Morgunblaðið - 19.11.1986, Síða 18

18
MORGÚNBLÁÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. NÓVEMBER 198é

■
Norðmenn
minnast Bjarna
Heijólfssonar
í Orlando
„Eftir 14 ár er það Leifur Eiríksson
og þá viljum við hafa Islendinga með
U
ÞÆR móttökur, sem „The Norse-
man“ hlaut við komuna til New
York 26. september í haust voru
í engu samræmi við stærð þessa
skips. Lítill bátur úr timbri,
fimmmannafar svipað þeim sem
notuð voru i Noregi og á íslandi
á tímum víkinga og landkönn-
uða„ var á forsíðum heimsblaða
eins og New York Times. Bátinn
gaf norska þjóðin þeirri banda-
rísku til að minnast þess að í ár
eru talin eitt þúsund ár frá þvi
að Bjarni Heijólfsson uppgötvaði
Ameríku fyrstur norrænna
manna. Sams konar báta gáfu
Norðmenn Reykvíkingum og
Húsvikingum árið 1974 er þús-
und ára landnáms á íslandi var
minnst. Enn eitt þúsund ára af-
mælið er framundan. Eftir
aðeins 14 ár, árið 2000, verða tiu
aldir liðnar frá því að Leifur
heppni sté á land í Ameriku
ásamt liði sínu. Þann viðburð eru
norskir þegar farnir að und-
irbúa, en vilja gjarnan hafa
íslendinga með í ráðum í það
skiptið.
Norðmenn kalla Bjama Heijólfs-
son ýmist norskan eða norrænan.
Islendingar telja hann hins vegar
íslenzkan og herma sögur að hann
hafi haldið í siglinguna yfir hafið
frá býli föður síns að Drepstokki,
skammt frá Eyrarbakka. Af norsk-
um ættum var hann hins vegar.
Bjami uppgötvaði Ameríku er hann
villtist af leið þegar hann hugðist
halda til Grænlands. Grænland
hafði Eirkur rauði fundið nokkru
áður. Artöl eru reyndar á reiki í
þessu sambandi, en yfirleitt miðað
við, að Bjami hafi fundið Ameríku
árið 986 og Leifur heppni komið
þangað árið 1000.
Víkingaskipin, sem Norðmenn
gáfu íslendingum árið 1974, báru
nöfnin Öm og Hrafn, en „The Nor-
seman" (Hinn norræni maður) var
gjöfín til Bandaríkjamanna. Bátur-
inn var smíðaður í Aafjord fyrir
norðan Þrándheim og sendur yfír
hafíð með flutningsakipi. Honum
var síðan siglt frá Halifax til Bos-
ton, New York og loks Orlando á
Floridaskaganum. Á öllum þessum
stöðum var athöfn til að minnast
hinna norrænu ævintýramanna,
sem fundu Ameríku. Báturinn var
formlega afhentur bandarísku þjóð-
inni í Walt Disney-garðinum í
Orlando 4. október síðastliðinn.
Verður hann geymdur þar og hafð-
ur til sýnis. Árlega koma þangað
um 12 milljónir manna.
LANDKÖNNUÐUR
NÚTIMANS
Meðal viðstaddra við afhendingu
bátsins í Orlando voru Helge og
Anne Stine Ingstad, hann heims-
þekktur landkönnuður og rithöf-
undur, hún fomleifafræðingur. Þau
hafa sýnt fram á og sannað dvöl

