Morgunblaðið - 19.07.1991, Blaðsíða 29

29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JÚLÍ 1991
Hörður Helgason
sendiherra - kveðja
Fimmtudaginn 18. júlí kvöddum
við hinstu kveðju Hörð Helgason,
fyrrverandi sendiherra og ráðuneyt-
isstjóra, sem andaðist á Landspíta-
lanum 9. þ.m., eftir erfið veikindi.
Hörður fæddist á ísafirði 27.
mars 1923. Að loknu stúdentsprófí
frá Menntaskólanum á Akureyri fór
hann til náms við Duke-háskóla í
Suðurríkjum Bandaríkjanna og lauk
þaðan jtrófi í þjóðfélagsfræði árið
1947. I árslok 1948 hóf hann störf
í utanríkisþjónustunni og fór til
starfa til sendinefndar íslands hjá
Efnahagssamvinnustofnuninni -
OEC - í París, sem þá hafði um-
sjón með framkvæmd Marshall-
aðstoðarinnar í Evrópu. 1952 varð
starfsvettvangur hans fastanefnd
Íslands hjá Atlantshafsbandalag-
inu, sem þá hafði aðalstöðvar í
París og 1956 var hann skipaður
sendiráðsritari og síðar sendiráðu-
nautur við sendiráðið í París.
í París starfaði Hörður samfellt
í 11 ár eða til 1960. Hann minntist
oft Parísaráranna með ánægju þar
sem hann hafði mjög fjölbreytt
verkefni og kynntist mörgu góðu
fólki. Reyndar einkenndi það allan
starfsferil Harðar að hann óx með
hverju erfiðu verkefni, sem honum
var falið og átti einstaklega auð-
velt með að kynnast fólki og laða
fram hið jákvæða í umhverfi sínu.
Hörður flutti heim til íslands árið
1960 og var falin stjórn varnar-
máladeildar og skipaður formaður
varnarmálanefndar. Hann gegndi
þessu viðkvæma og oft erfiða starfi
í sex ár með miklum ágætum og
mótaði á sinn jákvæða hátt en af
fullri festu samskipti íslenskra og
bandarískra stjórnvalda um alla
framkvæmd varnarsamningsins.
Mér varð það fyrst fyllilega ljóst
þegar ég kom að þessum málum
rúmum 20 árum eftir að Hörður,
árið 1964, yfirgaf varnarmála-
nefnd, hve traustan grunn hann
skildi þar eftir sig og hve varanleg
áhrif hans voru á þá fjölmörgu sem
ábyrgðarstörfum hafa gegnt við
framkvæmd mála varðandi Kefla-
víkurflugvöll. Ég veit að ijölmargir
þeirra samstarfsmanna syrgja nú
góðan vin.
Árið 1966 lá leið Harðar til
Bandaríkjanna þar sem hann næstu
árin var sendiráðunautur og síðan
sendifulltrúi við sendiráð okkar í
Washington. Mikilvæg störf í sam-
skiptum við stjórnvöld í Washington
léku í höndum Harðar. Umfangs-
mikla fyrirgreiðslu vegna íslenskra
hagsmuna, jafnt mikilvægra við-
skiptahagsmuna sem og persónu-
legra vandamála íslendinga fjarri
Fróni, annaðist Hörður af þeirri
kostgæfni sem einkenndi öll störf
hans. Hann var hógvær og gerði
ekki mikið úr sínum hlut, en þeim
mun fleiri leituðu til hans þegar
mikið lá við. Þessu kynntist ég vel
þegar ég kom til starfa við sendiráð-
ið í Washington árið 1973, þegar
Hörður var kallaður heim til að
taka við starfi skrifstofustjóra ut-
anríkisráðuneytisins. Mannlífs- og
embættisgarðurinn, sem Hörður
skildi eftir sig í Washington var vel
ræktaður og góður aðkomu. Hörður
gegndi starfí skrifstofustjóra ráðu-
neytisins samtals í 6 ár og var skip-
aður sendiherra árið 1976.
Það var árið 1978 að ég átti
þess fyrst kost að vinna með Herði,
í utanríkisráðuneytinu. Rúmu ári
síðar varð hann ráðuneytisstjóri. í
daglegu samstarfí við hann sem
ráðuneytisstjóra um þriggja ára
skeið, kynntist ég honum náið og
mat hann þeim mun meir sem ég
kynntist honum betur. Hann var
réttsýnn og farsæll yfírmaður sem
hafði lag á að laða fram það besta
í hveijum starfsmanni og uppskar
góðan vinnuanda. Hann naut þeirr-
ar víðfeðmu reynslu, sem hann
hafði á öllum sviðuni utanríkismála
auk þeirra hæfíleika, sem hann fékk
í vöggugjöf.
