Morgunblaðið - 21.11.1998, Blaðsíða 38

JAPANAR hafa verið duglegir
við að taka þátt í Nouveau-
hátíðarhöldum á síðustu árum.
leiðendur hafa breytt útliti
flöskumiða frá síðasta ári, s.s. Piat,
Bouchard og Duboeuf.
Þá verður nú í fyrsta skipti boðið
upp á Nouveau- vín í þriggja lítra
kössum frá Le Cep og að auki eru
einhverjar tegundir sem einungis
eru seldar á veitingahúsum. Ég
smakkaði m.a. á fimmtudag alveg
ágætt Nouveau frá Guyot, sem er
sérinflutt af hinu huggulega kaffi-
húsi Rive Gauche í Hamraborginni í
Kópavogi, en þar var Nouveau-kom-
unni fagnað á miðnætti líkt og vera
ber. Eflaust eru síðan einhverjar
fleiri tegundir á markaðnum, sem ég
hef ekki fregnað af.
Verð er svipað og síðustu ár.
Flaskan af Nouveau mun kosta frá
tæplega þúsund krónum yfir í rúm-
lega ellefu hundruð krónur og
þriggja lítra kassinn um þrjú þúsund
krónur.
En hvemig er svo árið? Út frá
þeim tegundum sem ég hef bragðið
eiga unnendur Beaujolais Nouveau
góða tíð í vændum. Stundum eru
Nouveau-vínin of ung og hörð, sýru-
mikil og titrandi af ójafnvægi. En
ekki í ár. Strax í ilminum má greina
sætan og ríkan ávöxt, hreinan og tær-
an. Rauð ber, villt hindber og jarðar-
ber eru í fyrirúmi. I munni kemur á
óvait hversu mjúkt vínið er og þægi-
legt, allþykkur ávöxtur og einstak-
lega gott jafnvægi sýru og ávaxtar.
Oft hafa Nouveau-vínin þurft að bíða
fram í desember til að ná því jafnvægi
sem þau státa nú þegar af.
Beaujolais
N ouveau
er komið!
Það ríkir ávallt mikil eftirvænting er
fyrstu vín ársins berast frá Beaujolais-
héraðinu í Frakklandi. Steingrímur
Sigurgeirsson smakkaði Beaujolais Nou-
veau 1998 og varð ekki fyrir vonbrigðum.
FYRSTU dropunum hellt á
könnu á kaffihúsi í París.
ÞRIÐJA fimmtudag nóvem-
bermánaðar er leyfilegt að
opna fyrstu flöskurnar af
Beaujolais Nouveau um all-
an heim og yfirleitt eru margh- tapp-
ar komnir úr flöskunum nokki-um
sekúndum á eftir miðnætti. Þeir
fyrstu sem fá að njóta af nýju vín-
unum frá Beaujolais eru íbúar
Fiji og Nýja Sjálands og um
hálfum sólai’hring síðar geta
Evrópubúar farið að gæða sér
á veigunum.
Það var fyrr á þessari öld
sem Nouveau-hefðin fór að
ryðja sér til rúms í Frakk-
landi og fyrst um sinn voru
það aðallega gestir kaffi-
húsa í París er héldu upp á
komu vínsins. Enn í dag er
Frakkland höfuðvígi Nou-
veau-vínanna. Þau njóta
hins vegar einnig mikilla
vinsælda í flestum ríkjum
norðurhluta Evrópu, auk
þess sem þau eiga fasta
áhangendur í Bandaríkjun-
um og Asíu. Alls voru
framleiddar 54 milljónir
Nouveau-flaskna á þessu
ári og verður helmingur
þeirra seldur í Frakklandi,
40% í öðrum Evrópuríkj-
um og 10% annars staðar í
heiminum.
Hámarki náði líklega
Beaujolais-æðið á síðasta
áratug er Concorde-þotur
voru jafnvel notaðar til að
koma víninu milli staða í
tæka tíð. Þrátt fyrir að það
sé ekki algengt lengur
virðist Nouveau ekki vera
nein bóla heldur hefð sem
hefur fest sig rækilega í
sessi og nýtur stöðugra
vinsælda. Ekki síst hefur það
vakið athygli í ár að Japanar
hafa pantað Beaujolais í meira
magni en áður, þrátt fyrir erfiðleika
í efnahagslífinu.
