Morgunblaðið - 21.12.1985, Síða 20

20.
MORGUNBLAÐIP, LAUGARDAGUR 21. DESEMBER1985
Konur - hvað nú?
Bókmenntir
Katrín Fjeldsted
’85 nefndin og Jafnréttisráð hafa
nýverið gefið út bókina „Konur —
hvað nú?“ í formála segir ritstjóri
bókarinnar, Jónína Margrét
Guðnadóttir, m.a.:
„Riti þessu er ætlað að gefa
lesandanum nokkra heildarsýn
yfir stöðu íslenzkra kenna í lok
kvennaáratugar.” Og ennfremur:
„Sjálfsagt finnst ýmsum að hér
hefði mátt skyggnast enn víðar í
jóðfélaginu til að fylla í þá mynd.
bókinni er til dæmis ekkert að
finna um tómstundir kvenna og
almennt félagsstörf og vísast
sakna margir lesendur þeirra
þátta auk margs annars. En ritinu
var þegar í upphafi ákveðinn
stakkur skorinn sem þegar hefur
sprungið á nokkrum saumum svo
að bókin er orðin talsvert lengri
en áætlað var í upphafi. Engu að
síður er það von útgefenda og rit-
stjóra að rit þetta reynist traust
heimild um íslenzkar konur í
samfélagi nútímans og varpi ljósi
á árangur jafnréttisbaráttu und-
angenginna ára.“
Höfundar
Bókinni er skipt í 14 kafla og
þá rita eingöngu konur, hver sinn
kafla, nema 7. kafla, „Heilbrigði
kvenna og heilsufar", sem 6 hjúkr-
unarfræðingar skipta með sér.
Reyndar er aðeins einnar þeirra
getið í höfundakynningu en nöfn
hinna fimm koma ekki fram fyrr
en í lesmáli kaflans. Þó leggja þær
allar svipað af mörkum. Reyndar
finnst mér að konur í læknastétt
hefðu átt erindi í þennan hóp.
í kynningu má sjá að höfundar
eru fæddir á árunum 1935-1960 og
11 af 14 hafa stundað háskólanám.
Hinar þrjár hafa einnig hlotið
góða menntun í sínum greinum.
Sem sagt — allt ungar menntakon-
ur.
Fyrri hluti
í fyrri hluta bókarinnar er að
finna mikinn sögulegan og töluleg-
an fróðleik sem víða er vel settur
fram. Öllum tölum er mjög skýrt
fyrir komið í töflum svo að þær
eru aðgengilegar og ljósar. Sem
dæmi um það má nefna 4. kafla,
„Atvinna og laun kvenna", eftir
Guðrúnu Guðmundsdóttur, sem er
ýtarlegur og vel unninn kafli. Þar
eru t.d. upplýsingar um afstöðu
kvenna til þess að kona í sambúð
með börn vinni utan heimilis sett-
ar upp í töflu en í niðurlagi kaflans
segir Guðrún:
„Á því er enginn vafi að konur
líta almennt öðrum augum á hlut-
verk sitt í lífinu en karlar. Konur
setja verkefnin í aðra forgangsröð
en karlar. Vilji þeirra fremur en
karla stendur til barnauppeldis og
heimilishalds. Margar konur velja
heimilið sem meginstarfsvettvang
og gefa skyldum sínum við heimil-
ið allan forgang gagnvart starfi
utan heimilis.
Jöfn staða kynjanna á vinnu-
markaði næst ekki fyrr en afstaöa
kynjanna gagnvart vinnumarkað-
inum og heimilinu verður sú sama.
Þjóðfélagsins vegna er hins vegar
óskandi að það gerist ekki á þann
hátt að barnauppeldi og heimilis-
haldi verði fórnað og bæði kyn
afsegi að axla ábyrgð á heimilinu
en þeirra þróunar gætir í alvarleg-
um mæli í dag.“
Þarna kemur Guðrún lauslega
inn á mál sem mér finnst að gera
hefði átt að umfjöllunarefni í bók
sem þessari. Hvernig líður börnum
í veröld „karríer“-konunnar?
Hvernig eru tengsl barna og for-
eldra? Er heimilið sá hornsteinn
sem þjóðfélagið þarf að hvíla á?
