Morgunblaðið - 18.04.1968, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. APRIL 19«
ÖLAFUR SIGURÐSSON SKRIFAR UM
Mynd af sýningu Sigurjóns.
Sigurjón Ólafsson
sýnir í Unuhúsi
Laugarásbíó:
MAÐUR OG KONA
Það kemur stundum fyrir að
maður verður leiður á verð-
launamyndum og á myndum
sem taldar eru sérlega listrænar.
Með öðrum orðum verður orð-
ið „list“ að hálfgerðu skammar-
yrði. En svo koma annað slagið
þessar perlur, sem sýna manni
að list er bæði skemmtileg og
yndisleg, og að aðeins léleg list
getur verið leiðinleg, meira að
segja stundum miklu verri en
þar sem ekki er reynt að ná
neinum listrænum takmörkum.
Þessi mynd er ein af perlun-
um. Hún er frábær að allri
gerð, enda margverðlaunuð og
að verðlei’kum. Annar höfundur
handrits er Claude Leloudh og
er hann jafnframt leikstjóri.
Hann tekur þarna einfalda litla
ástarsögu og lyftir henni í æðra
veldi, þar sem einfaldar iltlar
ástarsögur eiga heima, þegar
satt er frá sagt. Flestir sem ná-
lægt svona sögum koma, tor-
tima þeim með tilfinningavellu
og með því að ofkeyra tilfinn-
ingarnar. En hjá venjulegu góðu
fólki, eru ástarsögur fallegar
frekar en dramatískar, sannar
frekar en spennandi og ef þær
eru fyllilega sannar, hljóta þær
að vera svolítið vandræðalegar
á köflum.
Þannig er þessi saga. Hún seg
ir frá manni og konu, sem kynn
ast þannig að þau eiga hvort sitt
barnið í sama heimavistarskól-
anum. Segja þau hvort öðru
sögu sína og er það mjög sér-
kennilegt, að minningarnar eru
í litum, en raunveruleikinn er
grár.
Hún var gift manni, sem vann
við að vera staðgengill leikara
í hættulegum atriðum í kvik-
myndum (stuntman á ensku).
Var þetta góður maður og heil-
steyptur, enda syrgði hún hann
djúpt eftir að hann lét lífið við
vinnu sína. Hann er kappaksturs
maður að atvinnu. Hafði hann
slasast á Le Mans kappakstrin-
um og kona hans fengið tauga-
áfall og framið sjálfsmorð.
Hrein unun er að horfa á
hvensu nærfærnislega Lelouch
fer með kynni þeirra. Eitt til-
lit segir meira en langar ræður
hjó klaufskari mönnum. Per-
sónumar leita tilfinninga hvors
annars á hikandi og óstyrkan
hátt, sem er okkur dauðlegu
fólki kunnugur. Það er hvergi
stigið skref út fyrir svið þess trú
lega, sem í þessari mynd er jafn
mikil dyggð og það væri ódyggð
í æfintýramynd.
Sérlega athyglisvert er einnig
margt í tæknilegri gerð myndar
innar. Litir eru notaðir sér-
kennilega, og eins og fyrr segir
eru minningarnar í venjulegum
litum, samvistir þeirra eru all-
ar gráar, en litimir mýkjast
smátt og smátt og þegar þau
elskast er umhverfið allt ljós-
rautt. Annað sérkenni er það,
þegar hljóðin frá einni senu
halda áfram yfir í aðra alls ó-
skylda. En sennilega hefur þó
Claude Lelouch sýnt hvað mest
an karakterstyrk við valið á
börnunum. Hann hefur varazt
þá augljósu freistingu að velja
óvenjulega falleg og sniðug
börn í hlutverk barnanna
tveggja. Þess í stað hefur hann
venjuleg börn ,sem stela ekki
senum frá foreldrunum.
