Morgunblaðið - 19.07.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JÚLÍ 1991
Fullveldisafsalið til EES
eftir Hannes Jónsson
Þau ánægjulegu tíðindi gerðust
3. júlí sl. að haldinn var fjölmenn-
ur undirbúningsfundur að stofnun
samtaka gegn aðild íslands að
Evrópska efnahagssvæðinu (EES),
en fyrir áframhaldandi fram-
kvæmd á sem víðtækastri fríversl-
unarstefnu í milliríkjaviðskiptum.
Við, sem þátt tókum í að undirbúa
fundinn og samtökin, beittum okk-
ur einnig fyrir því, að hafist var
handa um að safna undirskriftum
undir áskorun til ríkisstjórnarinnar
um að hverfa nú þegar frá viðræð-
um um aðild íslands að EES, en
kæmi til þess að samkomulag um
EES yrði undirritað, verði samn-
ingurinn borinn undir þjóðarat-
kvæði áður en hann kæmi til end-
anlegrar afgreiðslu.
Forsenda þjóðaratkvæða-
greiðslu er þó sú að stuðlað sé að
víðtækri fræðslu og menntandi
rökrænni umræðu um þetta al-
vöru- og örlagamál, svo sem fram
kom í ágætum rabbdálki Matthías-
ar Johannessen, ritstjóra, hér I
blaðinu 20. janúar sl. Hann mælti
með því „að þjóðaratkvæðagreiðsla
réði úrslitum" um aðild okkar að
EES „eftir víðtæka upplýsingam-
iðlun, sem hefur verið í lágmarki“.
Lengst af hefur upplýsingaflæð-
ið einkennst af þeirri einhliða nauð-
hyggju, að efnahagslega sam-
vinnuþróunin eigi sér stað í Evrópu
og að okkur sé nauðugur sá einn
kostur að verða hluti af henni. Þó
hefur utanríkisráðuneytið ekki birt
nokkum arðsemisútreikning vegna
aðildar íslands að EES og ekki
lagt fram rökstudda áætlun með
líklegum taps- og gróðareikningi
okkar af aðild.
Utanríkisráðherra hefur haldið
því fram bæði í blaðaviðtölum og
í samtölum við ríkisíjölmiðla, að
samkomulag hafí þegar náðst um
98% efnisatriða EES-samning-
anna. Aðeins sé eftir að ná sam-
komulagi um 2% þeirra, þ.e. „hina
vanheilögu þrenningu“ sem hann
nefnir svo: fisk, landbúnað og þró-
unarsjóð, sem allt er utan grund-
vallaratriða samningsins um fjór-
frelsið, sem lögtaka á.
En hvað veit Alþingi og þjóðin
um efnisinnihald samninganna um
EES og hvernig þeir snerta hags-
muni Islands?
Efnahagslegt tap og
fullveldisafsal
í greinargerð 3.júlí-samtakanna
með áskoruninni til ríkisstjórnar-
innar er bent á og rökstutt, að
miðað við fyrirliggjandi samkomu-
lagsdrög, eins og þeim er lýst í
ráðherrayfirlýsingu EFTA/EB frá
13. maí sl., muni efnahagslegt tap,
ekki ábati, fylgja aðild okkar að
EES. Auk þess verði það fullveldis-
afsal, sem gert sé ráð fyrir að eigi
sér stað, aldrei réttlætt.
Utanríkisráðherra lýsti því yfir
í fjölmiðlum daginn eftir fundinn,
að hann „vísaði á bug“ að nokkurt
fullveldisafsal ætti sér stað. Þessa
frávísun studdi hann með engum
gildum rökum, en sagði að í fram-
tíðinni yrði EFTA-ráðið að taka
samhljóða ákvarðanir um EES-
málefni ef til aðildar kæmi.
En hvað um fullveldisafsalið í
aðildarsamningnum sjálfum? Hvað
um að undirgangast Rómarrétt
hinn nýja um fjórfrelsið og sam-
keppnisreglur alls samingssviðs-
ins?
Hvað um yfirþjóðlegt vald eftir-
lits- og framkvæmdastjórnar EES?