Eftir farsælt starf sem ráðuneyt-
isstjóri fór Hörður enn á ný til starfa
erlendis og var fastafulltrúi íslands
hjá Sameinuðu þjóðunum í New
York og síðan sendiherra íslands í
Kaupmannahöfn og jafnframt
sendiherra á Italíu, Israel og í
Tyrklandi með aðsetri í Kaup-
mannahöfn.
Síðust árin átti Hörður við alvar-
leg veikindi að stríða og sl. haust
var svo komið að hann taldi sig
ekki geta gegnt embætti sendiherra
í Kaupmannahöfn öllu lengur og
baðst lausnar frá embætti. Hafði
hann þá með sóma rækt embætti
sitt og m.a. kynnst vel stjórnmála-
leiðtogum í Kaupmannahöfn.
Þrátt fyrir mjög erfíð veikindi
eftir að heim kom, var hugur Harð-
ar áfram hjá utanríkisþjónustunni
og mörg voru þau hollráðin, sem
hann gaf, þegar eftir var leitað,
allt undir það síðasta. Fyrir þau er
ég þakklátur.
Ekki verður Harðar minnst, án
þess að geta þeirrar stoðar og
styttu, sem hann átti í eiginkonu
sinni, Söru Ross, sem í blíðu og
stríðu stóð honum við hlið allt frá
upphafi, er hún fýlgdi honum frá
Bandaríkjunum að háskólanámi
hans loknu og fram á síðustu stund.
Við samstarfsmenn í utanríkis-
ráðuneytinu sendum Söru og böm-
unum einlægar samúðarkveðjur.
Saman eigum við minningu um
góðan dreng.
Þorsteinn Ingólfsson
Klara Sveins-
dóttir — kveðja
Fædd 31. október 1902
Dáin 24. maí 1991
Nú er elskuleg tengdamóðir mín
búin að fá hvíldina eftir langa og
vinnusama ævi. Aðfaranótt 24. maí
fékk hún hægt andlát eftir nokkra
dvöl á hjúkrunarheimilinu á Egils-
stöðum. Þar var henni hjúkrað af
elskulegu starfsfólki, sem a!lt vildi
fyrir hana gera, en aldrei heyrðist
hún kvarta þótt vitað væri að henni
leið ekki alltaf vel. Vil ég fyrir okk-
ar hönd þakka starfsfólkinu öllu,
allt sem það gerði fyrir hana.
Klara Sveinsdóttir fæddist 31.
október 1902 á Djúpavogi en flutt-
ist ung til Fáskrúðsíjarðar. Hún
giftist 16. desember 1922 Ingólfi
Þórarinssyni frá Búðum og bjuggu
þau allan sinn búskap þar. Ingólfur
reisti ásamt bróður sínum Björgvin
reisulegt hús er hlaut nafnið Mel-
brún. Þau hjón eignuðust 6 börn
en tvö þeirra dóu ung. Upp komust
þijár dætur og einn sonur. Dæturn-
ar eru Þórunn Ingólfsdóttir, gift
Ástþóri Guðnasyni, Stefanía, ekkja
eftir Friðrik Jóhannesson, og Gyða,
gift Sveini R. Eiðssyni, en sonurinn
er Margeir Ingólfsson, kvæntur
undirritaðri.
Mann sinn missti Klara árið 1955
en bjó áfram í Melbrún og vann
nú við ýmis störf utan heimilis til
að sjá fyrir sér, en hún var alla tíð
mjög sjálfstæð og vildi bjarga sér
sem mest sjálf hvað sem á gekk.
Á efri hæð hússins í Melbrún
bjuggu systir Ingólfs og mágur,
Pálína og Guðmundur Vestmann,
ásamt tengdamóður Klöru, Kar-
ólínu Jónsdóttur, og annaðist Klara
þau öll að einhveiju eða öllu leyti
um lengri eða skemmri tíma þar til
þau létust í hárri elli, um og yfír
hundrað ára gömul.
Klara Sveinsdóttir var einstak-
lega elskuleg kona, barngóð, hjarta-
hlý og greiðvikin og þrátt fyrir
annir hafði hún alltaf tíma fyrir
börnin sín og fjölskyldur þeirra.
