Morgunblaðið - 21.12.1985, Qupperneq 60

BO
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. DESEMBER1985
+
Tannvernd var viðfangsefni á síðasta Ársþingi Tann-
læknafélags íslands. Var einkum fjallað um tannvernd
barna og notkun flúors í því sambandi en eins og þegar
hefur komið fram í Morgunblaðinu má ætla að tann-
skemmdir hjá íslenzkum skólabörnum yrðu 60—70 %
minni en nú er, yrði flúor blandaö í drykkjarvatn svo sem
gert er í mörgum nágrannalöndum okkar. Flúor hefur
hvergi verið blandað í drykkjarvatn hér á iandi nema í
Vestmannaeyjum en sú ráðstöfun fékk skjótan og ótíma-
bæran endi þegar gosið hófst árið 1973. Að sögn Birgis
J. Jóhannssonar formanns Tannlæknafélags Islands er
ekki ágreiningur um ágæti og nauðsyn þess að blanda
flúor í drykkjarvatn til að koma í veg fyrir tannskemmd-
ir, enda er þessi aðferð víðast hvar talin einfaldasta og
ódýrasta aðferðin til að ná árangri í baráttu við tann-
skemmdir. Slík ráðstöfun hefur þó ávallt mætt harðri
mótspyrnu þegar hún hefur verið oröuð á opinberum vett-
vangi, en á blaðamannafundi sem haldinn var í tengslum
við Ársþing Tannlæknafélags íslands kom fram einróma
álit þeirra sem þar voru í forsvari að alls engin vísindaleg
rök mæltu gegn því að flúor væri blandað í drykkjarvatn
á þéttbýlissvæðum eða þar sem vatnsveitur væru.
Engin vísindaleg
rök mæla gegn
flúor-blöndun
drykkjarvatns
Kom einnig fram að
flúorblöndun væri ein
árangursríkasta aðferðin í
sambandi við tannvernd, en
þar sem hún væri ekki
tíðkuð sinntu forráðamenn
barna þessum þætti í
heilsugæzlu þeirra með því
að sjá til þess að þau fengju
hæfilegt magn snefílefnisins
flúors með öðrum hætti, t.d.
í töflum og með flúorpenslun
tanna. einnig væri
árangursríkt að bursta
tennurnar með tannkremi
er innihéldi flúor. Á Ársþingi
Tannlæknafélags íslands
voru haldnir fyrirlestrar um
ýmsa þætti tannverndar og
tók Morgunblaðið nokkra
fyrirlesara tali, svo og Börk
Thoroddsen tannlækni sem
er formaður Ársþings- og
endurmenntunarnefndar
félagsins og átti m.a. mikinn
þátt í skipulagningu þings-
ins. Fara viðtölin hér á eftir:
Sú þekking sem við telj-
um okkur hafa að miðla
grundvallast á því að
teknar verði upp nýjar
aðferðir í baráttunni
gegn tannskemmdum og í tann-
vernd yfirleitt,“ segja þær Inge-
gerd Mejáre og Sibilla Bjarnason,
sem báðar eru sérfræðingar í
barnatannlækningum og kenna
fræði sín í háskólum í Svíþjóð.
Þær fluttu fyrirlestra á Ársþingi
Tannlæknafélags íslands en jafn-
framt hafa þær með höndum
umfangsmikla könnun á tann-
heilsu skólabarna hér í Reykjavík.
„Grundvallarhugsunin í þess-
um nýju fræðum er sú að byrgja
brunninn áður en barnið er dottið
ofan í,“ segir Ingegerd, „þ.e.a.s.
að koma í veg fyrir tannskemmdir
i stað þess að hefja umfangsmikl-
ar viðgerðir þegar í óefni er
komið. Það er ekki einungis í
sambandi við tannvernd sem slík-
ar kenningar eiga vaxandi fylgi
að fagna víða um lönd. Heilsu-
vernd verður sem betur fer æ
ríkari þáttur í allri heilsugæziu."
„Nú hafið þið hér á þingi rætt
sérstaklega um skemmdir á
snertiflötum tanna en þetta eru
staðir sem oft er erfitt að sjá með
berum augum. Hvaða aðferðir eru
hentugastar til að greina
j skemmdir á milli tanna?“
„Eina aðgengilega aðferðin til
þess er röntgenmyndun," segir
Sibilla, „og í fyrra .var kynnt í
Svíþjóð ný flokkun sem nú er
almennt notuð við greiningu.
Röntgenmyndun fylgja þó ýmsir
annmarkar og ekki er mælt með
því að til hennar sé gripið nema
Ingegerd Mejáre tannlæknir.
ómögulegt sé að gera sér grein
fyrir því hvort um skemmdir er
að ræða með venjulegri skoðun. í
Svíþjóð eru tannlæknar nú al-
mennt á þeirri skoðun að þróun
tannskemmda sé mun hægari en
áður var og þakka það fyrst og
fremst vaxandi notkun flúors.
Þegar um skemmdir á snertiflöt-
um tanna er að ræða þá er þróun-
in hröðust í ungum fullorðins-
tönnum, einkum hjá fólki á aldr-
inum 12-17 ára.“
„Hverjar eru ástæðurnar fyrir
slíkum tannskemmdum?"