Og hvað um það, að 5 dómarar
Evrópudómstólsins og 3 frá EFTA-
ríkjunum, ekki Hæstiréttur ís-
lands, fari með æðsta dómsvald í
málefnum samningssviðsins?
Hvað er fullveldi?
Svo undarlega vill til, að þótt
utanríkisráðherra hafi fullyrt mikið
um, að ekkert fullveldisafsal eigi
sér stað við aðild að EES, þá hefur
hann ekki vitnað í gilda skilgrein-
ingu á fullveldishugtakinu máli
sínu til stuðnings. Slíka skilgrein-
ingu má þó finna í öllum sæmileg-
um fræðiritum um þjóðarétt og
stjómlagafræði.
Prófessor L. Oppenheim skil-
greinir hugtakið svona í sínu sí-
gilda fræðiriti um alþjóðalög:
„Fullveldi er æðsta valdið, vald,
sem er sjálfstætt gagnvart hveiju
öðru veraldlegu valdi. Fullveldi
merkir því nánast í þrengstu merk-
ingu alhliða sjálfstæði, innan og
utan landamæra ríkisins." (Vol. I,
bls. 118.)
í fræðiriti Ólafs Jóhannessonar
um Stjómskipun íslands (1978
útg.) er skilgreiningin á fullveldi
fléttuð saman við skilgreiningu á
ríkinu, þannig:
„Ríki er mannlegt samfélag, er
hefur varanleg yfírráð yfír tilteknu
landssvæði, býr við lögbundið skip-
ulag og lýtur stjórn, er sækir vald
sitt til samfélagsins sjálfs en eigi
til annarra ríkja, enda fari sú stjórn
með æðsta vald í landinu. óháð
valdhöfum annarra ríkja, að öðru
en því er leiðir af reglum þjóðarétt-
ar“.
Nú liggur það fyrir, að hið nýja
efnahags- og viðskiptakerfí EES
mun einkennast af samkeppnis-
reglum og fjórfrelsinu, sem sett
er fram í 3. gr. Rómarsáttmála frá
1957. EB ákvað 1985 að taka það
að fullu til framkvæmda í ársbyij-
un 1993. Þetta er líka grundvallar-
atriði EES-samninganna. Einnig
það, að fullkomið réttarsamræmi
skuli vera á svæðinu. Því verða
lögteknar sameiginlegar réttar-
reglur fyrir allt EES-svæðið,
byggðar á gildandi EB-rétti. Um
þetta sagði utanríkisráðherra í við-
tali við Morgunblaðið 26. júlí 1990:
„EFTA-ríkin hafa fyrir sitt leyti
samþykkt að gera lög og reglur
EB á samingssviðinu að sameigin-
legum lagagrundvelli EES.“
Þama er um að ræða um 1.400
laga-, reglugerða- og tilskipunar-
texta upp á um 11.000 bls. eða
um 8 sinnum stærra en allt ís-
lenska lagasafnið, sem er 2.718
dálkar (1.359 bls.). Tilgangurinn
er að ná „sem mestu réttarsam-
ræmi innan Evrópsks efnahags-
svæðis“. Þessi bálkur á að hafa
forgang fyrir íslenskum lögum.
Stangist hann á við gildandi ís-
lensk lög eiga þau að víkja en lög
EB að ríkja. Ný lög má heldur
ekki setja síðar, ef þau stangast á
við EB-bálkinn. íslensk stjórnvöld
eiga sem sé ekki að fara með
æðsta vald í þessum málum. Al-
þingi getur ekki óháð og sjálfstætt
beitt lagasetningarvaldinu, heldur
verður lagasetningarvald þess tak-
markað af EB-rétti á samingssvið-
inu. Felst ekki augljóst afsal á
fullveídi lýðveldisins í þessum
ákvæðum samningsdraganna, sem
utanríkisráðherra segist vera bú-
inn að samþykkja fyrir okkar hönd?