A síðustu áratugum hefrn- þessi
hefð verið að festa rætur á Islandi og
nú er svo komið að neytendur geta
gengið að vínmu vísu sama dag og
aðrar þjóðir. Breyttar
EES-reglur gera að
verkum að innflytj-
endur geta tekið eitt-
hvert magn inn á frísvæði með fyrir-
vara og tekið út í tæka tíð til að hefja
sölu þriðja fimmtudag nóvember eða
þá tekið sendingu í flugi til að hefja
sölu á meðan beðið er eftir víni er
kemur sjóleiðina. Því gátu þau kaffi-
hús sem vildu byrjað að bjóða Nou-
veau strax aðfaranótt fimmtudagsins
og fyrstu flöskumar eru þegar komn-
ar í verslanir ÁTVR. Fékk ég þær
upplýsingar að alls séu væntanlegar
sjö tegundh’ af Beaujolais Nouveau í
Ríkið á næstu dögum og munu þær
byrja að tínast inn næstu dagana.
Áð mestu leyti eru þetta sömu
tegundir og í boði
hafa verið á markaðn-
um á síðustu árum:
Georges Blanc, Drou-
hin, Bouchard Ainé, Georges
Duboeuf, Piat og Mommessin. Veit
ég til að vmin frá að minnsta kosti
Duboeuf og Drouhin eru Beaujolais-
Villages. Beaujolais-vínin eru
„glaðleg" vín og sést það greinilega á
hönnun flöskumiða, sem yfirleitt eni
Iitríkir og fallegir. Engin breyting
hefur orðið á því þótt nokkrir fram-
Sælkerinn
38 LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
Er nokkur einhlít skýring á geðklofa?
GYLFI ÁSMUNDSSON SÁLFRÆÐINGUR SVARAR SPURNINGUM LESENDA
Spurning: Ég las einhvers stað-
ar í íslenskri fræðibók að
geðklofi væri sá sem heyrði
raddir. Nú er ég dæmdur
geðklofi, en hef aldrei heyrt
raddir. Spurningin er hvað er
rétt og hvað er rangt í þessu og
er til nokkur ein einhlít skýring á
hvað geðklofi er. Og önnur
spurning er: Væri ekki nær að
flokka geðlæknisfræði og sál-
fræði undir afþreyingu og listir
fremur en vísindi?
Svar: Ofskynjanir eins og að
heyra raddir eða sjá ofsjónir eru
algeng einkenni hjá geðklofa
sjúklingum. Þau ráða þó ekki úr-
slitum um greininguna. Ekki
hafa allir geðklofasjúklingar
þessi einkenni og sömuleiðis er
þau stundum að finna hjá
sjúklingum með aðra alvarlega
geðsjúkdóma. Megin skilmerki
fyrir geðklofa eru rofin tengsl
við raunveruleikann og sljóvguð
tilfinningatengsl við annað fólk.
Einkum verða þessi einkenni
áberandi þegar sjúkdómurinn
ágerist og kemst á langvarandi
(krónískt) stig. Þá hverfur
sjúklingurinn inn í eigin hugar-
heim og hættir að taka mið af
ytri kringumstæðum eða for-
sendum. Hugsunin verður
órökræn og byggist á innri for-
sendum sem eiga sér ekki stoð í
ytri raunveruleika. Truflanir á
hugsanaferlum eru því áreiðan-
legustu skilmerki greiningarinn-
ar. Af þeim leiðir oft ranghug-
myndir, ofheyrnir og ofsjónir,
sem eiga sér upptök í innri hug-
arheimi sjúklingsins, og þessi
einkenni eru mjög sterk vísbend-
ing um að um geðklofa sé að
ræða, þótt ekki séu þau einhlít.