Hlutverk stúlkunnar leikur
Anouk Aimée og Jean-Louis
Tritigniant leikur manninn. Er
leikur beggja í miklu jafnvægi
og án umbrota. Þau eru einnig
alveg rétta fólkið í þessi hlut-
verk. Ég get skýrt þetta nánar
þannig, að ef þetta handrit væri
tekið, fengið Ross Hunter til
stjórnar, með Rock Hudson og
Sophiu Loren í aðalhlutverkum
og börnin leikin af hliðstæðum
Hailey Mills og Sal Mineo á
yngri árum, yrði útkoman hræði
leg.
Þetta er tvímælalaust ein
þeirra mynda, sem ráðlegt er
að sjá. Skemmtileg saga og frá-
bær kvikmyndalist.
Háskólabíó.
Killer skýrslan
(The Kuiller Memorandum)
KVIKMYND þessi er titt af
betri dæmum um hvað leynilög
reglumyndir af hinni nýju gerð
geta orðið. Hún er hröð, lífleg
og ekki sagt meira en nauðsyn
krefur.
Hún er einnig athyglisverð
fyrr óvesjulegan hóp lekara.
George Segal er kunnastur fyr-
ir leik sinn í „Hver er hræddur
við Virginiu Woolf“, þar sem
hann stóð sig vel. en hefur fá
önnur tækifæri fengið til að
sýna hvað hann getur. Max von
Sydow er kunnastur hér á landi
fyrir leik í kvikmyndum Ing-
mars Bergmans, en hefur í seinni
tíð leikið í mörgum enskum og
amerískum myndum. Lék hann
meðal annars nýlega JesúsKrist
í mynd úr Biblíunni. Senta Berg
er hefur aðallega leikið Indíana
inga og annað þessháttar. Er
hún ekki nema rétt í meðallgagi
fríð, enda notaðar þokulinsurtil
að gera útlit hennar fallegra í
þessari mynd. Gengur þetta svo
langt að húsgögn í herbergjum
verða óskýr, þegar hún er á
tjaldinu, sem voru greinileg á
meðan aðrir voru þar. Alec
Guinness þarf ekki að kynna
fyrir neinum.
Mynd þessi fjallar um starf-
semi leyniþjónustu, sem aldrei
er ákveðið sagt um þjóðerni,
sem er að komast fyrir starfsemi
nýnasista í Þýzkalandi. Að und-
anförnu hafa allir þeirra starfs-
menn, sem við þetta mál hafa
fengist, verið skotnir, er þeir
nálguðust sannleikann. Þá er
ungur maður að nafni Kuiller
(George Segal) fenginn til að
gangast í málið. Starfar hann
undir stjórn Pol (Alec Guinn
ess) og byrjar á því að gera það
öllum kunnugt hvað hann er að
vilja og ekki stendur á viðbrögð
unum.
Leikur George Segal er góður
Má teljast merkilegt hversu ó-
líkur hann er, því sem hann var
í Virginiu Woolf, svo ólíkur að
hann er varla þekkjanlegur sem
sami maðurinn. Alec Guinness
er eins o ghans er von og vísa
'frábærlega öruggur og góður,
sem hinn ískaldi og miskunnar-
lausi fyirmaður. Max von Syd-
ow er brosleitur og mildilegur,
sem foringi nýnazista, hressandi
breyting frá þeim einglirnaþver
hausum ,sem menn eiga að venj
ast sem nazistum.
Mynd þessi er tvímælalaust
meðal þess betra í sumum flokki.
Austurbæjarbíó.
Stúlkan með regnhlífarnar.
(Les paral piussees Cherbourg)
Frönsk mynd.
Leikstjóri: Jackues Demy
Tónlistarhöfundur:
michel Legrand.
Söguþráður þessarar kvik
myndar er ekki ýkja margbrot-
inn. Ungur bifvélavirki festir
ást á lítið eitt yngri stúlku og
fær ást sína endurgoldna. Móðir
stúlkunnar er ekki sérstaklega
hrifin af því, að hún giftist
„Guy“, finnst hún enn helzti
ung í slíkan bransa. En ekki
tekst henni að koma í veg fyrir
stefnumót þeirra, gerir raunar
ekki alvarlegar tilraunir í þá
átt.
