Morgunblaðið - 04.03.1990, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ MAIUNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 4. MARZ 1990
LÖGFRÆDI /Betra húsnæbi í afmœlisgjöf
r
Hæstiréttur Islattds 70 ára
framhjá því litið að húsnæði þetta er alger-
lega ófullnægjandi og engan veginn samboð-
ið æðsta dómstóli þjóðarinnar.
ÞANN16. febrúar sl. varð Hæsti-
réttur íslands 70 ára. Þar sem
um er að ræða æðsta handhafa
dómsvalds í landinu er við hæfi
að minnast afinælisbarnsins á
þessum vettvangi.
Arið 1661 var Hæstiréttur Dan-
merkur stofnaður og varð hann
þá æðsti dómstóll íslendinga.
Krafan um að íslendingar færu
sjálfir með æðsta dómsvald í
íslenskum málum
var jafnan áber-
andi þáttur í sjálf-
stæðisbaráttu
þjóðarinnar allt
fram á annan ára-
tug 20. aldar. Það
var ekki fyrr en
með sambandslög-
unum 1918 að
gert var ráð fyrir því að æðsta dóm-
stigið í íslenskum málum yrði inn-
anlands. Á Alþingi 1919 var síðan
samþykkt frumvarp um stofnun
Hæstaréttar íslands og tók hann
til starfa 16. febrúar 1920.
Fyrsti dómurinn var kveðinn upp
í Hæstarétti þann dag. í málinu var
deilt um rekaspýtu. Tildrög málsins
voru þau að tré rak á fjörur jarðar-
innar Bjargs. Maður nokkur sem
keypt hafði lóðarstykki úr Bjargs-
landi hirti rekann. Eigandi jarðar-
innar krafði lóðareigandann um
andvirði spýtunnar. I niðurstöðu
Hæstaréttar var litið svo á að reka-
rétturinn hefði ekki fylgt með í lóð-
arkaupunum og var lóðareigandinn
því dæmdur til að greiða andvirðið.
Síðan þessi dómur var kveðinn upp
hefur mikið vatn runnið til sjávar
og eru dómabindi Hæstaréttar nú
orðin 59 að tölu.
Núgildandi lög um Hæstarétt
íslands eru lög nr. 75/1973. Þar
segir í 1. gr. að hann sé æðsti dóm-
stóll lýðveldisins. Hæstiréttur er
áfrýjunardómstóll, sem merkir að
til hans verður skotið úrlausnum
lægra dómstigs samkvæmt þeim
reglum sem nánar er lýst í lögun-
um. Urlausnir Hæstaréttar eru end-
anlegar og verður þeim ekki skotið
til annars dómstóls. Fjöldi dómara
við réttinn hefur verið breytilegur
og eru þeir nú 8. Sitja ýmist 3, 5
eða 7 dómarar í dómi hveiju sinni,
eftir eðli málsins og mikilvægi þess.
Miklar kröfur eru gerðar til
þeirra sem skipaðir eru hæstarétt-
ardómarar. Auk þess að þurfa að
uppfylla öll almenn skilyrði til að
verða skipaðir dómarar við héraðs-
dómstóla er þess krafíst að þeir
hafí lokið embættisprófí i lögfræði
með fýrstu einkunn og séu a.m.k.
30 ára gamlir. Þá eru gerðar kröfur
um tiltekna starfsreynslu. Þessi
ströngu skilyrði gera það að
verkum að menn geta ekki
vænst þess að verða skipaðir
dómarar við Hæstarétt nema
þeir eigi all langan og farsæl-
an starfsferil að baki. Núver-
andi forseti Hæstaréttar er
Guðmundur Jónsson.
Fyrsta húsnæði Hæsta-
réttar var á 2. hæð hegning-
arhússins við Skólavörðustíg
í Reykjavík. Það var ekki
fyrr en á árinu 1946 að haf-
ist var handa um að byggja
hús yfír starfsemi réttarins
við Lindargötu. Þangað flutti
Hæstiréttur árið 1949 og er
þar enn. Þó stigið hafi verið
stórt framfaraskref með
þessu verður ekki framhjá
því litið að húsnæði þetta er
algerlega ófullnægjandi og
engan veginn samboðið
æðsta dómstól þjóðarinnar.
Er þá horft framhjá því að
bygginguna skortir með öllu
þá reisn og virðuleik sem
slíkar byggingar hafa hjá
öðrum þjóðum, þar sem hún
húkir í fullkomnu reiðileysi
utan í Arnarhváli, húsi stjórnar-
ráðsins, rétt eins og um væri að
ræða eina deild þess. Þegar dóm-
salnum sjálfum sleppir, er öll að-
staða í húsinu afar léleg, einkum
starfsaðstaða dómaranna og annars
starfsfólks réttarins og fullnægir
hún á engan hátt kröfum tímans.
Veldur þar m.a. að málafjöldi hefur
aukist gífurlega frá því sem var
þegar húsið var byggt og þar með
vinnuálag á dómara og annað
starfsfólk. Langlundargeð dómar-
anna í þessu efni sætir undrum
enda er það löngu orðið tímabært
að Hæstarétti íslands verði fengið
húsnæði sem er samboðið virðingu
hans. Þetta er verðugt umhugsun-
arefni á 70 ára afmælinu.
eflir Davíð Þór
Björgvinsson
S^JOHNSON &WALES
^UNIVERSITY
Hyggur þú á framhaldsnúm?
