Morgunblaðið - 14.09.1980, Blaðsíða 20

60
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1980
Ef myndin prentast vel
ætti að sjást hvernijf
trjá>{róðurinn sækir á í
hraunbreiðunum. Ilurft
er í átt til Straumsvíkur
<>k sjá má belti af allt að
mannha'ðar háum Krfni-
trjám í mosavoxnu
hrauninu.
(Mynd. II.H.S.)
Þessi myndarleKÍ Kreni-
lundur. sem þeir Bjórn
lH>rsteinsson <>k Kristinn
Ska'ringsson standa
þarna í. er syðst í jfirð-
inxunni.
(Mynd. H.H.S.).
„Með vinnu og* frið-
un má margt gerau
l*o)íar Reykjanesskaginn er neíndur. hvarflar víst
hujíur flestra að öðru en gróðursæld, a.m.k. er þaö varla
þaö fyrsta sem fólk sér fyrir hugskotssjónum þegar þaö
landsvæöi ber á góma. f»o hafa þar átt sér stað, á
undanförnum tuttugu árum og vel það, merkar
ræktunarframkvæmdir á vegum Landjcræðslu ríkisins
ok áhujíasamra einstaklinjía. Blaöamaöur Morgunblaðs-
ins fór suðureftir á döjcunum í fylgd þeirra Björns
Þorsteinssonar, sagnfræðings, sem er einn hinna
áhugasömu einstaklinga, er þarna hafa lagt hönd á
plóginn ok Kristins Skæringssonar frá Landgræðslu
ríkisins oj; var árangur ræktunarstarfseminnar skoöaö-
ur.
Svæðið, sem þarna er um aö ræða, er u.þ.b. 140
hektarar að stærð, í landi Straums og er það í eigu
Skójíræktar ríkisins. Að söj;n þeirra Björns og Kristins
hófust ræktunartilraunir áriö 1956, er Skógrækt
ríkisins var úthlutað þessum landskika sem tilrauna-
reit. I*á var svæöið ójíirt en er nú girt, þó ekki sé
jíirðinjíin fjárheld á köflum þótt hún eij;i að vera það
samkv. úttekt. Ilefur sauðfé eða „j;irðinj;afantar“, eins
oj; Björn kallar það. valdið nokkrum usla eins og síðar
mun vikið að. Þeir einstakiinj;ar sem hvað mestan þátt
hafa tekið í ræktunarstarfsemi á tilraunasvæðinu frá
upphafi, eða frá því um oj; upp úr 1960, eru auk Björns
þeir Þorbjörn Sij;urj;eirsson, Broddi Jóhannesson oj;
Marteinn Björnsson oj; hafa þeim verið laj;ðar til
plöntur oj; smávej;is af áburði. Síðan hafa svo bæst í
hópinn þeir Kristinn Skærinj;sson oj; Arnj;rímur
ísberj;.
Blóðugt að horfa
á ónýtt land
„Reykjanesskaginn mun
hafa verið vel gróinn til
forna," sagði Björn. „Og eyð-
ingin, sem við horfum á í dag
hófst ekki fyrr en á 19. öldinni.
Landnámið hófst jú hér á
Reykjanesskaga og búfé hefur
gengið hér sjálfala öldum
saman. Þetta er eini staðurinn
á landinu þar sem ekki var
byggt yfir sauðfé, þar til
Herdísavíkursurtla var skotin,
sem frægt varð. Það er blóðugt
að horfa á ónýtt land og það,
sem áorkað hefur verið í
ræktun hér á þessu svæði,
sýnir glöggt hverju má áorka
með vinnu og friðun. Reykja-
nesskaginn er um margt ákaf-
lega merkilegt svæði og hann
leynir á sér. Landfræðilega
séð má egja að hann hafi
verið tilraunastöð skaparans í
landasmíð, svo mikil er fjöl-
breytnin í landslaginu og
skaginn er frjósamur, þótt
annað kunni að virðast við
fyrstu sýn. Á 10—20 árum
væri hægt að gera hann að
mestu sígrænan, ef íbúarnir
tækju sig til.
