Eimreiðin - 01.07.1895, Page 16

96
Mörg rök má færa til þess, að álfar sjeu upphaflega ekkert
annað en sálir andaðra manna, og trúin á þá er trúin á líf sáln-
anna eptir líkamlegan dauða hvers manns. Því var t. d. Oláfr á
Geirstöðum kallaður Geirstaðaálfur eptir dauða sinn.
Snorri Sturluson talar um tvær aldir í Heimskringlu formála
sínum og nefnir þær brunaöld og haugaöld. Þetta er rjett
að því leyti sem brunaöld (líkabrennuöidin) var eldri og gekk á
undan hinni, er haugar voru gerðir og lík mann lögð í þá óbrennd.
En lengra aftur í tímann var ekki von til, að minni manna næði.
Haugaöldin er mjög gömul. Um leið og haugurinn varð bústaður
líksins, varð hann og bústaður sálarinnar, er var ódauðleg. Þess
vegna höfðu haugbúarnir (draugarnir) nokkurs konar líf eftir dauð-
ann. Haugarnir vóru opt ættahaugar, og gátu margir verið lagðir
í einn haug. Af trúnni á líf sálnanna spratt svo trúin á mátt
þeirra til að vernda lifandi menn og styrkja þá til velmegunar og
hamingju. Synirnir trúðu því eðlilega, að feður þeirra (afar og
forfeður) ljeti sjer annt um þá eins eptir líkamlegan dauða sinn sem
áður, og þeir fóru að tilbiðja feður sína þ. e. sálirnar, andirnar,
og skoða þær sem góða anda og verndarverur; andirnar (haugbú-
arnir) voru því upprunalega sjerstök ættagoð; en trúin breiddist út
og varð almenn og menn fóru almennt að dýrka þessar verur, sem
höfðu fengið nafnið álfar.
I hinni fornu goðafræði eru álfar stundum nefndir og þá
alloptast svo, að þeir eru settir í náið samband við æsi eða goðin
sjálf; »æsir og álfar« eru eins og ein heild. Alfheim gáfu æsir
Frey að tannfje í árdaga; hafa menn þvi snemma hugsað sjer sjer-
stakan heim, er þeir byggðu, enda segir Snorri í sinni bók (Eddu),
að »einn sé staðr á himni, er heitir Alfheimr; þar byggja Ljós-
álfar — þeir eru fegri en sól«; »ljósálfar« eru kallaðir hjer til grein-
ingar frá »dökkálfum« það eru dvergarnir, og þeir eru svartari en
bik. Það sem hjer kemur fram, er yngsta stigið í heiðinni trú á
álfa. Þeir voru hugsaðir sem ljósar og ljúfar verur (loptandar), sem
vildu ekki annað en gott og unnu öllu því, sem var gott og fagurt.
I Alvíssmálum er kafli úr máli þeirra, eða taldir nokkurir hlutir
og sagt, hvað álfar nefni þá; öll þessi nöfn eru yndisleg, ljúf og
blíð og sýna tilfinningu fyrir fegurð náttúrunnar; jörðin heitir
»gróandi«, himininn »fagraræfr«, sólin »fagrahvel«, skógurinn »fagr-
limi«, lognið »dagsevi«, nóttin »svefngaman«, vindurinn »dynfari«
o. s. frv. Þeir eru auðvitað fagrir ásýndum, og þegar menn hugsuðu