Geðklofi tekur á sig ýmsar
myndir. Hjá sumum sjúklingum
eru ranghugmyndir mest áber-
andi, ekki síst ofsóknarhugmynd-
ir, sem geta orðið að fastmótuðu
og rökheldu kerfi, nema hvað
forsendurnar eiga sér ekki stoð í
raunveruleikanum. Hjá öðrum
eru rofin tilfinningaleg og félags-
leg tengsl mest áberandi, sam-
bandsleysi sem nefnt er ein-
hverfa. Hjá enn öðrum verða
truflanir á hreyfingum, sjúkling-
urinn stendur stjarfur eða allt
Forvarnir
atferli hans verður ruglingslegt.
Þessar sjúkdómsmyndir verða
því meira áberandi eftir því sem
sjúkdómurinn fær að þróast og
kemst á alvarlegra stig. Á byrj-
unarstigi getur oft reynst erfitt
að greina geðklofa með vissu,
vegna þess að einkennum hans
svipar oft mjög til þeirra sem
finna má í öðrum tegundum
geðveiki, svo sem geðhvarfasýki
og tímabundinnar geðveiki af
öðrum orsökum. Þá er sjúkling-
urinn oft í miklu uppnámi, hald-
inn mikilli vanlíðan og hugsun og
tilfinningar ruglingslegar. I síð-
arnefndu geðsjúkdómunum vara
einkennin oftast um skamman
tíma, en í geðklofa eru þau
viðvarandi og taka smám saman
á sig skýi-ari mynd. Þess vegna
þarf stundum að sjá hver þróun-
in verður yfir nokkurn tíma til
þess að örugg greining fáist og
viðeigandi lækningaaðferðum
beitt. Framfarir hafa orðið mikl-
ar í geðlækningum á undanförn-
um áratugum og mun oftar tekst
nú en áður að hefta þróun
geðklofa eða halda honum niðri.
Bæði árangursríkari lyf og sál-
fræðilegar og félagslegar aðferð-
ir til að treysta veruleikatengsl
sjúklingsins og gera hann starf-
hæfan og félagslega virkan hafa
orðið til þess að mun færri
sjúklingar með geðklofa verða
óvirkir langtímasjúklingar.
í síðari spurningunni er látið
að því liggja að lítið sé að marka
vísindalegan áreiðanleika sál-
fræði og geðlæknisfræði. Rétt er
að færra er vitað með vissu í
þessum fræðum en í mörgum
öðrum. Veldur því einkum að
viðfangsefnin eru ekki eins
áþreifanleg og í ýmsum raun-
greinum og mannshugurinn er
óhemju margbreytilegt og flókið
fyrirbæri. Engu að síður eru
þessar greinar vísindi að svo
miklu leyti sem þær beita viður-
kenndum vísindalegum aðferð-
um til þess að afla nýrrar þekk-
ingar. Reyndar hefur orðið til
mikil ný þekking á þessum svið-
um undanfarna áratugi, sem hef-
ur skilað sér í örum framförum í
meðferð geðsjúkdóma. Hinn
listræni þáttur þessara fræði-
greina er þó sem betur fer stór
og mikilvægur þáttur í starfínu.
í málinu eigum við bæði orðin
læknavísindi og læknislist og er
hið síðarnefnda engu ómerki-
legra en hið fyrra. Það vísar
gjarnan til snilli við greiningu og
meðferð sjúkdóma, og í
geðlæknisfræði og sálfræði eru
þetta mikilvægir eiginleikar
þeirra sem fást við fólk og sjúk-
dómsástand þess. Innsæi í
mannshugann krefst listrænna
hæfileika og skilar oft betri
árangri við lækningar á geðsjúk-
dómum en áþreifanlegar og
tæknilegar aðgerðir.
•Lesendur Morgunbladsins geta spurt
sálfræðinginn um það sem þeim liggur á
hjnrta. Tekið er á nióti spurningum á
virkum dögum milli klukkan 10 og 17 í
síma 5691100 og bréfum eða símbréfum
merkt: Vikulok, Fax: 5691222. Ennfrem-
ur símbréf merkt: Gylfi Ásmundsson,
Fax: 5601720.