Allir, sem vilja rækta land
ættu að fá skika til þess gegn
ræktunarskyldu, eftirliti og
erfðafestu, sem fellur, sé
ræktunarskyldunni ekki sinnt.
Þetta er eitt helzta baráttu-
mál okkar í „Landvinninga-
flokknum", eins og við köllum
það,“ sagði Björn. „Önnur eru
svo að ræktunarfræðsla verði í
boði sem kjörsvið í öllum
skólum og verði þar m.a.
kennd trjárækt, garðrækt,
gróðurhúsarækt og skipulag
garða og gróðursvæða. Myndi
sú fræðsla eflaust bæta sam-
skipti unglinganna við gróður-
inn, en þau mættu vera betri,
eftir fréttum að dæma. Þá er
óskandi að Islendingar hverfi
frá hirðingjamenningu og taki
upp ræktunarmenningu. Hver
maður verður að vera ábyrgur
fyrir eigum sínum, þar með
töldum búsmala og fjárfjölda
verður að takmarka við það,
sem beitin þolir. Að afsaka
ágang fjár í viðkvæman
trjágróður með því að varúð-
arráðstafanir þeirra, sem
Ræktunar-
framkvæmd-
ir á Reykja-
nesi skoðaðar
í fylgd með
Birni Þor-
steinssyni,
sagnfræðingi
og Kristni
Skæringssyni
frá Land-
græðslu
ríkisins.
vernda vilja gróðurinn séu
ekki nægilegar, er líkt og að
réttlæta innbrot og beita til
þess þeirri röksemdafærslu að
lásinn hafi verið ótraustur og
þjófurinn því átt greiða leið að
ránsfengnum."
• Af skilningstrjám
og öðrum gróðri
Það reyndust orð að sönnu,
sem Björn hafði sagt um
fjölbreytni Reykjanesskagans
og ræktunarmöguleika, því er
inn fyrir girðingu Land-
græðslunnar var komið blöstu
við augum hinar ýmsu tegund-
ir gróðurs, allt frá blágresi
sem mun vera einkenni þess
að land sé að ná sér, til
trjágróðurs og er hann sums
staðar svo hávaxinn og þéttur
að nálgast að hægt sé að kalla
skóg, á íslenzkan mælikvarða
a.m.k. Hæsta birkitréð er
rúml. 5 m. á hæð og stofninn
um 30 cm. í þvermál. Kváðust
þeir Björn og Kristinn kalla
tréð því táknræna nafni
„skilningstréð", því það sýndi
svo ekki yrði um villst, að tré
gætu dafnað á þessu land-
svæði og náð góðum vexti.
Fróðlegt er því að litast um
þarna í landi Straums, því þar
gefur að líta mörg stig gróð-
urfars, hávaxin og fögur tré og
þéttan og gróskumikinn jarð-
veg, svæði þar sem mosinn er
að breytast í jarðveg og hraun
þar sem gægjast fram ein og
ein hrísla, sem eiga eftir að
verða að fleirum og loks hin
algera eyðing, sem ekki er
skammt undan, sé litið út fyrir
girðinguna. Trjátegundirnar,
sem um ræðir eru aðallega
fura; stafafura og bergfura,
birki, siktagreni og lerki, en að
sögn þeirra Björns og Kristins
þolir lerkið illa umhleypingar
og er ekki eins harðgert og
sumar af hinum tegundunum,
t.d. siktagrenið. „Svona vöxtur
sést varla nema í görðum,"
sagði Björn um það. Talsvert
er af eini, sem er eina íslenzka
barrplantan, sem lifði af ísöld-
ina, en hann liggur með jörð-
inni og reisir sig ekki. Nokkuð
er um norska skógarfuru og
kváðu þeir félagar hana hafa
verið góða í plöntun og lítil
afföll hafa verið á henni, uns
lús hefði komið til sögunnar
og hefur norsku skógarfurunni
ekki verið plantað eftir
1963—64. Mikill meirihluti
trjánna er sjálfsáinn, þ.e.
náttúran hefur séð um sáning-
una en mennirnir síðan um
aðhlynninguna og að skjól
fengist fyrir ágangi, en það