Má með sanni segja að Klara hafí
verið miðpunkturinn í íjölskyldunni,
elskuð og virt af öllum. Osjaldan
duttum við, öll fjölskyldan, óvænt
inn um dyrnar í Melbrún í sumar-
fríum okkar og þá var allt sett í
gang að búa upp rúm handa öllum
og finna fram uppáhalds réttina,
að ekki sé minnst á bakkelsið sem
alltaf var nóg til af. Þarna leið okk-
ur öllum vel og það var ávallt með
trega að heim var haldið á ný, en
dvölin hjá Klöru í Melbrún, mömmu,
tengdamömmu og ömmu, var svo
uppbyggjandi að við héldum heim
endurnýjuð á sál og líkama eftir
hveija heimsókn.
Að lokum vil ég þakka elskulegri
tengdamóður minni samfylgdina og
allt það sem hún var mér og mínum
og bið algóðan föður okkar á himn-
um að taka hana til sín og varð-
veita um alla eilífð.
Megi hún hvíla í friði.
Elsa Guðsteinsdóttir
Björn S. Markús-
son - Kveðjuorð
Minning:
Jón Bjömsson
frá Dilksnesi
Nú þegar afi, Bjöm Svavar Mark-
ússon, er skilinn við okkur sækja
margar minningar um hann á hug-
ann, en þar sem hugurinn er fylltur
trega og sorg, þá skortir orð til þess
að tjá þær tilfínningar sem byrgjast
inni í manni.
Afi fæddist á Hafurstöðum í Kol-
beinsstaðahreppi. Foreldrar hans
voru þau hjónin Markús Benjamíns-
son og Kristfríður Sveinbjörg Halld-
sóttir. Þeim varð 14 barna auðið og
voru tvíburarnir Bjöm og Ingibjörg
Fjóla þau sjöundu og áttundu í röð-
inni. Áf þessum 14 börnum komust
ekki nema 11 á legg, vegna þess að
á þeim tíma var fátæktin oft mikil
og Iæknavísindin ekki komin eins
langt á leið og nú til dags.
25 ára að aldri kvæntist afi Sig-
ríði Rósu Þórðardóttur frá Hraunsm-
úla í Kolbeinsstaðahreppi. Eiga þau
9 uppkomin börn, en ein dóttir þeirra
Iést innan eins árs. Barnabörnin eru
orðin 27 og barnabömin 21. Afkom-
endur afa og ömmu em því orðnir
þó nokkuð margir og var afi mjög
stoltur af þessum stóra hóp sínum.
Afi Björn var í um það bil 10 ár
bóndi fyrst í Stokkseyrarseli og síðan
á Yestri-Leirárgörðum. En þar sem
afi fékk ofnæmi fyrir heyi var hann
tilneyddur til þess að leggja niður
bústörfín. En eins og við vitum öll
sem þekktum hann, var hann dugn-
aðarmaður og vinnuforkur mikil og
lét því engan bilbug á sér finna,
heldur fór að starfa sem húsasmíða-
meistari. Yið byggingarstörf vann
afí síðan til æviloka.
Afi Björn var með mjög sterkan
persón\ileika og mótaðar skoðanir á
hlutunum. Hann stóð svo fastur á
sínum skoðunum að honum varð
varla haggað. Af sérstakri festu
hlélt hann á lofti viðhorfum sínum
og málstað í stjórnmálum og óskaði
þess að þeir sem minna mættu sín
í þjóðfélaginu næðu rétti sínum.
Alltaf var gott að koma til afa
og ömmu, bæði sem smákrakki upp
í Borgarnes og síðar upp á Skaga
þar sem þau bjuggu í ein 20 ár. En
samverustundunum fækkaði er ég
hóf nám og flutti til Þýskalands þar
sem ég bý enn þann dag í dag. I
raun fínnst mér þau hafa verið frek-
ar ólík í sér, en samt mjög sam-
hent. Amma sá um líkamlega vellíð-
an gestanna, því hún var og er með
borðið alltaf fullt af alls konar kræs-
ingum. Afí sá aftur á móti um and-
legu hliðina, með því að ræða við
gestina um allt milli himins og jarð-
ar. Afí var nefnilega greindur mað-
ur, víðlesinn og málglaður. Einnig
var hann með skemmtilega kímnig-
áfu og stundum kom viss glampi í
augun á honum þegar hann var að
stríða okkur krökkunum. Afa þótti
gaman að spilum og kenndi hann
flestum barnabörnunum peninga-
spilið 21. Einnig eru okkur systrun-
um ógleymanlegar beijaferðir, sem
við fórum í með afa, ömmu og Siffu,
yngstu dóttur þeirra sem var á svip-
uðum aldri og við systurnar. Í fyrra-
vor hélt afí upp á áttræðisafmælið
sitt með pomp og prakt, þar sem
fjöldinn allur af afkomendum, ætt-
ingjum og vinum var saman kominn.
