Morgunblaðið - 04.03.1990, Blaðsíða 4

4 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. MARZ 1990
MIHAII
VILL VERÐA
KÓNGUR
ÍRÍKISÍNU
inn gaf okkur systrunum ejnnig
fánann hér í horninu sem kommún-
istamerkið í miðjunni hefur verið
rifið úr. Hann barðist í uppreisninni
og komst naumlega undan öryggis-
sveitunum en vinur hans var drep-
inn við hlið hans.“
Prinsessumar geta bjargað sér á
rúmensku. Fjölskyldan talar ensku
eða frönsku saman. „Enska er al-
þjóðlegt tungumál fjölskyldunnar,“
sagði Mihai I og átti þá við allar
helstu konungsfjölskyldur Evrópu.
Dætumar voru aldar upp með ann-
an fótinn í konungshöllum ættingj-
anna og hinn meðal almúgans.
Margarita nam félagsfræði í Edin-
borg og hefur meðal annars starfað
hjá Matvæla- og landbúnaðarstofn-
un Sameinuðu þjóðanna. Hún
heyrði Vigdísi Finnbogadóttur
flytja ræðu þar. „Hún var frábær.
íslendingar hljóta að vera mjög
stoltir af henni.“
Ótímabært að
spá um framtíðina
Byltingin gegn Ceausescu í des-
ember kom konungi ekki á óvart.
„Ástandið í landinu var orðið svo
slæmt að það hlaut að koma að
byltingu fyrr eða síðar. Tímasetn-
ingin kom helst á óvart. Breyting-
amar í Austur-Evrópu ýttu auðvit-
að undir en aðförin að ungverska
prestinum í Timisoara kom öllu af
stað.“ Hann veit ekki hvað segja
skal um ástandið nú. „Það er mjög
óljóst," sagði hann. „Gömlu flokk-
amir em rétt að byija að skipu-
leggja starfsemi sína aftur. Það
mun taka þá sinn tíma. Þeir em í
mjög erfiðri aðstöðu, hafa hvorki
pappír, ritvélar né fjölritara. Og
allir helstu fjölmiðlamir em í hönd-
um Þjóðarráðsins. Margir í röðum
ráðsins hafa verið viðriðnir Komm-
únistaflokkinn alla tíð síðan ég var
hrakinn úr landi. Og mér líst ekki
á hvað margir smáflokkar hafa
verið stofnaðir. Eg hef heyrt að
þeir séu um 30. Það minnir mig á
aðferðir kommúnista 1945 og 1946.
Þá stofnuðu þeir fjölda smáflokka
sem spruttu upp eins og gorkúlur.
Þeir vom kallaðir lýðræðislegum
nöfnum en vom kommúnistafiokk-
ar. Ég er ekki hlynntur því að það
séu mjög margir flokkar. Það dreif-
ir stjómmálakraftinum í landinu.
Stuðningsfundurinn með Þjóðar-
ráðinu 29. janúar minnir einnig á
aðferðimar ’46 og ’47. Þá óku þeir
líka fólki til borgarinnar í rútum
og á vörubílum til að taka þátt í
fundahöldum. Sama sagan virðist
vera að endurtaka sig.“
Kommúnistaflokkurinn rak harð-
an áróður gegn konungsíjölskyld-
unni eftir að hún var rekin úr
landi.„Þeir sögðu að hún hefði búið
í 150 höllum, mergsogið þjóðina og
haft gull og gersemar með sér úr
landi,“ sagði Margarita hæðnislega.
„Fólk veit ekkert um sögu landsins
né það sem okkar fjölskylda gerði
fyrir þjóðina. Því hefur verið neitað
um sögufræðslu í yfír 40 ár.“ sagði
konungur. Hvað með einræði föður
hans? „Það var slys í sögunni. Ég
ber enga ábyrgð á því og þarf ekki
að biðjast afsökunar á gerðum
hans.
Ég býst við að það séu margir
sem vilja að ég snúi aftur til Rúm-
eníu en þeir em hræddir við að
segja það opinberlega. Rétti tíminn
er ekki kominn og málið er ekki á
dagskrá. En konungur gæti haft
góð áhrif og stuðlað að stöðugleika
eins ög í Vestur-Evrópu. Hann
myndi vera hafinn yfír stjómmála-
deilur og standa vörð um frelsi og
lýðræði í landinu." Mihai I Rúm-
eníukonungur sagðist vera reiðubú-
inn að snúa heim aftur ef málin
þróast þannig.
LOKINNI BYLTINGU
Texti og myndir: Anna Bjornadóttir
BÚKAREST VAR grá og dimm um síðustu mánaðamót. Ný stjórn-
völd hafa aukið rafmagn en myrkrið virtist svartara en á Vestur-
löndum vegna mengunarinnar í loftinu. Fólk var fátæklegt til fara
í slitnum skjólflíkum. Ceausescu-loðhúfur settu svip á bæinn.
Fyrir byltingu höfðu þrír ekki fyrr safhast saman á götuhorni
en eftirlitsmenn komu á vettvang og leystu upp hópinn. Hermenn
og lögregla voru enn áberandi en létu fólk í friði. Það naut þess
og stóð víða og skiptist á skoðunum.
