Eimreiðin - 01.07.1895, Síða 23

103
og á slíkt að hafa við borið árið 1770. Allur þess konar greiði
og hjálp er launuð með ríkmannlegum gjöfum og þakklátsemi.
Að síðustu skal þess getið, að álfar hænast mjög eptir börnum
rnanna og leitast opt við að heilla þau eða lokka þau með sjer
burt frá bænum, þegar enginn gætir þeirra1. Ef börnin sýna
mótþróa, svo að álfurinn nær þeim ekld, sinnist honum opt og
slær þá barnið á kinnina, og fær það þá bláan blett á hana. Svona
skýrðu menn þessa óskiljanlegu meðfæddu bletti, sem einstöku
menn höfðu og hafa. Stundum vilja álfar ná í börnin með því
að hafa skipti á þeim og álfabörnum (sem reyndar optast eru
gamlir álfar — »átján barna faðir í Alfheimum«); skiptir þá svo
um, að börn, sem áður vóru spök og gæf, verða nú óspök og
láta öllum illum látum; það eru umskiptingarnir, sem allir
þekkja.
Svona var álfatrúin á Islandi til skamms tíma og saga hennar
í stuttu máli. Nú er hún að mestu eða öllu dauð á íslandi;
menntunin, skólarnir og framfarirnar hafa orðið henni að fjörlesti,
og álfarnir hvílast nú í kirkjugörðum sínurn og risa aldrei upp
aptur. »Allrar veraldar vegur víkur að sama púnkt«. »íslenzkar
þjóðsögur* er grafskriptin.
Þessi álfatrú er í mörgu lærdómsrík. Hún er nokkurs konar
skáldskapur þjóðarinnar, en með öllu ósjálfráður; sveigist hún stöð-
ugt meir og meir að því að verða mynd af íslenzku mann- og
þjóðfjelags-lífi; álfarnir verða æ mennskari og mennskari í öllu
sína eðli og athæfi; því er það svo mikils vert, að geta fylgt
henni, þrætt hana svo að segja fet fyrir fet. Og hún truflast ekki
eða blandast af neinum utan að komandi eða útlendum áhrifum;
frá því á 14. öld að minnsta kosti er hún alislenzk og helduráfram
að vera það til endaloka. Heiðin trú fór — að vorri hyggju —
sama veginn síðustu aldirnar, sem hún lifði; en þar eru nú margar
skoðanir um, hvernig henni hafi verið varið, og er það mikið
mein, að svo skuli vera. En um álfatrúna á íslandi er enginn
efi eða óvissa. Af allri hjátrú liðinna tíma er hún fegursti og
ljúfasti þátturinn, og hún er sá sanni spegill, er þjóð vor getur
sjeð sig sjálfa í, sitt líf og sinn hugsunarhátt.
Finnur Jónsson.
Hvemig standi á þessari trú, er ntjer ekjd með öllu ljóst.