Morgunblaðið - 05.09.2000, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞRIÐJUDAGUR 5. SEPTEMBER 2000 33
Arðsemi jafnari
byggðaþróunar á Islandi
NÝJAR tölur frá Hag-
stofu sýna að miklir
fólksflutningar haldi
áfram frá landsbyggð-
inni til höfuðborgar-
svæðisins og viðamiklar
rannsóknir, Stefáns 01-
afssonar, prófesssors,
benda til þess að ekkert
lát sé á þessari þróun að
öllu óbreyttu. Hann full-
yrðir „að búseta á lands-
byggðinni sé í hættu“
sbr. greinar hans í Morg-
unblaðinu í nóvember sl.
Það er of sjaldgæft að
málsmetandi menn hafi
bent á þá augljósu stað-
reynd að flutningar fólks
frá landsbyggðinni til höfuðborgar-
svæðisins séu þéttbýlisbúum dýrir,
ekki síður en því fólki og byggðum
sem fólk flyst frá. Nokkrum sinnum
hefur þó bryddað á þessu. Sem dæmi
má nefna að borgarstjórinn í Reykja-
vík, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, tók
rækilega undir þetta sjónarmið ný-
lega. Hún lét hafa eftir sér í viðtali að
ein afleiðing þess að fólksflutningar
frá landsbyggðinni til höfuðborgar-
svæðisins sé „að við horfumst í augu
við að þessi umferðaraukning (sem af
því stafar) fer að verða okkur allt of
dýrkeypt".
Kostnaður þjóðflutninganna
er afar „dýrkeyptur"
Mýmörg önnur dæmi um kostnað
sem íbúar og sveitarfélög á höfuð-
borgarsvæðinu hafa af
miklum aðflutningum
fólks má auðvitað
nefna. Þar er af mörgu
að taka. Mikla spennu
á íbúðamarkaði og
hækkun á verði íbúð-
arhúsnæðis eins og
raunin hefur orðið
undanfarin misseri en
ekki síður dýrar lausn-
ir í gerð umferðar-
mannvirkja og fleiru
sem tengist því að
flýta þarf fokdýrum
verkefnum á sviði
samgöngumála á höf-
uðborgarsvæðinu t.d
svokallaðri Sunda-
braut, jafnvel færslu Reykjavíkur-
flugvallar og mun fleiru sem tengist
hraðri þéttbýlismyndun. Tæplega
þarf að tíunda þann kostnað sem
hlýst af því að fólk flyst frá þorpum og
bæjum á landsbyggðinni. Mannvirki
nýtast þar oft verr vegna brottflutn-
inga fólksins og tækifæri til hag-
kvæmrar nýtingar á staðbundnum
auðlindum þjóðarinnar verða ekki
sem skyldi, svo ekki sé minnst á þann
mannlega harmleik sem oft á tíðum
má næstum lílqa við nauðungarflutn-
inga fólks þaðan sem það á rætur.
Kostnaður við þá þjóðflutninga sem
hafa staðið nær alla þessa öld er því
gífúrlegur, en það sem er athyglis-
verðast að hann fer nú í raun vaxandi
eins og nánar verður fjallað um hér á
eftir.-
Höfuðborgarsvæðið er
orðin ein af auðlindum okkar
Auðvitað var það svo að hraður
vöxtur höfðuborgarsvæðisins m.a.
vegna aðflutninga fólks fi'á lands-
byggðinni varð þess valdandi að við
eignuðumst á ótrúlega skömmum
tíma miðstöð fjölbreyttrar atvinnu,
menningar og lista, sem stendst sam-
anburð við stórborgir í útlöndum
Byggðaþróun
Þessi grunnhyggna
umræða stjórnmála-
manna og ekki síður
fjölmiðla er okkur afar
„dýrkeypt“, segir Lárus
Jónsson í fyrstu
grein sinni.