Fulltrúi frá Johnson og Wales verður með kynningarfund á
Hótel Holiday Inn, Sigtúni 38, þann 4. mars nk. kl. 15.00
Johnson og Wales er einn af virtustu viðskiptaháskólum Banda-
ríkjanna og býður m.a. upp á nám í eftirtöldum námsgreinum sem
allar teljast lánshæfar hjá LIN:
A. S. „Hotel-Restaurant Management“
B. S. „Hospitality Management“
B.S. „HotehRestaurant/Institutional Management“
B.S. „Travel-Tourism Management“
B.S. „Retail Mercandise Management“
M.S. „Hospitality Administration“
JOHNSON &.WALES
UN IVERSITY
Providence, Rhode Island, USA
LÆKNISFRÆÐlÁSVr/yV/.v/ sérum
líkir? ______
Smnspil eyðni
ogberkla
NÚ í ársbyrjun giskaði Al-
þjóðaheilbrigðisstofiiunin á
að í öllum heiminum væru
rösklega 400 þúsund eyðni-
sjúklingar.
Sú útkoma var fundin með
því að tvöfalda tölu þeirra
sem skráðir höfðu verið í 152
löndum og stofnunin fékk að
vita um. Reýnslan hefur kennt
þeim sem um
þetta fjalla að
eyðniveikir eru
síður en svo
allir sjúkdóms-
greindir, í öðru
lagi vantar
mikið á að all-
ar greiningar
séu skráðar í
heimalandinu og loks eru hálf-
dánarheimtur á skýrslum til
alþjóðastofnana.
En þótt vitað sé með nokk-
urri vissu um svona mikinn
íjölda eyðnisjúklinga eru hinir
þó mörgum sinnum fleiri sem
hafa tekið eyðniveiru og ganga
með hana án sjúkdómsein-
kenna, varlega áætlað um
fimm milljónir manna. Að und-
anförnu hefur grunur um það
farið vaxandi að þessi mikla
veiruútbreiðsla kunni að hafa
áhrif á gang annarra sjúk-
dóma, einkanlega berkla.
Opinberar skýrslur benda til
þess að 8-10 milljónir nýrra
berklasjúklinga fínnist í heim-
inum á hveiju ári og 2-3 millj-
ónir falli í valinn. Um áttatíu
af hundraði þessara nýju tær-
ingarsjúklinga eiga heima í
hitabeltinu, flestir í Afríku en
aðrir í Asíu og Suður-Ameríku.
í sumum heitum löndum hefur
önnur hver manneskja milli
tvítugs og fertugs smitast af
berklum og eru þeir samkvæmt
eðli sínu vísir til að blossa upp,
ekki síst ef mótstöðukrafti
líkamans er á einhvem hátt
misboðið. Á síðustu áratugum
hefur berklaveiki mjög verið á
undanhaldi í þeim ríkjum sem
talin eru til þróaðra heimshluta
en annars staðar hefur lítið
áunnist og jafnvel sigið á
ógæfuhlið. Skilvísleg sjúk-
dómsgreining og reglubundin
meðferð eiga þar víða erfitt
uppdráttar og kemur margt til.
Samband þessara tveggja
sjúkdóma kom ekki á daginn
fyrr en nokkrum árum eftir að
eyðni' varð allt í einu á hvers
manns vörum. Eiginlega var
það vestur í Karíbahafí, nánar
tiltekið á Haítí, sem menn tóku
fyrst eftir að þessir sjúkdómar
fylgdust gjarnan að. Nú er svo
komið að víða í þriðja heiminum
er það deginum ljósara að
berklar eru mjög tíðir meðal
eyðnismitaðra. I Eþíópíu og
Simbabve finnast berklar í ein-
um af þrem eyðnismitaðra. Og
athuganir í sumum öðrum
Afríkuríkjum benda til að ann-
ar hver berklasjúklingur hafi
tekið eyðniveiruna.
Þannig er augljóst samspil
eyðni og berkla í mörgum
þriðjaheimslöndum. Berkla-
vamir þeirra ríkja þyrftu ræki-
lega endurskoðun. Otal spurn-
ingar vakna: Er óhætt að
berklabólusetja böm þeirra
mæðra sem eru eyðnismitaðar?
Er ekki þörf á auknum rann-
sóknamöguleikum þegar
venjuleg berklaleit í uppgangi
sjúklings reynist haldminni en
áður og veikin gerist æ algeng-
ari í öðmm líffærum en lung-
um? Á að breyta á einn eða
annan veg meðferð berkla-
sjúklings sem reynist eyðni-
smitaður? Hvaða áhrif kann
það að hafa á útbreiðslu berkla-
veiki meðal þeirra sem ekki eru
eyðnismitaðir ef stórir hópar í
samfélaginu ganga með eyðni-
smit og meirihluti þeirra er
berklaveikur? Og hver á að
standa straum af kostnaði
þeirra rannsókna og þeirrar
meðferðar sem væntanlega
mundi þurfa að koma til, ef vel
ætti að vera?
Fátt verður um svör að sinni.
Bakterían sem Robert Koch
fann árið 1882 er nú greinilega
í slagtogi með veiru sem kom
í leitirnar heilli öld síðar. Það
bandalag hlýtur á komandi
árum að verða ærið umhugsun-
arefni þeim sem eiga að líta
eftir heilsufari mannkynsins.
eftir Þórarin
Guónoson