Morgunblaðið - 07.03.2000, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 7. MARS 2000 13
FRÉTTIR
Framkvæmdastj órn Evrópudeildar Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar fundaði hér á landi
Heilbrigðisvanda-
mál í Evrópu ekki
síður alvarleg en
annars staðar
Ibúar heimsins eiga við mörg sameiginleg
heilbrigðisvandamál að stríða. Birna Anna
Björnsdóttir ræddi við Marc A. Danzon,
framkvæmdastjóra Evrópudeildar alþjóða-
heilbrigðisstofnunarinnar, sem segir að
ekki megi líta svo á að ekkert sé athugavert
við heilbrigðiskerfin okkar, þó að við búum í
ríkum löndum.
Morgunblaðið/Kristinn
Stjórn Evrópudeildar alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar fundaði hér á landi í síðustu viku. Marc Danzon, fram-
kvæmdastjóri Evrópudeildarinnar, er hér fyrir miðju.
„EITT af meginmarkmiðum
Evrópudeildar Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar er að vera óháð
rödd vísindanna. Evrópudeildin
reynir að aðstoða aðildarríki sín, til
dæmis þegar þau standa frammi fyr-
ir neyðarástandi. Þegar koma upp
vandamál og neyðartilvik, til dæmis í
umhverfismálum, koma margir
sterkir hagsmunaaðilar til sögunnar
og þar þurfum við að gæta þeirra
hagsmuna sem snúa að vísindum,"
segir Marc A. Danzon, framkvæmda-
stjóri Evrópudeildar Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunarinnar, í samtali
við Morgunblaðið. Danzon var stadd-
ur hér á landi ásamt stjórn Evrópu-
deildarinnar, sem hélt á föstudag
undirbúningsfund vegna aðalráð-
stefnu deildarinnar sem haldin verð-
ur í Kaupmannahöfn í haust, þar sem
51 fulltrúi allra aðildarríkjanna koma
saman.
Heilbrigðiskerfm ekki fullkom-
in þótt við búum í ríkum löndum
Danzon segir heilbrigðisvandamál
ekki síður alvarleg í Evrópu en ann-
ars staðar í heiminum.
„Þegar litið er á heilsufar íbúa
heimsins eru sameiginleg vandamál
fleiri en kann að virðast í fyrstu, þau
erubara á mismunandi stigum. Það
eru að sjálfsögðu mjög sterk tengsl á
milli heilsufars þjóða og efnahags-
sstöðu þeirra og er heilsufar mun
lakara í þróunarríkjum. En við skul-
um ekki halda að heilbrigðiskerfí
okkar séu fullkomin og að ekkert sé
athugavert við heilsufar okkar, bara
af því að við búum í ríkurn löndum,
það er hreinlega ekki satt,“ segir
Danzon.
Hann bendir einnig á að ekki sé
hægt að líta á Evrópu í heild sinni
sem ríkt svæði. Af 51 aðildarlandi
Evrópudeildar Alþjóðaheilbrigðis-
málastofnunarinnar séu 25 á þróun-
arstigi vegna ýmiss konar vanda-
mála. Hann segir einnig verða að
taka til greina að heimurinn stendur
frammi fyrir mörgum málum sem
ein heild. Dæmi um slík mál séu um-
hverfismál, því alvarleg umhverfis-
slys geti haft áhrif út um allan heim.
Miklar breytingar að verða á
heilbrigðiskerfum Evrópuríkja
Danzon segir ýmsar siðferðilegar
spurningar vakna við nútímastefnu-
mótun í heilbrigðismálum. Meðal
annars þurfi að velta fyiir sér hvern-
ig aðgangi að heilbrigðisþjónustu
skuli háttað, hver gæði hennar skuli
vera og einnig komi upp vangaveltur
varðandi mannréttindi og heilbrigð-
isþjónustu. Þar komi meðal annars
til sögunnar áhrif tækniþróunarinn-
ar, ásamt þeirri staðreynd að þjóð-
irnar séu að eldast.
Einnig bendir hann á þær breyt-
ingar sem heilbrigðiskerfi margra
Evrópuríkja eru að ganga í gegn um.
