Morgunblaðið - 04.03.1990, Blaðsíða 14

14 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. MARZ 1990
ljóðræna.

<í *
Tvær myndi
Arabíu-Lárc
með Peter 0
ole og Omar
if; hið sögnlej
bland við hið
Joseph Conrad; tímaritareyfari
varð 500 síðna bók.

Lean með myndavélina til
reiðu við tökur á Ferðinni til
Indlands.

KVIKIVIYNPIR
eftir Arnald Indriðason
UM MIÐJAN þennan mánuð
byrjar hinn 82 ára gamli
breski leikstjóri David Lean
tökur á skáldsögu Josephs Conrads,
Nostromo, suður á Spáni. í 30 ár
hefur það talist til meiriháttar við-
burðar innan kvikmyndaheimsins
þegar Lean, þekktastur fyrir sögu-
legar stórmyndir eins og Arabíu-
Lárens og Zivago læknir, fer af
stað með bíómynd og svo er einnig
nú og ekki síst af því menn komast
ekki hjá að hugsa sem svo að líklega
verður Nostromó síðasta mynd hins
aldna meistara. Hann hefur fengið
í lið með sér framleiðandann Serge
Silberman, sem framleiddi Ku-
rosawa-myndina Ran og tvo af
fremstu handritshöfundum Bret-
lands, gamla samstarfsmanninn
Robert Bolt (A Man for All Sea-
sons) og leikritaskáldið Christopher
Hampton (Hættuleg sambönd), ein-
hveija bókmenntalegustu bíóskríb-
enta samtímans en sagt hefur verið
að Nostromo sé merkasta bók-
menntaverk á enskri tungu sem enn
hefur ekki verið kvikmyndað. Hún
er líka martröð handritshöfundar-
ins.
Hún reyndist David Lean a.m.k.
ekki auðveld lesning. Hann komst
ekki í gegnum söguna fyrr en í
fimmtu tilraun og aðeins eftir að
kvikmyndafélagið í Oxford-háskóla
hafði hvatt hann til að gera hana
að næstu mynd sinni. Þetta var
árið 1986 og Lean hringdi í Hampt-
on, sem unnið hafði handrit uppúr
sögunni fyrir framhaldsmyndaflokk
í sjónvarpi er reyndist of dýr, og
bauð honum heim til sín. „Mér
skilst," sagði Lean, „að þú viljir
gera Noströmo.“ Hampton játti
því. „Ég líka,“ sagði Lean. „Drffum
í því.“
Nostromo byijaði sem harðsoð-
inn reyfari í bresku tímariti árið
1903 eða átta árum eftir að Conrad,
sem fæddist í Póllandi, fluttist til
Bretlands. Þjakaður af peninga-
vandræðum skrifaði hann: „Ef ég
get lokið við N á þremur mánuðum
er ég hólpinn." Sá útreikningur
stóðst aldrei, brátt var sagan komin
langt inní 1904 og hún átti eftir
að verða lengsta verk Conrads og
margbrotin og flókin eins og
stærstu verk heimsbókmenntanna.
Sögusviðið í hinni 500 síðna bók
er ímyndað ríki í Suður-Ameríku,
friðsælt og ríkulega búið af silfri
en þegar herinn ætlar að steypa
góðviljuðum einræðisherranum
flækjast allar hinar fjölmörgu per-
sónur Conrads inní myndina,
þ. á m. breski námueigandinn
Charles Gould; eiginkona hans sem
þekkir spillingarmátt silfursins;
fransmaðurinn og hugsjónamaður-
inn Decoud og hinn glæsilegi ítalski
skipstjóri Okkar maður, Nostromo,
en nafn hans lýsir vilja hans til að
drýgja hetjudáðir fyrir næstum
hvern sem biður um það.
Hér er sumsé allt sem prýða má
sögulega stórmynd í 70 mm breið-
tjaldsstíl Davids Leans; vangaveltur
um siðgæði, framandi staðsetning,
andrúm fortíðar og hetjudáðir. Lean
er einstakur kvikmyndagerðarmað-
ur. Fáir ef nokkrir aðrir leikstjórar
hafa jafn góða tilfinningu fyrir
sögulega frásagnarforminu og töfr-
um hins ljóðræna innan þess. Stór-
myndatríó hans, Brúin yfir Kwai,
Arabíu-Lárens og Zivagó læknir,
eru dæmi um fullkomnun hand-
verksmannins sem undirbýr sig í
mörg ár áður en hann byijar tök-
ur, velur bókmenntaleg verkefni af
kostgæfni og gerir allt - hversu
óþægilegt sem það er fyrir alla í
kringum hann - til að ná því fram
sem hann sækist eftir. Verk hans
eru svo gallalaus í framkvæmd að
það hefur jafnvel farið í taugarnar
á sumum. Bandaríski gagnrýnand-
inn Pauline Kael bar hann eitt sinn
saman við John Huston og biblíu-
mynd hans (The Bible) og tók Hust-
on framyfir af því hjá honum mátti
búast við hinu óvænta, jafnvel ein-