Síöari hluti
Seinni helmingur bókarinnar
eða sjö síðustu kaflarnir eru helg-
aðir hinum ýmsu listgreinum og
eru listir þannig afar veigamikill
hluti bókarinnar. Þó get ég ekki
séð að listiðkun sé nema lítill hluti
af því sem íslenzkar konur eru að
fást við.
Þessir sjö kaflar eru misjafnir
að gerð og gæðum. Sá bezti finnst
mér kafli Þórhildar Þorleifsdóttur,
„íslenzk danslist". Hún gerir þeirri
grein afar góð skil, sögulegum
þáttum, brautryðjendum, helztu
núlifandi dönsurum og atvinnu-
möguleikum þeirra. Hún segir
m.a.: „Þær konur sem brautina
ruddu hlutu ekki mikil laun önnur
en þau að geta nú glaðzt yfir að
hafa haft erindi sem erfiði. Það
hefur alltof oft og lengi verið
hlutskipti kvenna að saga þeirra
hefur orðið þögn og gleymsku að
bráð eða verið rangfærð. Auðvitað
eru konur ekki einar um þetta
hlutskipti; saga brautryðjenda vill
oft gleymast. En hér fer þetta
tvennt saman. Brautryðjendurnir
voru konur."
Svala Sigurleifsdóttir myndlist-
armaður skrifar lengsta lista-
kaflann og fer þar yfir flestar
tegundir myndlistar og gerir lista-
konum hverrar og einnar allgóð
skil. Má þar sem dæmi nefna
Ragnheiði Jónsdóttur. Af þeim
aragrúa núlifandi íslenzkra mynd-
listarkvenna sem nefndar eru í
kaflanum vekur það mér nokkra
furðu að þekktra listamanna á
borð við Karólínu Lárusdóttur og
Svölu Þórisdóttur skuli þarna að
engu getið og sömuleiðis og Ólöf
Pálsdóttir skuli afgreidd með því
að hún búi erlendis og sýni lítið
hér heima. Varðandi Ólöfu þá eru
þessar upplýsingar beinlínis rang-
ar því að hún er flutt heim til
íslands fyrir nokkrum árum og
verk ennar hafa verið og eru að
staöaldri til áynis á víðavangi í
Reykjavík. Á hinn bóginn er tíund-
að rækilega hvað alls óþekktar
konur eru að fást við á myndlistar-
sviðinu. Svala á hrós skilið fyrir
val myndlistaverka þeirra er bók-
ina prýða.
Tónlistarkaflinn er ekki byggður
upp á sama hátt og þeir er þegar
hafa verið nefndir. Fjallað er
almennt um tónlistarmenn og tón-
listarmenntun í heiminum, en is-
lenzkar konur í tónlist verða að
aukaatriði. Engin umfjöllun er um
stærsta hóp tónlistarkvenna en
það eru söngkonur. Er það dæma-
laust..
Tekin er fyrir kynskipting nem-
enda í tónlistarskólum og skipting
milli hljóðfæra og deilda. Kafli er
um „Hljóðfæraleikarann", en
einskis hljóðfæraleikara getið
utan Guðnýjar Guðmundsdóttur,
sem nefnd er tvívegis. Þó er ferill
hennar að engu rakinn sem verð-
ugt hefði verið, ekki síður en
kvenna í köflum þeirra Svölu og
Þórhildar.
f kafla um „Tónskáld" er Jór-
unnar Viðar og Karólínu Eiríks-
dóttur getið tvívegis en ferill
hvorugrar rakinn, hvað þá sú stað-
reynd að Jórunn var í áratugi eina
konan í Tónskáldafélagi íslands.
Þá kemur fram að Mist Þorkels-
dóttir hafi nýlega bætzt í hóp ís-
lenzkra tónskálda.
Lokaorð
í heild er bókin ásjáleg, vel
uppsett og fróðleg aflestrar þótt
annmarkar séu á henni.
Eins og sjá má í formála var
verkefnið ekki lítið: Fyrirheit um
trausta heimild um íslenzkar kon-
ur í samfélagi nútímans og það að
varpa ljósi á árangur jafnréttis-
baráttu undangenginna ára. í
reynd virðist mér þetta takast að
nokkru leyti, hvað varðar fram-
göngu menntakvenna og stöðu
þeirra. Á vantar algjörlega sjónar-
mið hinna sem líklega eru stærsti
hlutinn, þ.e. verkakonur, konur úr
bændastétt, sjómannskonur o.fl.