langt umfram fræga höfðatölureglu
svo ekki sé minnst á aukið félagslegt
öryggi. Tæknibylting sem varð til
þess að færri þurftu að vinna erfiðis-
vinnu til sjós og lands varð hraðari
hér hjá okkur en hjá mörgum öðrum
þjóðum. Því verður að halda á lofti að
þessir öru fólksflutningar og þéttbýl-
ismyndun á höfuðborgarsvæðinu
höfðu örugglega í för með sér að mun
færri íslendingar fluttust til útlanda
en ella hefði orðið. Það er í rauninni
ótrúlegt hvað Reykjavík og höfuð-
borgarsvæðið geta boðið okkur mikil
tækifæri til fjölbreyttrar atvinnu og í
menntun- og menningu. Hver stór-
viðburður í listum og menningu rekur
annan. Fullyrða má að engin smáþjóð
- jafnvel stórþjóð á vestrænan mæli-
kvai-ða - getur státað af höfuðborg
sem getur staðið betur undh- nafni á
þeim sviðum sem nútímamannlíf
snýst um í æ ríkara mæli. Það er stað-
reynd að þessi gróska í atvinnu- og
menningarlífi á höfuðborgarsvæðinu
er ein af auðlindum þjóðarinnar. Við
njótum starfskrafta, hstsköpunar og
lífsorku mun fleiri landa okkar og út-
lendinga, sem sest hafa hér að eða
heimsækja okkur, vegna þess að við
eigum þessa auðlind.
Arðsemi jafnari byggðaþróunar
við núverandi aðstæður
En stöldrum nú aðeins við. Hröð
fólksfjölgun á höfuðborgarsvæðinu er
ekki lengur nauðsynleg til þess að
auka arðsemi þess. Þvert á móti eru
aðflutningar af landsbyggðinni
„dýrkeypth-“ á margan hátt og fækk-
un fólks í byggðum utan þéttbýlisins
við Faxaflóa er aðvitað jafnvel dýr-
keyptari. Of sjaldan heyrist hversu
mikla verðmæta, aldagamla menn-
ingarerfð við eigum í sveitum og
þorpum landsins og hvaða auðlind er
þar í húfi ekki síður en orka, fiskimið
og landgæði. Það er því augljóst mál
að aðgerðir til þess að draga úr fólks-
flutningum frá landsbyggð til höfuð-
borgarsvæðisins eru á þeim tímum
sem við lifum nú ótrúlega arðsamar
þjóðfélaginu, ekki einvörðungu í
krónum og aurum, heldur einnig jafn-
vel ekki síður í varanlegri verðmæt-
Lárus
Jónsson
um. Um þessa staðreynd þarf alls
ekki að deila. Af því leiðir að ekki þarf
heldur að deila um að aðgerðir stjórn-
valda til þess að ná þeirri arðsemi
sem felst í jafnari byggðaþróun séu
ekki einungis æskilegar heldur sé það
skylda þeirra að finna leiðir til þess að
arðsemi af jafnari byggðaþróun náist
eins og stefnt er að á öðrum sviðum
þjóðlífsins. Á hinn bóginn geta menn
deilt um það hvers konar aðgerðir í
þessu efni eru áhrifaríkastar og jafn-
vel deilt um að ákveðnar aðgerðir séu
gagnslitlar eða gagnslausar.
Eru íjölmiðlar og
stjórnmálamenn úti á þekju?
Stjórnmálamenn og fjölmiðlar tala
um arðsemiskröfur í tíma og ótíma,
en á þessu sviði virðast menn algjör-
lega úti á þekju. Oftast er litið svo á að
„byggðapólitík" sé lausnarorð sumra
stjóiTimálamanna til þess að nota
skattpeninga okkar allra tU þess að
hygla dreifbýlisfólki og kaupa at-
kvæði. Þessi grunnhyggna umræða
stjórnmálamanna og ekki síður fjöl-
miðla er okkur afar „dýrkeypt". Upp-
lýsingaöldin, sem við teljum okkur
lifa á nær því miður oft svo afskaplega
skammt undir yfirborð staðreynd-
anna, sem blasa við ef menn gefa sér
augnablikstíma til þess að hugsa.
Hvernig á að gera byggða-
þróunina arðsamari?
Ætlun mín er að fjalla í næstu
greinum um orsakir þjóðflutninga
þeirra sem menn hafa nefnt ýmsum
nöfnum, svo sem byggðaröskun eða
fólksflótta frá dreifbýli í þéttbýli
o.s.frv. Meginatriði er þó að stjóm-
endur þjóðarinnar geri sér grein íyrir
að áframhaldandi þjóðflutningar eru
afskaplega kostnaðarsamir og miklu
má kosta tU að ná arðsemi sem myndi
hljótast af jafnari byggðaþróun í
landinu.
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.
Starfsmenntun
fyrir alla
MEÐ Morgunblað-
inu sl. sunnudag fylgdi
kynningarrit um nokk-
ur starfsmenntaverk-
efni sem starfsmennta-
ráð félagsmálaráðu-
neytisins hefur veitt
fjái’stuðning tU. Það fer
vel á því að athygli sé
vakin á þessu við upp-
hafi viku símenntunar
sem stendur nú yfir.
