Morgunblaðið - 04.03.1990, Blaðsíða 18

18 C
MORGUNBLAÐIÐ FJÖLMIÐLAR SUNNUDAGUR 4. MARZ 1990
Býst við yfírboðum
á efíii o g þjónustu
- segir Hinrik Bjarnason um væntan-
lega samkeppni á sjónvarpsmarkaðnum
„ÞEGAR þrjár sjónvarpsstöðvar keppast um sama efniö og hafa
mismikla peninga handa á milli, hlýtur sú sem býður best að standa
með pálmann í höndunum. Lögmál viðskiptanna er einfaldlega þess
eðlis. Eg held að í framtíðinni muni verða meira um yfírboð á erlend-
um sjónvarpsmörkuðum af hálfú íslenskra sjónvarpsstöðva heldur
en verið hefur til þessa. Hinsvegar verð ég að segja að þó takmark-
að sé framleitt af mjög góðu sjónvarpsefíii í heiminum, ætti það
samt sem áður að vera nóg til þess að tvær og jafíivel þijár sjón-
varpsstöðvar með afar takmarkaða dagskrá geti skipt því á milli
sín,“ segir Hinrik Bjarnason, dagskrárstjóri hjá ríkissjónvarpinu.
Eins og fram hefúr komið í fréttum undirbýr Sýn hf. nú helgarsjón-
varp og er fyrirhugað að meginuppistaðan í dagskránni verði erlent
sjónvarpsefíii.
Eg held að
samkeppn-
in sé af hinu
góða ef öllum
er gert kleift að
starfa á sam-
keppnisgrund-
velli. Ríkisút-
varpið þarf að
fá að lúta sömu Hinrik
lögmálum og
keppninautarn-
ir, einkastöðvamar. Afnotagjöldin
eru t.d. ekki í samræmi við verð-
lagsþróun á hveijum tíma og ýmis
ákvæði útvarpslaganna gera það
að verkum að aðstaða Ríkissjón-
varpsins er með öðrum hætti en
almennt gerist hjá einkastöðvunum.
Ríkissjónvarpið er ekki nálægt því
eins afdráttarlaus markaðsaðili eins
og keppinautamir og nýtur ekki til
fulls lögmála hins venjulega við-
skiptalífs eins og þeir,“segir Hinrik.
Innkaup á erlendu efni fyrir sjón-
varp eru í rauninni afar skyld öðram
innkaupum á vöra sem flutt er til
FURÐUHEIMAR
FJÖLMIÐLANNA
(Þjóðráðadeild)
í áíiti neftidar sem kannað hefúr
til hvaða ráðstafana sé unnt að
grípa í því skyni að minnka ferðir
búfíár, nautgripa, hrossa og sauð-
Qár á þjóðvegum og i nánd við þá,
er lagt til, að með breytingu á
búfjárræktarlögum verði eigend-
um eða umráðamönnum nautgripa
og hrossa gert skylt að halda grip-
unum á vegum landsins árið um
kring.
- Morgunblaðið
íslands, að sögn Hinriks. „Innkaup-
in fara ýmist fram á mörkuðum,
stóram og smáum, og einnig fara
þau fram með þeim persónulegu
samböndum sem innkaupamenn
hafa við seljendur. Starf innkaupa-
stjóra byggist töluvert á mannleg-
um tengslum og samböndum."
- Er nóg framboð af efni?
„Ef aðeins er rætt um magn, þá
er nóg framboð af efni og miklu
meira en það. Ef talað er um þau
gæði, sem við íslendingar viljum
hafa, minnkar framboðið til mikilla
muna. Smám saman öðlast menn
reynslu í innkaupunum. Menn vita
nokkurn veginn á hvaða mið skal
sækja og hvar helst er fengs von.
