, limlesting og Helvíti. Sumstaðar töluðu
menn um að bæta við 11. boðorðinu, og átti það að banna tóbaksnautn.
Síðar hurfu menn frá því, einkum af því, að hvergi sást i biflíunni, að
Móses hefði bannað slikt. Pegar menn gátu ekki sett tóbaksbannið sem
sjerstakt boðorð (nl. 11. boðorðið), heimfærðu þeir það undir 6. boð-
orðið, svo tóbaksnautn varð hjónaskilnaðarsök. Mikið var rætt og ritað
gegn tóbakinu. Menn sögðu að það væri snara djöfulsins, spillti heilsu
og siðferði o. s. frv. Pegar hótanir dugðu ekki til að sporna við tóbaks-
nautninni, þá tóku menn það ráð, að tolla tóbakið. Konungar leigðu
tóbaksverzlunina og gaf það af sjer ógrynni fjár. 1629 var tóbak tollað
á Frakklandi. 1733 fjekk Spánarkonungur 14,661,876 kr. i tekjur af
tóbaki. 1743 leigði Portúgalskonungur tóbaksverzlunina fyrir 5 milj. kr.;
1780 fjekk Frakkakonungur 20 milj. kr. i tekjur af tóbaki, en 1840
60 milj. kr.
Tóbakseitrið. Pað var ekki alveg ástæðulaust, að menn hömuð-
ust svo á móti tóbaks brúkuninni, þvi áhrif þess á likamann eru ekki
sem hollust. Pess er fyr getið, að tóbakið inniheldur magnaða eitur-
tegund, tóbakseitrið. Hreint tóbakseitur er vatnstær, gagnsæ olía, og sje
hún hituð, leggur af henni sterkan tóbaksþef, og er hún svo baneitruð,
að ekki þarf nema fáa dropa til að drepa mann; fjórðungur eins dropa
drepur kaninur. Smáfaglar og fleiri smádýr drepast, ef þau anda að sjer
gufu af tóbakseitri. I tóbakinu er eitrið blandað ýmsum ^öðrum efnum
og er misjafnlega mikið af því í hverri tóbakstegund. I flestu tóbaki
er 2—8 °/0 hreint tóbakseitur, i mjög fáum tegundum er minna en 2 °/0;
það er með öðrum orðum, í einum fjórðungi tóbakspunds er nægilegt
eitur til að drepa marga menn. Pess finnast dæmi að menn hafa dáið