Annað meginatriði EES-kerfís-
ins, sem lesa má út úr ráðherrayfir-
lýsingu EFTA/EB-ráðherra frá 13.
maí 1991 er, að innan EES á að
koma á skilvirku yfírþjóðlegu valdi
í höndum framkvæmdastjómar
EES. Hún á að hafa eins konar
lögregluvald til eftirlits með fram-
kvæmd samningsins. Hún getur
krafist skýrslugerða og skýringa á
öllu því, sem varðar framkvæmd
samningsins hér á landi. Einnig
breytinga á framkvæmdinni, telji
hún þörf á. íslenskt fullveldi er
beygt undir þetta yfírþjóðlega vald
erlendrar stofnunar og ber að lúta
því á samningssviðinu.
Við þetta bætist svo, að „settur
verður á fót sjálfstæður EES-dóm-
stóll en í honum munu sitja 5 dóm-
arar frá Evrópudómstólnum og 3
af EFTA-dómurunum sjö. Hann
mun starfa innan Evrópubanda-
lagsdómsins og hafa umboð til að
kveða upp úrskurði." Þessi dóm-
stól, ekki Hæstiréttur íslands, á
að vera æðsta dómsstig í málum
samningssviðsins, og framkvæmd-
astjómin getur kært EFTA-ríki
eins og ísland fyrir þessum dómi,
en úrskurður hans er endanlegur.
Er ekki augljóst að með þessu er
hluti dómsvaldsins, sem nú er í
landinu, fluttur til meginlands Evr-
ópu?
I öllum þremur framangreindum
þáttum er gert ráð fyrir meiri hátt-
ar fullveldisafsali frá íslandi til
Hannes Jónsson
„Því má heldur ekki
gleyma, að það er engin
leið að snúa til baka,
ef gengið er í EES. Eina
leiðin út úr EES virðist
vera leiðin inn í EB.“
útlanda. Þetta er yfírleitt viður-
kennt annars staðar en hér á landi.
Sem dæmi má nefna viðtal þýska
stjórnmálamannsins Martins Ban-
gemanns, varaformanns EB, við
Morgunblaðið 21. ágúst 1990. Um
fullveldisafsal EB-ríkjanna vegna
réttarsamræmis, sem á einnig að
gilda innan EES, sagði hann: „Það
má því segja með réttu, að aðild-
arríkin glati hluta af fullveldi sínu
til EB.“ Síðar sagði hann: „EB er
að verða sambandsríki, með sömu
löggjöf.“
Hliðstætt sjónarmið kemur fram
hjá dr. Gunnari G. Schram í kafla
hans í Ármannsbók: Framsal ríkis-
valds til Evrópubandalagsins:
„Þau ríki, sem að bandalaginu
standa, hafa framselt nokkum
hluta ríkisvalds síns í hendur stofn-
ana bandalagsins og komið á lög-
skipan innan þess, sem bindandi
er fyrir sérhvert þeirra.“
Sama fullveldisafsalið, takmark-
að við samningssviðið, á að fara
fram til EES við lögtöku lagabálks
EB, stofnun framkvæmda- og eft-
irlitsstofnunar, og erlends dóm-
stóls, sem meiri myndugleika hafi
á samningssviðinu en Alþingi og
Hæstiréttur íslands.
Það er lítið hald í þeirri „rök-
semd“, að fullveldisafsalið fari ekki
fram af því að gert sé ráð fyrir
að Alþingi samþykki EES-samn-
inginn með lagabálki EB sem fylgi-
skjali og ákvæðin um framkvæmd-
astjórnina og dómstólinn. Vitan-
lega færi fullveldisafsalið fram
þótt það yrði samþykkt á Alþingi
rétt eins og menn þurfa að af-
henda bifreið eða fasteign, sem
þeir gefa afsal fyrir, þótt gert sé
af ftjálsum og fúsum vilja. Full-
veldisafsalið á samningssviðinu
verður í reynd veruleiki, þótt sam-
þykkt kunni að vera á Álþingi að
afsala því til Brussel. EES-stofn-
anirnar munu taka við því, nýta
það og ekki skila aftur.