Við höfum keypt af fjöldamörgum
seljendum hjá fjöldamörgum þjóð-
um. Okkar helstu seljendur era í
Bretlandi, Bandaríkjunum, Þýska-
landi, Kanada, Ástralíu, Frakk-
landi, á Ítalíu og Spáni. Við höfum
líka keypt töluvert frá Tékkóslóv-
akíu og frá Ungveijalandi og Pól-
landi, þó í minna mæli. Þá eru ótal-
in Norðurlöndin, en þaðan fáum við
auðvitað verulegt af efni. Eins og
í allri annarri neyslu, verður inn-
kaupastjóri sjónvarpsefnis að taka
tillit til tískunnar, sem er uppi
hveiju sinni, venju neytandans og
smekk hans. Einnig verður inn-
kaupastjórinn að vera opinn fyrir
nýjungum, sem síðar yrði að ráðast
hvernig tekið yrði á markaðnum."
- Áttu von á því að Ríkissjón-
varpið þurfí aukið fjármagn í kjöl-
far harðnandi samkeþpni á sjón-
varpsmarkaðnum?
„Um það get ég ekki sagt. Það
verður eflaust eitthvert kapphlaup
milli íslensku sjónvarpsstöðvanna
um efnið. Ég geri ráð fyrir því að
forráðamenn Ríkissjónvarpsins
þurfi að vera undir það búnir að
mæta aukinni samkeppni með því
að greiða meira fyrir efni og þjón-
ustu en hingað til hefur verið gert.
Mér sýnist það vera hið sjálfsagða
lögmál samkeppninnar."
■ Þriðja
íslenska sjón-
varpsstöðin
getur haft þau
áhrif að fram-
boðafinn-
lendu efíii
minnkar
Samkeppnisaðilarnir Jónas R. og Goði — í kapphlaupi um allan
heim á eftir erlendu sjónvarpsefni.
Stefiiir í harða samkeppni
einkasj ónvarpsstöð va
SJÓNVARPSSTÖÐIN Sýn hefúr markað sér dagskrárstefíiu með
ráðningu Goða Sveinssonar í stöðu sjónvarpsstjóra og Páls Bald-
vins Baldvinssonar í stöðu innkaupastjóra. Sérþekking þeirra fé-
laga, sem unnu nyög náið saman þegar þeir þjónuðu Stöð 2, felst
í því að meta, velja og semja um kaup á erlendum sjónvarps-
þáttum og kvikmyndum. Reynsla þeirra af innlendri dagskrár-
gerð er takmörkuð og trúlega voru þeir ekki tældir frá Stöð 2
hennar vegna. Þeir félagar voru ráðnir í lykilstöður hinnar nýju
sjónvarpsstöðvar vegna reynslu sinnar af viðskiptum með erlent
sjónvarpsefiii og því er ekki óeðlilegt að ætla að höfúðþungi dag-
skrár Sýnar verði á erlendu efni. Þeir félagar eru ekki reiðubún-
ir að svo komnu máli að tjá sig um dagskrárstefíiu þessarar
þriðju íslensku sjónvarpsstöðvar.
ó svo að sjónvarpsstjóri
Stöðvar 2, Þorvarður Elías-
son, hafí svarað því til að enginn
væri ómissandi þegar hann var
inntur eftir viðbrögðum við brott-
för tvímenninganna þá er augljóst
að skarð er fyrir skildi, því reynsla
þeirra og sambönd vora fyrirtæk-
inu mikils virði.
Það er deginum
ljósara að með
ráðningu þeirra
var Sýn einnig
að verða sér úti
um viðskiptas-
ambönd. Því er það að nú stendur
yfír mikið kapphlaup sem nær frá
Vesturströnd Bandaríkjanna til
meginlands Evrópu á milli Jónas-
ar R. Jónssonar, nýráðins dag-
skrárstjóra Stöðvar 2, sem raunar
gegndi því starfí á fyrsta ári
Stöðvarinnar, og Goða Sveinsson-
ar, eftir samningum um dagskrár-
efni.
Að sögn Jónasar R. hefur Stöð
2 á síðustu misseram skipt mikið
til við sömu erlpndu aðilana og í
upphafi þegar hann hélt um
stjómvölinn. Hann sagðist þegar
vera búinn að hringja til viðskipta-
vinanna og að viðbrögðin hefðu
verið eins og að hann hefði
skroppið frá nokkra daga. Hann
sagðist því ekki kvíða samkeppni
við fyrirrennara sína á Stöðinni.
