Eimreiðin - 01.07.1895, Blaðsíða 14

94
nokkru við móupptekt lík af 2 mönnum, og sást ekki betur, en að þau
væri aðeins nokkurra daga gömul; en við nánari rannsókn kom það i
Ijós, að þetta voru lík fornþýzkra kaupmanna, er farizt höfðu i mýrinni
fyrir 1800—2000 árum.
Hinn nafnfrægi danski náttúrufræðingur Jap. Stenstrup er einn af
þeim fyrstu, er rannsakað hafa mómýrar á visindalegan hátt. Arið 1842
gaf hann út ritgjörð um það efni og sýndi, að af jurtaleifum þeim, er
i mómýrunum geymast, má sjá, að jurtagróðurinn i Danmörku hefur fyr
á timum verið harla frábrugðinn því, sem nú er. Hefur ösp verið aðal-
skógartrjeð, þá er mólagið fór að myndast; síðan varð landið alvaxið
furuskógi, en furan dó út og eikarskógur kom í staðinn. Efst finna
menn blöð af elri, en af beykitrjám finnst litið eða ekkert, og eru það
þó algengustu skógartrjen í Danmörku nú á tímum. Hvað Island snertir,
þá má, eins og allir vita, sjá af fauskunum, sem eru svo algengir i mónum,
hve víða hafa birkiskógar vaxið, þar sem nú sjest ekki hrisla. — Siðan
lágu þessar rannsóknir niðri að mestu, um nærri þvi hálfa öld; þá voru
þær teknar upp aptur i Sviþjóð (Skáni), og kom það brátt á daginn, að
svipaðar stórkostlegar breytingar hafa orðið á jurtagróðrinum þar i landi
og i Danmörku, og umfram Stenstrup fundu menn í leirlaginu undir
mónum meðal annars leifar af jurtum, er nú á tímum vaxa miklu norðar
á hnettinum. Petta bendir á, að loptslag hafi fyr á tímum verið miklu
kaldara á þessum stöðum, og jurtaleifarnar sýna, hvernig loptslagið hefúr
smátt og smátt verið að batna fram á þenna dag, en aðeins þegar á
allt er litið, þvi að í Svíþjóð hafa menn fundið eikarleifar miklu norðar
en nokkur eik vex nú, og virðist af því og öðru mega ráða, að loptslag
hafi um tima orðið jafnvel betra en það er nú.
Það liggur i augum uppi, hve þýðingarmikið er, að rannsaka jurta-
leifarnar í mónum, því að þá er Noregur og Sviþjóð (og önnur þau
lönd, er algjörlega voru falin jökli, eins og t. d. Island) komu fram undan
jöklinum i lok ísaldarinnar, var allt land gjörsamlega bert og gróðrar-
laust; til þess að landið gæti gróið upp, varð fræ af ýmsum jurtum að
berast einhversstaðar að, ekki sköpuðust þær af engu þar á staðnum.
Nú geta menn opt sjeð, hvaðan jurtirnar eru komnar, og hafa af því
getað ráðið ýmislegt um breytingar á höfum og löndum á tímabilinu
eptir ísöldina, þvi að viða hagar svo til, að jurtafræ o. fl. hefðu ómögu-
lega getað flutzt á milli eins og nú stendur á. Eins og við er að búast
hafa einnig fundizt þess merki, að dýralífið hafi breyzt engu síður en
gróðrarlifið; stendur það nokkuð i sambandi við, að dýrin eru mjög háð
jurtagróðrinum, grasæturnar beinlínis, en rándýrin óbeinlínis. Það kemur
ekki við þetta mál, að lýsa nokkuð að mun dýralifinu í lok ísaldar-
innar og eptir hana; hjer skal aðeins stuttlega getið nokkurra af þeim
dýrum, er fundizt hafa leifar af í og undir mólögunum. Af þessum
leifum hefur sjezt, að um miðja Norðurálfu (og að vísu víðar) hefur
úð og grúð af kafloðnum filum og nashyrningum, bjarndýrum, hýenum
hjartartegundum ýmsum, risavöxnum dýrum af kattakyni o. fl. Manna-
bein hafa einnig fundizt allvíða, en þótt þau hefðu alls ekki fundizt, þá
væri samt fengin óyggjandi vissa fyrir þvi, að mennirnir hafa byggt
Norðurálfu heims á þessum fjarlægu timum, þvi að innan um bein
þessara dýra, er nefnd hafa verið, má finna tilhöggna steina og sótugar