Víkingaskipið „The Norseman“ siglir í átt „til Noregs" i EPCOT-
svæðinu í Disney-garðinum í Orlando. Milljónir manna skoða þar á
ári hveiju sögu, samtið og framtíð.
norrænna manna á Nýfundalandi
löngu fyrir daga Kólumbusar og
síðastliðna sex áratugi hafa þau
tí \r □ • ■
oi» n > ■
BRETLAND
Ellefu þjóðir hafa byggt eða eru að byggja mannvirki til að kynna land og þjóð í Disney-garðinum og
verður Noregur eitt Norðurlandanna þarna; á milli Kína og Mexíkó.
bandarísku þjóðinni á þessum stað
sem bæri stórhug upphafsmannsins
vitni. Þama kæmu milljónir Banda-
ríkjamanna árlega og þessi litli
bátur norsku víkinganna væri eitt
ævintýrið í viðbót á þessum stór-
kostklega stað.
„Báturinn og sigling hans með-
fram austurströnd Bandaríkjanna
vakti mikla athygli og sýnir hversu
mikinn áhuga Bandaríkjamenn
hafa á sögunni. Stórblöðin voru
mætt á staðinn þegar báturinn kom
til New York, en það er ekki á
hverjum degi, sem Noregur er á
forsíðu heimsblaðanna. „Á leiðinni
hingað lenti báturinn í stormi og
vondum sjó, en sýndi ótrúlega sjó-
hæfni sína. Ekkert sem ég vissi
ekki áður, en staðfesting á því hvað
hægt var að komast á skipum eins
og þessu," sagði Helge Ingstad.
Norseman er 49 feta langur og
í áhöfíi skipsins meðffam strönd
Bandaríkjanna voru sex menn; Jon
Godal, Sivert Flöttunn, Odd-Ame
Sandberg, Aric Adolph, Jon Teig-
land og Vegart Heide. Þeir Teigland
og Godal voru meðal skipvetja á
bátunum sem siglt var frá Noregi
til íslands árið 1974.
BJARNIÞÓTTI
ÓFORVITINN
Norsku og bandarisku fánamir blöktu við komu skipsins til Orlando. Helge og Hanne Stine Ingstad
voru sérstaklega heiðruð við þetta tækifæri.
rannsakað ferðir norrænna manna
og sannað ýmsa hluti, sem áhöld
voru um áður. Hann hefur víða
komið við á langri ævi, meðal ann-
ars búið með Apache-indíánum í
Arizona, rannsakað lifnaðarhætti
eskimóa, verið á Grænlandi í nokk-
ur ár, sömuleiðis í Alaska og verið
„sýslumaður" á Svalbarða. Spum-
ingar varðandi Vínland, Markland
og Helluland hafa verið honum of-
arlega í huga alla tíð og árið 1970
staðsetti hann Helluiand. Meðal
íslenzkra samstarfsmanna þeirra
hjóna á Nýfundnalandi voru fom-
leifafræðingamir dr. _ Kristján
Eldjám, fyrrum forseti íslands, og
Gísli Gestssoon. Enn koma bækur
Helge Ingstad út víða um heim í
stóru upplagi og enn er hann að,
orðinn 86 ara gamall.
í nærri 40 stiga hita daginn sem
Norseman var afhentur ráðamönn-
um í Walt Disney ævintýralandinu
var Helge Ingstad sérstakur heið-
ursgestur. Sannarlega átti þessi
landkönnuður nútímans heima
þama þar sem ævintýramanna lið-
ins tíma var minnst. Hann sagði í
samtali við Morgunblaðið að vel
væri við hæfí að afhenda bátinn
Þeir hefðu vart farið eins að og
Bjami Heijólfsson fyrir þúsund
árum er skip hans bar að ókunnri
strönd. Svo var Bjami óforvitinn
að hann sté ekki á land heldur hélt
á brott áleiðis til Grænland. í Eyr-
byggju segir svo um Bjama Heij-
ólfsson og hans fólk:
„...Hann svarar, at hann ætlaði at
halda siðvenju sinni og þiggja at
föður sínum vetrvist, - „ok vil ek
halda skipinu til Grænlands, ef þér
vilið mér fylgð veita.t Allir kváðusk
hans ráðum fylgja vilja. Þá mælti
Bjami: „Óvitrlig mun þykkja vár
ferð, þar sem engi vár hefír komit
í Grænlandshaf." En þó halda þeir
nú í haf, þegar þeir váru búnir, ok
sigldu þijá daga, þar til er landit
var vatnat, en þá tók af byrina, ok
lagði á norrænur og þokur, ok vissu
þeir eigi, hvert at þeir fóra, ok
skipti þat mörgum dægrum. Eptir
þat sá þeir sól ok máttu þá deila
ættir.
Vinda nú segl ok sigla þetta
dægr, áðr þeir sá land, ok ræddu
um með sér hvat landi þetta mun
vera, en Bjami kvezk hyggja, at
þat myndi eigi Grænland. Þeir
spyija, hvárt hann vill sigla at þessu