„Heilbrigðiskerfi Evrópuríkja eru
mörg að ganga í gegnum stórvægi-
legar endurbætur vegna þeirra um-
fangsmiklu efnahagslegu og stjóm-
arfarslegu breytinga sem orðið hafa,
til dæmis í fyrrverandi Sovétríkjun-
um og annars staðar í Austur-
Evrópu. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin
býður aðildaiTÍkjum sínum aðstoð
við byggja upp heilbrigðiskerfi og
móta stefnu í heilbrigðismálum sem
samræmist ki’öfum alþjóðasamfé-
lagsins."
Geðræn vandamál fara vaxandi
og viðhorfsbreytingar er þörf
Danzon segir mörg mikil heil-
brigðisvandamál blasa við í Evrópu
og eitt það alvarlegasta að hans mati
er aukin tíðni geðrænna kvilla. Hann
telur líklegt að sífellt fleiri þjáist af
einhvers konar geðrænum kvillum,
bæði vegna þeirrar sterku kröfu nú-
tímasamfélagsins að fólk standi sig
og vegna þeirrar einangrunar og ein-
semdar sem fólk upplifi svo oft nú til
dags. Hann telur nauðsynlegt að við-
horfsbreyting eigi sér stað í löndum
Evrópu, gagnvart vandamálum af
þessu tagi.
„Eitt af því mikilvægasta sem þarf
að vinna í að mínu mati eru geðræn
Aðalsteinn Jónsson formaður Samtaka sauðfjárbænda
Ekki ofbeit af völdum
sauðfjár á hálendinu
AÐALSTEINN Jónsson, formaður
Landssamtaka sauðfjárbænda, seg-
ist vera ósammála þeim viðhorfum
sem fram hafi komið varðandi ofbeit
á hálendinu og fríðun á ráðstefnu
Umhverfissamtaka íslands og Land-
græðslu ríkisins um síðustu helgi. Á
hálendinu sé ekki um að ræða ofbeit
af völdum sauðfjár, auk þess sem
hann geti yfir höfuð ekki séð að um
vanda vegna ofbeitar sé að ræða. Að
hans mati séu það fyrst og fremst
umhverfisþættir sem spili inn í
ástand landsins.
„Það eru áhrif eldgosa og kulda-
skeiða og síðan áhrif búsetunnar hér
á lálendi, því að menn lifðu á skógar-
afurðum," sagði Aðalsteinn.
Hann sagði einnig að timbur hefði
verið notað við húsbyggingar og til
upphitunar, auk þess sem beitt hefði
verið á skóginn.
Hann benti jafnframt á að sauðfé
hefði fækkað mjög mikið, því árið
1978 hefðu um 900 þúsund fjár verið í
landinu, en sauðfé væri nú um 490
þúsund. Það væri kannski fjórðungur
þessa fjár sem gengi á afréttum.
„Eigum við að fara að girða fleiri
hundruð eða jafnvel eða þúsundir
kílómetra af girðingum til að friða há-
lendið íyrir þessum kindum sem eru
þarna í tvo og hálfan mánuð yfir
sumarið á sama tíma og heiðagæs
hefur stórfjölgað á norðausturhorni
landsins og ég held að það sama gildi
sunnalands þótt ég þekki þar ekki
eins vel til,“ sagði Aðalsteinn.
Hann sagði að heiðagæs kæmi
hingað til lands í mjög stórum hópum
í apríl, settist upp í túnum bænda
fyrst, en síðan þegar færi að lifna í út-
haga fylgdi geldfuglinn til dæmis
nýgræðingi allt til jökla og þegar
gæsin væri búin að verpa og unga út
færi hún til heiða líka. Gæsin notaði
alveg sömu beitilönd og sauðfé.
Hver er arðsemin af gæsinni?
„Yiljum við loka íyrir beit á há-
lendinu til að auka svigrúm gæsar-
innar? Hver er arðsemin af gæsinni?
Það er eitthvað sem maður hlýtur að
spyrja sig að,“ sagði Aðalsteinn.