Engin „bara húsmóðir" tjáir sig
um það hvar átaks sé þörf í jafn-
réttismálum. Engin gömul kona
skrifar í bókina sem þó gæti
munað tímana tvenna og haft
reynslu og yfirsýn umfram ungar
menntakonur sem höfundar eru
flestar. Sjónarmið karla eru snið-
gengin og ekki eftir þeim leitað.
SAGAN OLL
Frásagnarlist og stílgáfa Péturs Gunnarssonar
nýtur sín ákaflega vel í þessu verki. Stíllinn er
agaður, en um leið uppátektarsamur og fjörlegur,
lýsingar myndrænar og lifandi. í þessu verki
sameinast bestu kostir fyrri bókanna ...
Gunniaugur Astgeirsson, Helgarpósturinn.
En þessi saga hefur það einkenni góðra bóka að
hún vekur fólk til umhugsunar, skilur töluvert
eftir ... Eysteinn Sigurðsson, NT.
„Hann er feiknarlega myndvís og litríkur ... Þessi
bók er ... landvinningur fyrir Pétur Gunnarsson."
Guðmundur A. Thorsson
SAGAN ÖLL
Eókaútgáfan Punktar
Ekki nóg af bókum sem fjöl-
skyldan getur notið saman
Rætt við Svein
Einarsson
um bók sína
Gabriella í
Portúgal
Gabriela í Portúgal heitir nýút-
komin barnabók eftir Svein Ein-
arsson, fyrrum Þjóðleikhússtjóra.
Gabriella í Portúgal er dálítil
ferðasaga sem segir frá lítilli telpu
sem fer ásamt fjölskyldu sinni til
Portúgal og atburðum ferðaiags-
ins. Morgunblaðið ræddi stutt-
lega við Svein í tilefni útkomu
bókarinnar og spurði hann hver
hefði verið kveikja þess að hann
skrifaði nú barnasögu.
„Upphaflega setti ég nokkrar
sögur niður á blað til að
skemmta fjölskyldunni, en
kveikjan að þessari frásögn var
ferð okkar til Portúgal eitt árið.
Því má segja að sagan sé í
aðalatriðum sannsöguleg, en
auðvitað hef ég spunnið mikið
við hana. Þessi bók er fyrir börn
en ég held að þau njóti hennar
mun betur með fullorðnum sem
læsu hana með börnunum. Það
er ekki nóg af bókum sem fjöl-
skyldan getur notið saman og
þeim er alls ekki nógu mikið
hampað.
Þessi saga hafði legið lengi
niðri í skúffu þegar einhver
kunningi minn komst í þessi
blöð og hvatti mig til að gefa
hana út.“
Gabriela í Portúgal er mynd-
skreytt af Baltasar og hann sá
einnig um allt útlit bókarinnar.
Var mikil samvinna ykkar á
milli?
„Fljótlega eftir að ákveðið
var að gefa út bókina var
mönnum ljóst að þessi frásögn
færi mjög vel með myndum.
Mér datt strax Baltasar í hug
en hann þekkir umhverfið sem
lýst er í bókinni mjög vel. Text-
inn var allur tilbúinn þegar
hann fékk hann í hendur. Hann
hefur greinilega lifað sig mjög
vel inn í frásögnina og haft
mikinn húmor fyrir henni. Ég
var mjög spenntur að sjá hvaða
stíl hann myndi velja við sög-
una. Hann fór þá leið að hafa
allar teikningarnar í einum og
sama litnum, mér finnst hann
hafa leyst sitt verk mjög smekk-
lega og útgáfan í alla staði vel
úr garði gerð.“
Hefur þetta verið skemmtileg
vinna?
„Það er alltaf mjög gaman að
prófa nýja hluti. Eftir að ég
hætti sem Þjóðleikhússtjóri hef
ég miklu meiri tíma til að sinna
ýmsum áhugamálum."
- Lumarðu kannski á öðru
handriti?
„Við skulum sjá hvernig þess-
ari bók farnast. Það er aldrei
að vita nema maður hafi eitt-
hvað annað í pokahorninu."