Hér á við að minna á orð Ein-
ars Eyjólfssonar Þveræings á Al-
þingi árið 1024, eins og Snorri
Sturluson skýrir frá þeim í Heims-
kringlu. Til afgreiðslu var beiðni
Ólafs konungs Haraldssonar um
að íslendingar gengju honum á
hönd, en Norðlendingar gæfu hon-
um Grímsey. Einar varaði, að sögn
Snorra, við því að verða við óskum
konungs. Með því mundu íslendig-
ar ekki aðeins gera sjálfum sér og
sínum samtíðarmönnum það ófrelsi
„heldur bæði oss og sonum vorum
og allri ætt vorri, þeirri er þetta
land byggir, og mun ánauð sú aldr-
ei ganga eða hverfa af þessu
landi.“
Þótt formið sé annað á inntakið
eins vel við nú og árið 1024.
Traustari forustu I
EES-viðræðurnar
Það er stórmál, að gætnari og
dómgreindarbetri menn en ut-
anríkisráðherra ráði ferðinni í síð-
ustu lotu samningaviðræðnanna
um EES. Þess vegna hlýtur þjóðin
að setja traust sitt á Davíð Odds-
son, forsætisráðherra, og Þorstein
Pálsson, sjávarútvegsráðherra, til
þess að taka í taumana og forða
okkur nú frá hliðstæðu við þau
ógætilegu milliríkjasamskipti, sem
á Sturlungaöld leiddu til sjö alda
erlendra yfírráða yfir íslandi.
Davíð Oddsson ræddi EES-
samningana á landsfundi, 9. mars
1991 og sagði þá, að við göngum
„til viðræðnanna með því sjálf-
strausti, að við eigum þann kost
að vera utan við Evrópubandalagið
og það gerum við fremur en að
þurfa að lúta einhveiju því, sem
lífsafkoma okkar þolir ekki eða
sjálfstæðisvitund okkar mælir
gegn.“
Þessum orðum forsætisráðherra
viljum við lesendur Morgunblaðs-
ins treysta.
Þau ber að skoða í ljósi þess,
að aðild að EES mundi að mati
margra fela í sér 60%, sumir segja
allt að 80%, af aðild að EB. Því
má heldur ekki gleyma, að það er
engin leið að snúa til baka, ef geng-
ið er í EES. Eina leiðin út úr EES
virðist vera leiðin inn í EB. Það
er því full ástæða til að meta að
verðleikum sjálfstæði okkar og
fullveldi og það utanríkisviðskipta-
kerfi, sem við búum nú við.
Höfundur er fyrrverandi sendi-
herra oghöfundurbókarinnar
Evrópumarkaðshyggjan: Hags-
munir og valkostir Islands.
Þórir S. Gröndal skrifar frá Flórída:
Hver er maðurinn?
Þegar hér ber að garði íslend-
ing, sem ekki eru vituð náin deili
á, eða á hvers ferli maður þarf að
glöggva sig, er laumast í uppslátt-
arbækumar. Sé ekkert vitað um
manninn eða konuna, er byijað á
æðri tölunum, þ.e. lækna-, lög-
fræðinga-, verkfræðinga- og guð-
fræðingatölunum. Ef ekkert finnst
þar, er flett í gegnum Merka
samtíðarmenn og þaðan dengt sér
í Kennaratalið, Viðskiptafræðin-
gatalið, Hjúkrunarfræðingatalið
og Skipstjóra- og stýrimannatalið,
en þá eru upptalin tölin á þessu
heimili.
Finnist viðkomandi ekki í áður-
nefndum merkum bókum, sem
náttúrulega er ekki ailt of traust-
vekjandi, er til vonar og vara flett
í Símaskránni. Það er gert til þess
að ganga ur skugga um það, að
þessi ómerkingur hafi þó að
minnsta kosti sína, sem er lág-
marksskilyrði fyrir virðingu og
sjálfstæðri tilveru á Fróni.
Uppsláttarbækurnar eru auðvit-
að bráðnauðsynlegar til að svala
forvitni okkar íslandsmanna hvers
um annan. En stundum getur það
samt verið ankannalegt, t.d. fyrir
mikilsmetna lögfræðinga að láta
einhveija ómerkinga, hérna úti í
henni Ámeríku, fletta sér upp í
Lögfræðingatalinu bara til að
glotta yfir 20 ára gamalli mynd,
og komast þar að auki að því, að
þeir útskrifuðust „bara“ með II.
einkunn úr Háskólanum.