Hann sagðist vilja halda upp á þetta
stórafmæli sitt því „enginn veit fyrr
en allur er“. Hið snögglega andlát
afa Bjöms sýnir hve stutt er á milli
lífs og dauða.
Kæra amma, til þín sendi ég mín-
ar hjartanlegustu samúðarkveðjur.
Það er sárt að missa þann sem
maður elgkar. Þið voruð búin að
vera gift í tæp 56 ár, mikill er því
missir þinn.
Afí er nú horfínn frá okkur, en
minningin um hann er eftir og hún
lifir.
Mér finnst viðeigandi að ljúka
þessari grein um afa með ljóðinu
„Minning“ eftir Matthías Johannes-
sen, vegna þess að afi var bæði
náttúruunnandi og hafði gaman af
ljóðum.
Niða vötn án afláts undir hrauni
eilíf gjálp í landsins heita barmi.
Minning þín, þinn hlátur, grýtta gleði
glitrar enn sem dögg á vorsins hvarmi;
leitar fersk- sem lindin undan klaka
leyndan veg frá innstu hjartarótum:
streymir fram þann dag er þeyrinn þíðir
þvala mold og lækir verða að fljótum.
Og þótt í okkar tíð sé margt að muna
og margt sé það, sem finnst mér kvöð að
skrifa,
þín minning bregður tærum hlátri á haustið
og hennar vepa er skemmtilegt að lifa.
(Matthías Johannessen)
Gulla
Þeim fækkar óðum fulltrúum ald-
amótakynslóðarinnar. Kynslóðin
sem lagði grunninn að íslandi nú-
tímans, breytti landinu úr fátæku
bændasamfélagi yfír í gnægtaþjóð-
félag okkar daga. Jón Björnsson,
Dilksnesi í Nesjum, Hornafirði, var
sannarlega lýsandi dæmi um þessa
kynslóð.
Sístarfandi var hann því verkefn-
in voru nær óþijótandi enda reynd-
ust vinnudagarnir oft ærið langir.
Ég kynntist Jóni í kennaraverk-
falli haustið 1976 þegar ég réðst
til starfa við gærusöltun í sláturhús-
inu á Höfn. Eftir það hafa leiðir
okkar legið oft saman, ekki síst
eftir að hann flutti ásamt Björgu
konu sinni til okkar í Skjólgarð á
Höfn.
Söltun gæra er ekki flókið ferli
en þarfnast samt sem og önnur þau
verk sem unnin eru, vandvirkni og
natni, einmitt þeirra eiginleika sem
Jón var gæddúr í ríkum mæli. I
hægðinni þá benti Jón mér góðfús-
lega á hvernig best væri staðið að
söltuninni. Aðdáunarvert var
hversu mikla virðingu hann bar
fyrir verkinu og eins sú alúð sem
hann lagði í það. Þannig var það
með öll þau verk sem Jón tók sér
fyrir hendur, þ.e. að inna þau þann-
ig af hendi að til sóma teldist.
Og, það var sama hver verkefnin
voru, hvort það var heima í Dilks-
nesi, úti í sláturhúsi, í vegavinnu,
störf oddvitans eða aðstoð við ná-
ungann, alltaf var Jón fús til starf-
ans. Hann var ólatur með afbrigð-
um, lundgóður vel og kurteisin og
tillitsemin einstök.
Lífíð er einn samfelldur lærdóms-
og þroskaferill ólíkra áhrifavalda.
Jón Björnsson er sá sem hefur
kennt mér hvað mest í mannlegum
samskiptum og verklagni og al-
mennu viðhorfi til lífsins. Fýrir það
er ég ævinlega þakklátur og minn-
ist hans með mikilli virðingu.
Björg, þér sendi ég mínar einlæg-
ustu samúðarkveðjur.
Ásmundur Gíslason