Myndin á að gerast, er Alsír-
styrjöldin stóð sem hæst, og þar
kemur, axx hið örlagaríka augna
blik rennur upp, þegar Guy er
kvaddur í herinn og sendur til
Alsír. Þau kærustupör kveðjast
með trega og heita hvort öðru
ævarandi tryggð, enda stúlkan
nú barnshafandi orðin Hún
hefði boðizt til að fela hann, til
að koma honum undar her-
skyldukallinu. En hann vill
ekki b regðast skyldum sínum
við föðurlandið og heldur til
vígvallanna.
Efnisþráðurjnn fylgir síðan
nokkuð þekktu tema í gerð ást-
arsagna, og er ekki ástæða til
að fylgja honum á leiðarenda
hér. Þetta er söngvamynd, eng-
inn mælir orð, án þess að syngja
það af munni fram. Þetta mun
fátítt fyrirbæri í kvikmynda-
gerð, þar sem ekki eru um hrein
ar óperur eða óperettur að ræða
— Um listrænt gildi tónlistar-
innar treysti ég ekki til að
dæma, en hún lét vel í mínum
leikmannseyrum, og ekki hefur
hún víst látið lakar í hlustum
Dana, að minnsta kosti telur
danska blaðið „Berlingsek Tid-
endi“ að hér sé á ferðinni snilld
arverk á tónlistarsviðinu.
Hitt er þá bezt að játa, að
ekki munu allir kunna að meta
sem skyldi kvikmyndir, þar sem
hver og ein setning er sungin.
Og óneitanlega eru hversdags-
legar venjur fólks eigi lítið
stílfærðar með því, að láta það
syngja hverja setningu. Það er
meira en lítið upphafinn táls-
máti.
Af því leiðir, að orðaskipti
öll sækja í þá átt að verða til-
gerðarleg, og meira reynir á
leikarana, er þeir verða að tjá
tilfinningar sínar með söng.
Verða raunar tæpast gerðar kröf
ur til jafnnákvæmrar leikrænn-
ar túlkunar í slíkum myndum.
í öllu falli verður að leggja hana
undir annan kvarða en í venju-
legum myndum, ef dæma á um
gæði hennar. — í þessari mynd
er hin unga leikkona Cather-
ine Deneuve sérstaklega töfr-
andi og nær, að mínu viti, sterk-
ustu leikrænum áhrifum.
Vegna þess, að hér er um
söngvamynd að ræða, þá finnst
manni efnisþráðurinn líða óeðli-
lega létt og fyrirstöðulítið eftir
sögusviðinu. Dramatízk spenna
og tilfinningatogstreita koma
ekki fram á jafngreinilegan rátt
og í venjulegum talmyndum.
Hinar ýmsu ástríður og tilfinn-
ingar: sorg, gleði, ást, afbrýði
o.s.frv., slævast við hinn ein-
— Þar birtast þær takmarkan-
ir, sem leita uppbótar í ljúfum
lögum, fögrum litum og skraut-
legum sviðsmyndum, eins og í
þessari hugljúfu kvikmynd.
Kvikmynd þessi hlaut fyrstu
verðlaun á kvikmyndahátíðinni
í gannes 1964.
Austurbæjarbíó sýndi að
þessu sinni skyndimyndir úr
nýrri angrélikuemynd, og ræð ég
af því, að hún verði páskamynd
kvikmyndahússins nú. — Þarf
vart að efa, að hún hreppi mikl-
ar vinsældir, svo sem gert hafa
hinar fyrri Angélikuemyndir.
Um Iþessar mundir eru liðin 15
ár síðan Neytendasamtökin voru
stofnuð. Tildrögin að stoínun
þeirra voru þau, að Sveinn Ás-
geirsson, hagfræðingur. hélit tvö
erindi, sem hann ruefndi Neyt-
endasamtök, í ríkisútvarpið okt.