Erlendir dreifingaraðilar gera
ekki samning við sjónvarpsstöðv-
ar um einkaleyfi
á öllu efni þeirra
heldur eru aðal-
lega gerðir
samningar um
kaup á tilteknum
myndum og eru
oftast í einum pakka bæði gamlar
myndir og nýjar, myndir á fram-
leiðslustigi, góðar og lélegar
o.s.frv. Jónas R. taldi að sam-
keppnin á milli Stöðvar 2 og Sýn-
ar mundi aðallega felast í því
hvor væri á undan að hefja máls
á viðskiptum frekar en að um
yfirboð yrði að ræða. Hann von-
aði það að minnsta kosti.
Margt bendir því til að sú sam-
keppni sem fram undan er verði
á milli einkastöðvanna og líkt og
með útvarpsstöðvamar standi
ríkisljósvakinn fyrir utan hana.
Spurningin sem óhjákvæmilega
vaknar er hvort markaður sé fyr-
ir aðra einkastöð. Hvaða afleið-
ingar hefur fyrirsjáanleg sam-
keppni Stöðvar 2 og Sýnar í för
með sér? Þó svo samkeppnin
muni ekki auka útgjöld, eins og
Jónas R. vonaði, þá er altént
nokkuð víst að Sýn mun takast
að klípa utan af áskriftartekjum
Stöðvarinnar því þó svo einhveijir
geti hugsað sér að greiða tvenn
áskriftargjöld þá er líklegt að
fleiri geri upp á milli.
Hvernig mætir Stöð 2 minnk-
andi tekjum? Fyrr eða síðar kem-
ur að því að minna verður eytt í
hina dýra dagskrá sem Stöðin
hefur hingað til boðið upp á. Áður-
nefndir Stöðvarmenn era alls ekki
reiðubúnir til þess að lýsa því yfir
hver dagskrárstefna Stöðvarinnar
verður í samkeppni við Sýn. Rétt
er að hafa í huga að þegar slíkt
er skoðað er það ekki endilega
vinsælasta efnið sem er ákjósan-
legast heldur það sem er nægjan-
lega vinsælt miðað við kostnað.
Þannig getur ódýr erlend mynd
verið eftirsóknarverðari en inn-
lendur þáttur, sem sjaldan getur
orðið ódýr, þó svo vinsældir mynd-
arinnar séu margfalt minni. Fari
svo að lögð verði áhersla á erlent
efni. getur innlenda framleiðslan
beðið skipbrot. Því er það allt eins
mögulegt að tilurð þriðju íslensku
sjónvarpsstöðvarinnar leiði til
þess að framboð á innlendu efni
minnki og þar með komi í ljós sá
annmarki markaðskerfisins að
stundum getur aukið framboð
dregið úr fjölbreytni.
BAKSVIÐ
eftir Ásgeir Fridgeirsson
STJÓRNMÁLARÁS
Stóra bandarísku sjón-
varpsstöðvamar era
dæmi um það, að sam-
keppni þarf ekki að tryggja
fjölbreytni. Allar þrjár era
þær mestanpart eins. Hver
einstakur þáttur er fram-
leiddur til þess að hámarka
áhorfendafjöldann og fá
þannig sem hæst verð fyrir
auglýsingar. Vandað efni,
sem höfðar til minni áhorf-
endahóps, verður útundan.
Stöðvamar leggja að vísu
veralegan metnað í fréttir
og fréttaskýringar, en um-
fjöllunin verður oft snögg-
soðin og yfírborðskennd þó
umbúnaður og ytri mynd sé
glæsileg; menn reyna að
halda athygli sem flestra.
Ekkert má ofbjóða meðal-
jóni.
Bandaríska kapalsjón-
varpið býður hins vegar upp
á mikla fjölbreytni, en út-
breiðsla þess hefur aukist
mjög hin síðari ár og stór
hluti bandarískra fjölskyldna
not»r það. Fyrirkomulagið
er þannig, að fyrir tiltölulega
lágt áskriftargjald — þús-
undkall eða svo — fá menn
aðgang að 10-20 rásum, en
geta svo borgað aukalega
fyrir viðbótarrásir, sem aðal-
lega sýna nýlegar kvikmynd-
ir.