„Fyrst og fremst léleg tann-
Sibilla Bjarnason tannlæknir.
hirða. Það er erfitt að komast að
þessum stöðum til að hreinsa þá,
en helzta nýjungin á þessu sviði
tannlækninga er sú að ekki er
endilega talin ástæða til að ráðast
á alla snertifleti tanna og spóla
og fylla jafnóðum og skemmdin
er hafin. Það er nefnilega komið
í ljós að í mörgum tilfellum hætta
tennurnar að skemmast áður en
skemmdin fer í gegnum glerung-
inn og þá er engin ástæða til þess
að grípa til róttækra ráðstafana.
í mörgum tilfellum er algjörlega
ástæðulaust að gera við tennurn-
ar en til þess að óhætt sé að láta
þær eiga sig er þeim mun ríkari
ástæða til þess að fylgjast með
þróuninni og það er bezt gert með
því að skipuleggja röntgenmynda-
tökur reglulega," sagði Ingegerd.
„Hversu oft þarf þá að mynda
tennurnar?"
„Tíminn sem líður milli skoð-
ana fer eftir því hve skemmdir
eru umfangsmiklar, eftir því
hversu mikil hætta er á skemmd-
um hjá einstaklingnum, svo og
því hver þróunin virðist ætla að
verða í nánustu framtíð, en yfir-
leitt má segja að þeir einstakling-
ar sem aðeins eru með skemmdir
á glerungi þurfi ekki á röntgen-
skoðun að halda nema einu sinni
á ári. Þar sem hætta á skemmdum
er lítil og þar sem tryggt er að
einstaklingurinn fái nægilegt
magn af flúor er jafnvel ekki
ástæða til slíkrar skoðunar nema
á tveggja ára fresti eða jafnvel
enn sjaldnar," sagði Sibilla.
„Hvernig getur tannlæknir
metið hversu hröð þróunin muni
verða?"
„Samræming er grundvallarat-
riðið í slíku mati. Tannlæknirinn
þarf að hafa aðgang að upplýsing-
um sem skrásettar hafa verið með
samræmdum geiningar- og
skráningaraðferðum og veita
þannig yfirlit um tannheilsu við-
komandi sjúklings á löngu tíma-
bili. Ein skoðun getur aldrei veitt
slíkar upplýsingar. Ef við tökum
sem dæmi sjúkling með 20 tann-
skemmdir sem ná misjafnlega
langt inn í glerunginn þá getur
hann hafa gengið með þessar
skemmdir í 5-7 ár en þær gætu
líka alveg eins hafa komið til
sögunnar á síðastliðnum 6 mán-
uðum. Á röntgenmyndum kemur
einungis fram brottfall steinefna
úr tannvef en þar er ekki hægt
að greina i hvaða átt tann-
skemmdirnar eru að þróast,
þ.e.a.s. hvort hola er í þann veginn
að myndast svo dæmi sé tekið.
Tannskemmd sem hefur verið
fyrir hendi í 5 ár og stendur í
stað litur nákvæmlega eins út og
tannskemmd sem er í örum vexti,"
svaraði Sibilla. „Eini möguleikinn
til að ákvarða eðli skemmdarinn-
ar er sá að bera saman nýjar
röntgenmyndir og eldri myndir."
„Nú liggur fyrir að á Norður-
löndum hefur dregið mjög mikið
úr tannskemmdum á síðari árum.
Hverjar eru helztu ástæður
þess?“
„Það er rétt,“ sagði Ingegerd,
„og segja má að þarna hafi orðið
á gjörbreyting á sl. 15 árum. Um
miðjan sjöunda áratuginn var t.d.
farið að skipuleggja tannvernd
barna á aldrinum 3-16 ára í Sví-
þjóð og nú er fylgzt með tann-
heilsu þeirra að 19 ára aldri.
Þegar þetta starf var að hefjast
var ekki óalgengt að 16 ára ungl-
ingar væru með fyllingar að heita
má í hverri tönn. Nú er ástandið
hins vegar þannig að í Svíþjóð eru
16 ára unglingar með að meðaltali
tvær fyllingar í tönnum sínum.“
„Hvað hefur gerzt?“
„Fyrst og fremst má þakka
þetta flúorvörnum og breyttu
hugarfari. Fræðsla hefur verið
stóraukin og auk þess sem tann-
hirða er miklu betri og almennari
en áður var hefur mataræðið
breytzt til mikilla muna. Hið
síðasttalda kanna að þykja mót-
sagnakennt þar sem fyrir liggur
að á síðustu tíu árum hefur ekkert
dregið úr sykurneyzlu Svía. Hún
er mjög svipuð, en sú regla að
neyta einungis sætinda á laugar-
dögum á hér tvímælalaust mikinn
hlut að máli. Ýmsir sérfræðingar
vilja halda þvi fram að hina stór-
bættu tannheilsu Svía megi þakka
notkun flúors en ég tel það ekki
rétt nema að nokkru leyti. Þennan
stórkostlega árangur vil ég þakka
samræmdum aðgerðum — þ.e.
aukinni flúornotkun, bættri tann-
hirðu, aukinni fræðslu og bættu
mataræði," sagði Ingegerd
Mejáre.
Flúor, tannhirða, fræðsla
og bætt mataræði orsakir
minnkandi tannskemmda
— segja Ingegerd Mejáre og Sibilla Bjarnason