Hann sagðist ekkert gera lítið úr
því að uppblástur á hálendinu væri
vandamál, en það vandamál væri
ekki tilkomið vegna beitar og það
myndi því ekki leysast við friðun.
Þannig væri til dæmis landgræðslu-
girðing meðfram þjóðvegi 1 á Mý-
vatnsöræfúm, þar sem landið hefði
verið friðað í sennilega um 40 ár.
Ástandið innan girðingar og utan
væri ekki ósvipað og sama gilti til
dæmis um Miðnesheiðina, þar sem
girt hefði verið í kringum Keflavíkur-
flugvöll þegar hann hefði verið tekinn
í notkun. Það land hefði ekki gróið
upp af sjálfu sér. Það eina sem hefði
gróið upp væri það svæði sem sáð
hefði verið í.
„Eg tel að umræðan sé á röngu
plani að kenna einni búfjártegund um
ástand landsins og ég tel að það sé
fals og það sé blekking að ætla að
græða upp landið með því að friða
það íyrir sauðfé. Það þarf að koma
miklu meira til,“ sagði Áðalsteinn.
Hann sagðist þannig telja að friðun
væri ekki lausnarorð í þessum efnum
þótt sjálfsagt sé að taka rofsvæði í
tímabundna friðun meðan verið sé að
koma þeim í viðunandi horf. Það
verði hins vegar að gerast með sán-
ingu og áburðargjöf. Það gerist ekki
bara með því að friða svæðið.
vandamál, eins og til dæmis þung-
lyndi. Nútímasamfélagið samþykkir
ekki þunglyndi og er litið svo á að
þeir sem verði þunglyndir hafi ekki
staðið sig og brugðist kröfum samfé-
lagsins. Þunglyndh- verða gjarnan
einangraðir, missa jafnvel vinnuna,
lækka í áliti hjá kunningjum og fjöl-
skyldu sinni og þar að auki eru lækn-
ar ekki alltaf svo kunnugii- þessum
vandamálum. Eg myndi segja að við-
horfið gagnvart geðrænum vanda-
málum í dag sé svipað og viðhorfið
gagnvart kynsjúkdómum var í upp-
hafi síðustu aldar.“
Danzon bendir á mikilvægi þess að
fólk átti sig á því að til sé meðferð við
geðrænum sjúkdómum.
„Þegar fólk er með kransæðasjúk-
dóma til dæmis fær það strax viðeig-
andi meðferð, en sú virðist því miður
ekki raunin með geðsjúkdóma. Þetta
er alvarlegt vandamál sem Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunin þarf að
beita sér fyrir að verði bætt. Ég veit
að á Norðurlöndum er viðhorfið samt
mun betra en í öðrum Evrópulönd-
um. Til dæmis tók forsætisráðherra
Noregs sér veikindaleyfi vegna
þunglyndis. Þetta hefði ekki geta
gerst í mörgum löndum því í flestum
Evrópulöndum þykir óviðunandi að
sterkur maður þjáist af þunglyndi,"
segir Danzon.
Stökktu til
í 2 vikur
26. mars
frákr. 49-955
Nú seljum við síðustu sætin til Kanarí í mars, en eyjamar em
langvinsælasti vetraráfangastaður okkar og þúsundir Islendinga
ferðast þangað á hverjum vetri til að njóta eins besta veðurfars
heimsins og stytta veturinn hér heima.
Nú bjóðast síðustu sætin í mars til Kanarí á hreint frábæmm
kjömm. Þú bókar núna og tryggir þér sæti, og 5 dögum fyrir
brottför látum við þig vita hvar þú gistir.
26. mars
Verð frá kr,
26. mars, 2 vikur.
m.v. hjón mcð 2 böm.
Verðfrákr. 59.990
M.v. 2 í íbúð, 2 vikur, flug,
gisting, flugvallaskattar.
Austurstræti 17, 2. hæð, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
Hvenær er laust?
■ 12. mars - uppselt
• 19. mars -17 sæti
■ 26. mars - 31 sæti
• 9. apríl - laust
■ 16. apríl - 21 sæti