En hvað með alla þá landa vora,
sem ekki eru læknar, lögfræðing-
ar, verkfræðingar, guðfræðingar,
kennarar, viðskiptafræðingar,
hjúkrunarfræðingar, skipstjórar,
stýrimenn eða merkir samtíðar-
menn? Verða þeir að láta sér nægja
að vera eingöngu skráðir í Síma-
skrána?
Nú hefur verið ákveðið að ráða
bót á þessu vandræðaástandi.
Undirbúningi er að ljúka á útgáfu
á nýju og veigamiklu uppsláttar-
riti, sem koma mun út fyrir jólin.
Verkið, sem nefnist „Þeirra-sem-
hvergi-er-getið-manna-tal“, kem-
ur út í tveimur bindum, samtals
996 blaðsíður. Þarna verða birt, í
stuttu máli, æviágrip 3.743 manna
og kvenna og munu myndir prýða
ritið.
Til að sýna að fólk, sem ekki
hefír komist í hin tölin, eigi fylli-
Iega skilið að vera skráð í uppslátt-
arbók, verða birt nokkur dæmi úr
hinu óútkomna riti. Munu þau von-
andi kveða niður þær illu tungur
og róg um þetta merka uppsláttar-
rit, að það sé eins konar „Þeir-
sem-ekkert-hafa-komist-áfram-
manna-tal“.
Nr. 743: Guðmundur Guð-
mundsson, f. 31. des. 1939 í Kópa-
vogi. For.: Guðmundur Guðmunds-
son og k.h. Guðmunda Guðmunds-
dóttir. Nám í Grænuborg 1944-
1946 og próf þaðan með sóma
(fékk verðlaunablýantinn). Síðan
var hann í lífsins skóla og braut-
skráðist á mettíma. Byijaði
snemma að verzla (lét t.d. móður
sína borga sér fyrir að fara á kopp-
inn þriggja ára) og opnaði tízku-
verzlun með vinnubuxur fyrir tán-
inga 1961. Á nú keðju af slíkum
verzlunum um land allt og einnig
í Grímsey. K. 1960 Guðmundínu
Guðmannsdóttur og eiga þau einn
son. Guðmund.
Nr. 1019: Jón Jónsson, f. l.jan.
1935 í Reykjavík. For.: Jón Jóns-
son og k.h. Jónína Jónsdóttir. Nám
í Menntask. Rvk. 1953-1957; þá
vísað úr skóla vegna óreglu. Stúd-
ent Menntask. Ak. 1960. Nám í
ýmsum deildum Hásk. ísl. 1960-
1967, en prófum ekki lokið. Varð
fasteignasali 1971 og alkóhólisti
nokkrum árum síðar. Útskr. Free-
port 1979. K. 1) Jónmundína Jón-
mundsdóttir; þau slógust og skildu
1978. K. 2) Jóna Jónsdóttir og
eiga þau eitt barn, Jónínu. Rit-
störf: Lesendabréf til Dagblaðsins
1975; „Fasteignasalar eru líka
fólk“.
Nr. 1925: Þórarinn Þórarinsson,
f. 1. júní 1941 á Akureyri. For.:
Þórarinn Þórarinsson og k.h. Þóra
Þórsdóttir. Eftir skyldunám stund-
aði hann nám við Bréfaskóla ASÍ
og fékk útskrifunarskjalið í
ábyrgðarpósti 1963. Nám við Sam-
vinnuskólann og útskr. 1969. Rak
verzlun 1969-1971, en hún fór á
höfuðið. Frkvstj. Útgerðarfél.
Krummavíkur 1972-1976; félagið
varð gjaldþrota. Ráðinn bæjarstjóri
í Uglubæ 1977 og var þar til 1980,
en þá óskaði bæjarfélagið eftir
greiðslustöðvun. Fór þá út í stjórn-
mál og var kosinn á þig fyrir Lýð-
ræðissambandið 1983. Er nú í fjár-
veitinganefnd, útgerðarnefnd og
atvinnubótanefnd. Kosinn í bank-
aráð Sjávaraflabankans 1987. K.
196 Þórdís Þórmundsdóttir. Þau
eiga fjögur börn; tvö saman, og
eitt hvort með öðrum aðilum.