22. desember þegar forsetinn var
flæmdur úr höllinni.
Blaðið var nú sagt flytja hlut-
lausar fréttir. Starfsmaður mál-
gagns Fijálslynda flokksins sagðist
senda fólk þangað þegar það kæmi
til hans með bitastæðar fréttir svo
að sem flestir gætu lesið þær.
Flokksmálgagnið kemur aðeins út
einu sinni í viku í 50.000 eintökum.
Einn þeirra sem hann sendi til RL
var fyrrverandi þjófur sem sagðist
hafa séð hervagna aka líkum inn í
fangelsisgarðinn þar sem hann var
í haldi í byltingunni. Hann ákvað
að segja Þjóðarráðinu frá þessu
þegar það veitti honum sakarupp-
gjöf en það bað hann í guðanna
bænum að nefna þetta ekki við
nokkum mann. Honum var útveguð
íbúð og afhent ávísun upp á 30.000
lei, sem er yfír tíföld mánaðarlaun
venjulegs verkamanns, fyrir að
þegja. Hann gat ekki sætt sig við
það og fór með fréttina í blöðin.
Hún var birt á forsíðu. RLbirti einn-
ig á forsíðu frétt breska dagblaðsins
Independent þar sem vitnað var í
Silviu Brucan, einn af leiðtogum
Þjóðarráðsins, og hann sagður álíta
kjósendur skiptast í tvo hópa, hina
heimsku og hina greindu. Heimsk-
ingjar ættu að sætta sig við að
gáfumenn færu með stjóm í skipt-
um fyrir sæmileg lífskjör. Haft var
eftir Bmcan að 18 milljónir kjós-
enda í Rúmeníu væra heimskar en
Egg til sölu, egg til sölu! Biðraðir myndast oðfluga.
2 milljónir greindar. Fréttin vakti
mikla athygli og var límd á veggi
fyrir sem flesta að sjá. Blaðið birti
svar Brucans á sama stað daginn
eftir. Hann sagði að Independent
færi með fleipur. Á þriðja degi sagði
hann af sér ábyrgðarstöðu í Þjóðar-
ráðinu en starfar áfram með því.
Viðmælendur mínir, sem voru ekki
flokksbræður hans, kölluðu Brucan
Stalínista og fussuðu og sveiuðu
við honum. Hann gegndi mörgum
ábyrgðarstöðum fyrir Kommúnista-
flokkinn en féll í ónáð hjá Ceaus-
escu 1988.
Tveir 22ja ára verkfræðinemar
vora meðal þeirra sem urðu hvumsa
við skoðunum Brucans. Þeir fengu
ljósrit af frétt Independents í breska
sendiráðinu um leið og þeir tóku
út bunka af bókum á bókasaflú
þess. Þeir höfðu notað safnið reglu-
lega í nokkur ár. Bækurnar Aniniðí
Farm og 1984 eftir George Orwell
voru ekki fáanlegar en annar hafði
lesið ljósrit kunningja síns af Ani-
mal Farm í rúmenskri þýðingu-
Honum fannst hún góð. Þeir töldu
víst að þeir væru á lista öryggislög-
reglunnar fyrir að venja komui'
sínar í sendiráðið. Þeir kærðu sig
kollótta en foreldrar þeirra báðu
þá oft um að vera varkára og hugsá
um framtíðina. Þeir óttuðust að hún
Hópamir í kringum
neðanjarðarbraut-
arstöð háskólans
vora sérstaklega
áberandi. Blóm-
sveigir og kerti
vora allt í kringum
hana, eins og á öðram stöðum þar
sem barist var í byltingunni. Fólk
á öllum aldri tendraði ljós fyrir þá
sem féllu og lögðu lítil blóm á dán-
arstað þeirra. Teiknimyndir, yfírlýs-
ingar og áskoranir voru límdar á
veggi og fólkið drakk allt í sig. Það
var langþyrst í annað efni en það
sem Ceausescu leyfði því að sjá og
heyra. Þeir þóttu heppnir sem náðu
búlgarska sjónvarpinu á meðan
hann réð ríkjum því það sýndi er-
lendar fréttamyndir og Radio Free
Europe var svo vinsælt að stöðin
var kölluð „Búkarest 4“. Lesefnið
á veggjunum virtist allt beinast
gegn Þjóðarráðinu og vara við
kommúnistum. Blöð vora rifín út
um leið og blaðasalar birtust.
Dagblaðið Romania Libera (RL)
var sagt best. Það var prentað í
1,3 milljónum eintaka í byijun fe-
brúar og fór vaxandi. Upplagið var
600.000 fyrir byltinguna og blaðið
þótti lítt spennandi. Þá var það yfir-
fullt af Ceausescu-fréttum eins og
aðrir fjölmiðlar. Einræðisherrann
kunni þó ekki að meta einn ritstjóra
þess og setti hann í bann. Sá kom
beint á ritstjómina úr stofufangelsi
Ibúar Búkarest Iesa fréttirnar af veggjum neðaryarðarbrautarstöðva
R0FAR RL í GAMLA
K0NUNGSRÍHNU