1952, og vöktu þau éihuga margra
á stofnun slíkra samtaka. Endan
lega var svo frtá stofnun þeirra
gengið 23. marz 1953.
Hin þriðju elztu í heimi.
Það kann að þykja undarlegt,
en saga hreinna neytendasam-
taka, sem enga verzlun hafa með
höndum, er svo ný og stutt, að
hin íslenzku eru hin þriðju elztu
í heimi. Er Alþjóðasamband
Neyterudasamtaka var stofnað'
fyr-ir 8 árum, var fulltrúum skip
að til sætis eftir stofnaldri sam-
taka þeirna, og kom Sveini það
alsendis á óvart að vera hinn
þriðji í röðinni. fslenzku sam-
tökunum var einnnig sá sómi
sýndur af hálfu Alþjóðasam-
bandsins fyrif tveim érum, að
formanni þeirra var boðið til
ísrael ti;l að vera einn af forset-
um Alþjóðaþings neytendasam-
taka, sem þar var haldið.
Neytendasamtökin eflast yfirleitt
hægt.
Það er reynsla hinnar ungu
neytendalhreyfingar hvarvetna í
Mjög merkileg sýning er nú
í Unuhúsi á vegum Helgafells,
við Veghúsastíg. Það er Sigur-
jón Ólafsson myndhöggvari, sem
þar hefur komið fyrir nokkrum
úrvals verkum, bæði nýjum og
gömlum. Það er sérstaklega eftir
tektaivert að sjá, hver þróun
hefur átt sér stað hjá jafn ein-
stökum listamanni sem Sigurjón
er, og það sést greinilega á þess-
ari sýningu, þrátt fyrir þá stað-
reynd, að sjálf sýningin lætur
lítið yfir sér og er ekki í víð-
áttumiklum sölum. En það er
ekki nauðsynlegt fyrir mikla snill
inga formsins að hrúga saman
miklu magni af listaverkum til
að vekja eftirtekt almennings,
þar nægir jafnvel ein mynd, svo
að auðséð er snilligáfa Sigur-
jóns Ólafssonar.
Sýning Sigurjóns í Unuhúsier
ágætlega valin, og henni er mjög
vel fyrir komið. Þar fær hver
hlutur að njóta sín án þess að
vera truflaður af ofhleðslu, um-
hverfið verkar rólega og nota-
legt við þessar höggmyndir og
ég vil taka það þegar fram að
hver sá sem eyðir stundarkomi
með listaverkum Sigurjóns, ver
tíma sínum ekki til einskis. Hann
er það magnaður listamaður og
sá snillingur í meðferð efnis og
forms, að hvaða skoðanir sem
maður hefur á list samtíðar eða
fortíðar, hlýtur maður að hafa
mikla ánægju af verkum Sigur-
jóns. Það er eitthvað innilegt
og heiðarlegt við þessi verk, og
þau tala til manns á einföldu og
skýru máli, sem ætti að vera
skiljanlegt öllum. Sigurjón Ól-
heiminum, að þau hafa vaxið
hægt, en aftur á móti farið ört
vaxandi með auknum skilningi
almennings hin síðari ár. Þess
ber að gæta. að hér var um al-
gjörlega nýjan aðila að ræða í
þjóðfélaginu, sem aðeins gat
haft álhrifavald í fyrstu, en studd
ist ekki við lög eða rétt né sain-
takamátt á borð við stéttasam-
tök og hagsmunalhápa. Vissulega
voru til lög, sem áttu að vernda
neytendur, en um framkvæmd
margra þeirra var þannig hirt, að
í reynd var neytandinn að heita
mátti réttlaus.
Stórt afmælisrit.
