Morgunblaðið - 21.12.1985, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUG ARDAGUR 21. DESEMBER1985
Texti: HELGA ÓLAFSDÓTTIR
GUÐMUNDUR BJÖRNSSON
Það eru sennilega ekki margir sem
leiða hugann að því á hlýjum rúm-
góðum vinnustað, að á hverjum
degi vinnur fjöldi manna undir
yfirborði sjávar í Norðursjónum.
Það eru kafarar sem starfa við
uppsetningu og viðhald búnaðar
sem notaður er við olíuvinnslu á
hafsbotni, oft lokaðir vikum sam-
an inni í þröngum klefa niðri í
myrkviðum sjávar, eða uppi á yfir-
borði í þartilgerðum þrýstiklefum.
Vitað er með vissu um einn íslend-
ing sem starfar við djúpköfun á
þessum slóðum, en það er Sigurður
Hafsteinsson.
Hann er fæddur og uppalinn í
Keflavík, sonur hjónanna Haf-
steins ísaksen járnsmiðsog Hönnu
Kristínar Hansdóttur. Það var
tilviljun sem réð því að hann Ienti
í þessu starfi. Hann fór upphaflega
utan til þess að freista gæfunnar,
í leit að ævintýrum og fann þau
svo sannarlega í starfi sínu sem
djúpkafari.
Hann heldur heimili á eyjunni
Jersey undan Englandsströndum,
en vinnustaðurinn er á botni Norð-
ursjávar á vegum fyrirtækisins
Stolt Nielsen Seaway Contracting.
Nauðsynlegt getur verið að fara
niður á allt að 400 m dýpi og starf-
ið er bæði hættulegt og erfitt, en
jafnframt ágætlega launað.
Nýlega áttum við viðtal við
hann, er hann var hér heima í
leyfi. Hann hafði þá nýlokið mjög
erfiðri og langri tilraun á vegum
■
Sigurður Hafsteinsson.
SHELL í Noregi. Tilgangurinn
með þessari tilraun var m.a. að
kanna áhrif þess á líkama og sál
að vera lokaður inni í lengri tíma
undir mjög miklum þrýstingi eins
og algengt er og verður í framtíð-
inni við djúpköfun í Norðursjón-
um. Verið er að undirbúa upp-
byggingu svæðis sem kallast Troll-
felt undan ströndum Noregs þar
sem fyrirhuguð er olíuvinnsla í
náinni framtíð. Hann og fimm fé-
lagar hans þrír Norðmenn, íri og
einn til sem er íslenskur i aðra
ættina en Bandaríkjamaður í hina,
voru undir miklum þrýstingi í einn
mánuð. Tilraunin fór fram í nýrri
og fullkominni köfunarstöð sem
staðsett er í Bergen í Noregi og
kallast NUTEC (Norsk under-
vannsteknologisk senter). Þar eru
þrýstiklefar á þurru landi sem
notaðir voru til þessara tilrauna.
Eins og fyrr segir voru þeir undir
þrýstingi í einn mánuð. Það tók 3
daga að aðlaga þá þeim þrýstingi
sem er á 400-450 metra dýpi, næstu
11 dagar fóru í að vinna þau verk
sem talið er að geti komið upp á
þessu dýpi. Þá vinna þeir þrír
saman í hóp, einn sem er inni í
kúlunni og ber ábyrgð á þeim er
úti starfa.
Á meðan á afþrýstingi í tilraun-
inni stóð unnu þeir það sér meðal
annars til frægðar að leika billiard
undir meiri þrýstingi en áður
hefur þekkst, klefinn sem þeir voru
í var þá hreinsaður af öllum
mælitækjum, og billiardborð sett
í staðinn. Stytti þetta þeim mjög
stundirnar meðan á því stóð. Er
talað um að þetta afrek fari í
heimsmetabók Guiness, sem sá
billiardleikur sem leikinn hafi
verið undir mestum þrýstingi bæði
fyrr og síðar.
Ákveðin vandamál geta komið
upp við svona mikinn þrýsting, og
eitt alvarlegasta vandamálið eru
áhrif hans á taugakerfið, sem lýsa
sér í skjálfta og óstöðugleika.