Síðastliðið vor kynnti
ég á blaðamannafundi
breytt skipulag á
starfsaðferðum starfs-
menntaráðs sem og þau
verkefni sem þá var
veitt til um 30 milljónum króna. Þau
verkefni eru af margvíslegu tagi en
lúta öll að því sama markmiði að efla
og örva starfsmenntun einstakling-
unum og atvinnulífinu öllu til heilla.
Jafnframt því að styrkja áfram
starfsmenntaverkefni af ýmsu tagi
sem hefur verið helsta verkefni
starfsmenntaráðs síðustu ár mun
sjónum nú verða beint að sérstökum
þróunarverkefnum til að mæta þörf-
um sem ekki hefur verið nægilega
sinnt. Má í því samhengi nefna eitt
verkefni sem kynnt er í kynningarrit-
inu sem er íslenskukennsla fyrir er-
lenda starfsmenn á öldrunarstofnun-
um. Þá verður nú í vikunni veittur
sérstakur styrkur til þróunar á náms-
efni fyrir hafnarverkamenn. í þess-
um tilfellum er fjárstuðningurinn
umtalsvert hærri en við hina hefð-
bundnu úthlutun enda von okkar að
með því sé frumkvæði og athafna-
semi hagsmunaaðila örvuð svo að
verkefnin þróist áfram með jákvæð-
um hætti.
Þriðja áhersluatriðið í breyttu
skipulagi starfsmenntaráðs félags-
málaráðuneytisins er að örva kynn-
ingarstarf um starfsmenntun og mik-
ilvægi hennar fyrir þjóðlífið og
kynningarritið sem nú er í höndum
landsmanna er góður vitnisburður
um þessar áherslur.
Starfsmenntaráð félagsmálaráðu-
neytisins hefur lagt
mörgum góðum verk-
efnum lið í gegnum tíð-
ina en ég taldi rétt að
ráðið endurmótaði
áherslur sínar og skipu-
lag í takt við nýja tíma.
Nýir starfsmenntasjóð-
ir hafa komið til nú hin
síðari ár í tengslum við
kjarasamninga og ein-
mitt um þessar mundfr
eru starfsmenntasjóðir
verkafólks sem stofnað-
ir voru með kjarasamn-
ingum nú í vor að móta
starfsreglur sínar. Að
einhverju leyti munu
þeir taka við þeim verkefnum sem
starfsmenntaráð hefur sinnt til þessa.
Starfsmenntaráð mun vitaskuld
áfram gegna mikilvægu hlutverki við
að styrkja hina ýmsu aðila sem verða
framkvæmdaaðilar stefnu félags-
málai’áðuneytisins í starfsmennta-
Menntamál
Öflug starfsmenntun,
segir Páll Pétursson, á
að standa öllum á vinnu-
markaði til boða.
málum. Það er mikilvægt að starfs-
menntakerfið sé sveigjanlegt og
viðbragðsfljótt og svari þörfum ein-
staklinga og fyrirtækja fyrir nýja
menntun á hverjum tíma. Oflug
starfsmenntun á að standa öllum á
vinnumarkaði tO boða. MikOvægi
starfsmenntunar er ótvíræð og fyrir-
tæki stór sem smá eru sífellt að
leggja meiri áherslu á hana í starf-
semi sinni. Það er til góðs og örvun af
hálfu starfsmenntaráðs félagsmála-
ráðunejdisins til margra ára til at-
vinnulífsins hefur þar tvímælalaust
ráðið nokkni.
Höfundur er félagsmálaráðherra.
Páll Pétursson
.: ■:: •■ ■. . . '.. .,'.■■■■■:■
■U'V

Við bjóðum
ídons
Barnadansar
Mambó
Samkvæmisdansar
Unglingadansar
Salsa
Evr6pume«stararnir
jukkaogSirpakoma
i nóvernber
Tjútt
Dans drsins- La Luna
Nýjustu tískudansarnir
Kennslustaðir
• Bolholt 6, Reykjavík
• Fjölnishúsið Dalhúsum 2, Grafarvogi
Innritun og upplýsingar
553 6645 og 568 5045 alla daga kl. 12-19.
Systkinaafsláttur • Fjölskylduafsláttur
DANSSKÓU
Jóns Péturs ogKöru