Verið er nú að senda út tvö
tölublöð Neytendablaðsins sam-
tímis til félagsmanna, en innan
skamms kemur út stórt rit í
tilefni þessara tímamóta. Það
eitt verður á við heildarútgáfu
Neytendatolaðsins sum árin, en
hún hefur orðið að lúta efnum og
ástæðum. Eitt .heizta verkefni,
sem bíður samtakanna, og vænt-
anlega tekst að hrinda í fram-
kvæmd á þessu ári. er stóraukin
útgáfia Neytendatolaðsins og bar
með fræðsla fyrir neytendur.
f afmælisritinu verður rakin
saga samtakanna og starfsemi
þeirra, sem er eflaust mun meiri
en flesta grunar. Tilvera þeirra
ein og margs konar óibein áhrif
afsson er einhver minnsti kreddu
maður í list sinni, sem hugsazt
getur, og hann hikar ekki við
að gera það, sem hugur hana
býður, og er algerlega frjáls
maður, hvort heldur er gagn-
vart almenningi eða tízku tím-
ans. Hann er afskaplega lifandi
listamaður, sem notfærir sér ó-
spart það, sem verður á vegi
hans, hvort heldur um nýja
tækni er að ræða eða rekaspýtu,
sem borið hefur á fjöru fyrir
neðan vinnustofu hans á sjávar-
kambinum í Laugarnesi. En lisrt-
in rekur ekki á fjörur, og eng-
inn hlutur fær verulega listræna
þýðingu, fyrr en listamaðurinn
hefur farið um hann höndum og
notfært sér efni og form til að
koma hugsun sinni í framkvæmd.
Sumir gera þetta af leik, aðrir
af ástríðu, en ég held, að það
sé ekki ofsagt, að Sigurjón Ól-
afsson geri listaverk bæði af
leik og ástríðu.
Um andlitsmyndir Sigurjóns er
óþarfi að fjalla hér. Þar er hann
í fremstu röð, hvar svo sem leit-
að er í veröldinni, og það eitt,
að við hér á íslandi, þessar ör-
fáu hræður, skulum eiga annað
eins afbragð og Sigurjón Ólafs-
son, á þessu sviði, er eitt af
því ótrúlegasta, sem nútímamenn
ing á íslandi getur státað af.
Enda held ég, að margir efist
um sannleika þessara orða, en
sannleikur er það samt.
Ég vil að lokum vekja athygli
á því, hve auðvelt er fyrir fólk
að eignast þessi verk Sigurjóns
Ólafssonar með þeim skilmálum.
eru einnig veigamikið bagsmuna
mál neytenda. Það hafa margir
persónulega reynslu af því, þ'ött
hinir séu fleiri, sem verða henn-
ar ekki beinlínis varir.
Félagaaukning bætir stórlega
starfsskilyrði.
öflu-n félagsmanna hefur fram
að fyrra ári fyrst og fremst
verið fólgin í hvatningu til al-
mennings um að gerast félags-
menn og efla samtökin með því.
Þannig hefur tekizt að afla
5—6000 félagsmanna og hefur sú
tala verið lítt breytt undanfarin
ár, margir bætzt við, en aðrir
týnzt af ýmsum ástæðum, en aðal
lega vegna breytinga á heimilis-
föngum. Á s. 1. ári var svo tek-
inn upp nýr háttur við öflun
nýrra félagsmanna, sem lýsa
má svo, að hnippt hafi verið
kurteislega í neytendur og þeir
spurðir um áhuga þeirra á því
að gerast félagsmenn. Undirtekt-
ir voru framar öllum vonum,
þannig að á s. 1. ári fjölgaði
félagsmönnum um hátt á annað
þúsund, og gjörtoreytir það allri
aðstöðu þeirra til að vinna að
hagsmunamálum neytenda. Frá
þessu mun nánar skýrt á aðal-
fundi Neytendasamtakanna, sem
haldinn verður innnan skamrns.
(Frá Neytendasamtökunum).
Framhald á bls. 20
Neytendasamtökin 15 ára