Kapalrásimar eru af ýmsu
tagi. Þannig má t.d. horfa
allan sólarhringinn á auglýs-
ingalausa rás sem einungis
sýnir klassískar amerískar
kvikmyndir, eða þá íþrótta-
rás, eða þá rás sem er bara
með veðurfréttir, eða rás
með dægurtónlist, eða
fréttastöðina CNN o.s.frv.
Þá má nefna rás sem nefnist
Arts & Entertainment, sem
býður upp á töluvert af
menningarlegu efni í
„þyngri“ kantinum, m.a. frá
Evrópu, einkum Bretlandi,
en slíku efni er þó sennilega
mest sinnt af opinbera sjón-
varpsstöðinni PBS, sem er
kostuð af almannafé, styrkj-
um fyrirtækja og af fijálsum
framlögum notenda. Síðast-
nefnda stöðin ber reyndar
af hvað varðar fréttaskýr-
ingar — og er þar að auki
blessunariega laus við það
ótrúlega auglýsingaflóð sem
einkennir bandarískt. sjón-
varp.
Kapalrásirnar hafa það
þannig fram yfir stóra stöðv-
arnar, að þar geta minnihlut-
ar og sérvitringar fengið
ýmislegt við sitt hæfi, þó það
falli ekki í kram fjöldans né
dragi að sér stóra áhorfenda-
hópa.
Sérviskulegasta rásin er
þó sennilega stjómmálarásin
(kannski fyrir utan veður-
fréttarásina). Þessi rás,
C-SPAN, sem kapalstöðv-
amar komu á legg fyrir ein-
um tíu áram, kannski til að
blíðka stjómmálamenn, sýnir
nefnilega bara stjómmála-
efni 24 tíma á sólarhring.
Öllum umræðum úr banda-
rísku fulltrúadeildinni er
sjónvarpað beint og sömu-
leiðis miklu af yfírheyrslum
þingnefnda, en þær geta
bæði verið fróðlegar og hin
besta skemmtun eins og
margir vita. Uppá síðkastið
hefur þessi rás líka sjón-
varpað umræðum úr bresku
neðri deildinni, einkum fyrir-
spurnatíma forsætisráðherr-
ans. Þá sýnir rásin oft beint
frá fundum, ráðstefnum og
námskeiðum um stjómmál,
að ógleymdum flokksþingum
smáflokka á borð við Flokk
fijálshyggjumanna (Libert-
arian Party). Viðtöl við
stjómmálamenn, embættis-
menn, blaðamenn og rithöf-
unda fá líka dijúgan skerf á
stjómmálarásinni.
Auðvitað eru áhorfendur
þessarar rásar ekki stórt
hlutfall af bandarísku þjóð-
inni, þó furðu margir líti á
hana við og við. En fyrir
áhugamenn um stjómmál er
hún mikilvæg og gegnir auð-
vitað ákveðnu lýðræðislegu
hlutverki. Sumt af efni
stöðvarinnar er líka prýði-
lega fallið til fræðslu í skól-
um.
Ekki veit ég hvernig
mönnum litist á að koma upp
rás af þessu tagi hér á landi.
í litlu landi er hlutfallslega
dýrara að sinna þörfum lítilla
sérvitringahópa — og það er
jafn dýrt þó sérvitringarnir
séu áhugamenn um stjórn-
mál og lýðræði. Altént virðist
fráleitt að hugsa sér sjón-
varpsrás af þessu tagi hér á
landi við núverandi aðstæð-
ur. Hins vegar mætti athuga
hvaða kostnaður yrði af því
að reka útvarpsrás með
þessu sniði í landinu, þar sem
m.a. yrði útvarpað öllum
umræðum á Alþingi. Það
yrði kannski til að gefa
mönnum aðra og geðþekkari
mynd af þinginu en þeir fá
við eldhúsdagsumræður. Að
vísu virtist beint útvarp frá
umræðum á bæjarstjórnar-
fundi í Hafnarfírði síðasta
þriðjudag kalla það versta
fram í annars gæflyndum og
málefnalegum bæjarfulltrú-
um, þannig að þeir höguðu
sér eins og gagnfræðaskóla-
strákar á málfundaræfingu.
En sennilega hafa þeir bara
ekki verið ósammála um
neitt sem máli skiptir.
Ólafur Þ.
Harðarson