Sigurður í fullum skrúða tilbúinn að fara út úr köfunrakúlu.
Erfiðara er einnig að anda að sér
þeim lofttegundum sem notaðar
eru, aðallega helín. Ofkæling er
líka einn bölvaldur, þannig verður
hitastigið í klefanum að vera upp
undir 30°C til að mönnum verði
ekki hrollkalt.
Ekki er fyrirhugað í framtíðinni
að nota þessa tegund köfunnar
mjög mikið, en rétt þótti að kanna
áhrifin þannig að hægt væri að
leysa þau vandamál sem upp geta
komið. Læknar voru í stöðugu
sambandi við þá félaga, og ráð-
lögðu þeim með mataræði, og
Billiard leikið í klefanum undir þrýstingi, myndin er tekin með gleiðhornslinsu þannig að glöggt má sjá hver.su þröngar vistarverurnar eru. Sigurður er
til hægri á myndinni.
önnur vandamál sem upp komu.
Það tekur u.þ.b. 3-4 daga að
venjast þrýstingi sem svarar til
400 m dýpi, og 17 daga að afþrýsta
klefann. Líkaminn hefur þá mett-
ast af þeim lofttegundum sem í
klefanum eru og þarf tíma til að
jafna sig. Lofttegundir sem eru
undir þrýstingi auka rúmmál sitt
þegar þrýstingnum er létt, þannig
geta myndast loftbólur í líkaman-
um sé þrýstingnum létt of fljótt.
Þetta getur valdið slæmum sjúk-
dómseinkennum, sem í daglegu
tali eru nefnd köfunarveiki. Yfir-
leitt eru djúpkafarar við vinnu 2-3
vikur í senn, þegar kafað er undir
minni þrýstingi, og búa þá nokkrir
saman í þrýstiklefa sem staðsettur
er í sérstökum skipum er annast
eftirlit og viðgerðir á olíuborpöll-
unum. Þeir fara svo niður í kúlu
á þann stað sem unnið skal á í
djúpinu, klæðast þar köfunar-
búnaðinum og fara út úr kúlunni
til að vinna. Það eru vaktaskipti,
annar fer út og vinnur fyrirliggj-
andi verk, hinn er inni í kúlunni
og fylgist með að allt starfi rétt
og að þeim sem úti er að vinna
líði sem best, fái nægilegt magn
af innöndunarlofti og rétt hitastig
sé i köfunarbúningnum. Þannig er
hvert tveggja manna lið i kúlunni
í átta tíma í senn. Skiptast þeir á
að vera fjóra tíma úti í einu að
störfum, en eiga svo frí í 10-14
tíma. Þeir verða að eyða þeim tíma
sínum í þröngu vistarverum. Á
milli þriggja vikna vinnusyrpu er
svo oftast 5-6 vikna frí.
Sigurður hefur öðlast mikla
reynslu í starfi sínu, og var m.a.
valinn í þetta verkefni þess vegna.
Hann kvaðst ekkert vera á þeim
buxunum að hætta. Starfið væri
mjög erfitt en, á móti kæmu góð
laun og frí sem gerðu honum fært
að hvílast vel milli verkefna. Hann
sagði að tilraunastöðin NUTEC
væri ein sú fullkomnasta og örugg-
asta í heiminum, og að mikið kapp
væri lagt á að klára þessar tilraun-
ir svo hægt væri að byrja upp-
byggingu á Trollfelt svæðinu sem
væri næsta stóra olíuvinnslusvæði
Norðmanna. Það væri á mun meira
dýpi en fyrri svæði þannig að nú
reyndi á tækniþekkinguna til hins
ýtrasta, og mikið kapp væri lagt á
að endurbæta tæki og tækni við
köfun, en hvergi væri slakað á
örygginu. Þannig yrðu þeir félagar
að gangast undir tíðar og ýtarlegar
læknisskoðanir þar sem áhrif
þrýstings á líkamann eru könnuð.
Þannig er þá líf þeirra sem
stunda köfun sem atvinnu. Við
kveðjum Sigurð Hafsteinsson kaf-
ara, með óskum um áframhaldandi
velgengni í spennandi starfi.
Við djúpköfun í
Norðursjónum