Morgunblaðið - 14.09.1980, Blaðsíða 16

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 1980
Islenzka flugævintýrid
Áræðni og
frumlegar
hugmyndir
Ljósmyndir: Ólafur K. Magnússon.
Fyrsta flugvél í eigu íslendinga 1919. Vélin er á „flugvellinum" í Vatnsmýrinni.
Snemma fjerðu menn sér gran
fyrir því, að flugið |væri lykillinn
að fullkomnum samgöngum á ís-
landi. Flugferðir höfðu tekið mikl-
um framförum í fyrri heimsstyrj-
öldinni og árið 1919 hófst reglu-
legt farþegaflug í Evrópu. Þá var
aðeins hálfur annar áratugur lið-
inn frá því, er þeir bræður Orville
og Wilbur Wright hófu sig fyrstir
manna til flugs í Kitty Hawk í
Norður-Karólínufylki í Bandaríkj-
unum árið 1903.
Arið sem farþegaflug hófst í
Evrópu stofnuðu nokkrir fram-
sýnir menn Flugfélag Islands og
voru helstir hvatamenn að stofn-
un þess þeir Garðar Gíslason
stórkaupmaður og Halldór Jón-
asson frá Eiðum. Félagið fékk
kaftein úr lofther Breta, Cecil
Faber að nafni, til liðs við sig og
keypt var tveggja sæta Avro-vél
með 110 hestafla Le Rohme-mót-
or. Vélin var ný af nálinni og
keypt af bresku stjórninni.
Tími flugsins var þó ekki kom-
inn fyrir alvöru á íslandi við þessi
tímamót og félagið varð að hætta
starfsemi árið 1921. Tilraunin var
þó ekki með öllu árangurslaus, því
hún hafði vakið flugáhuga íslend-
inga og opnað augu þeirra fyrir
gildi flugsamgangna. Þess má
geta að útbúinn var „Flugvöllur"
fyrir þessa vél í Vatnsmýrinni á
þeim slóðum þar sem nú er
Reykjavíkurflugvöllur.
Ahugi framsýnna Islendinga
dvínaði aldrei fyrir flugsamgöng-
um og Eric Nelson hélt mönnum
við efnið er hann lenti flugvél
sinni í Hornafirði þremur árum
síðar, eftir rúmlega 8 klukku-
stunda flug frá Kirkwall á
Orkneyjum Það var einn af
áföngunum í hnattflugi
Bandaríkjamanna árið 1924. Nels-
on var fyrsti maðurinn sem kom
loftleiðis til íslands og hann
markaði því ekki einungis tíma-
mót í sögu íslands heldur einnig í
sögu alþjóða flugsamgangna.
Súlan og veiðibjallan
Árið 1928 var gerð önnur til-
raun til að stofna Flugfélag Is-
lands. Aðalforystumaður þess var
dr. Alexander Jóhannesson, síðar
háskólarektor. Félagið hafði til
umráða þýska sjóflugvél af
Junkers-gerð með 230 hestafla
Sidney-Puma hreyfli. Sú flugvél
gat tekið 5 farþega. Þessi flugfé-
lagstofnun var gerð í samvinnu
við þýska flugfélagið Lufthansa og
stóð yfir í fjögur sumur. Síðari tvö
árin voru tvær Junkers-vélar í
förum á vegum félagsins, hét
önnur Súlan og hin Veiðibjallan.
Þrátt fyrir áhuga stofnendanna
varð þetta flugfélag að leggja upp
laupana árið 1932 og það var ekki
fyrr en fimm árum síðar, að félag
var sett á stofn sem lifði af
byrjunarörðugleikana. Það var
Flugfélag Akureyrar sem síðar
varð það Flugfélag íslands sem
lengst lifði. Áhugi manna á flug-
samgöngum var þó áfram mikill
og heimsóknir erlendra flugkappa
höfðu sitt að segja í því efni. Þar
nægir að minna á hópflug ítala
1933 þegar tuttugu og fjórar
ítalskar flugvélar heimsóttu
Reykjavík á leið sinni vestur um
haf. Leiðangursstjóri í þeirri ferð
var Balbo hershöfðingi, flugmála-
ráðherra Ítalíu. Sama ár fór
bandaríski flugkappinn Charles
Lindberg í könnunarflug fyrir
Pan-American flugfélagið um
Forsíðan
Myndirnar á forsíöu þessa blaös
tók Ólafur K. Magnússon, Ijós-
myndari Morgunblaösins, með
þrjátíu ára millibili. Önnur er af
Magnúsi Guðmundssyni flug-
stjóra og hin af Boeing 727-þotu
Flugleiöa í flugtaki.
Norður-Atlantshafið og hafði
hann viðdvöl á Islandi.
Flugíélagið stofnað
Aðalhvatamaðurinn að stofnun
Flugfélags Akureyrar 1937 var
Agnar Kofoed-Hansen, núverandi
flugmálastjóri, en hann var þá
nýkominn frá flugnámi í Dan-
mörku. Hluthafar voru 15 og var
Viihjálmur Þór kaupfélagsstjóri
fyrsti stjórnarformaður, en með-
stjórnendur voru þeir Guðmundur
Karl Pétursson læknir og Kristján
Kristjánsson forstjóri Bifreiða-
stöðvar Akureyrar. Vorið 1939 lét
Agnar Kofoed-Hansen af störfum
hjá félaginu og Örn Ó. Johnson
tók við. Hann gerðist forstjóri
fyrirtækisins og eini flugmaður
þess. Hann hafði þá fyrir nokkru
lokið brottfararprófi frá flugskóla
í Oakland í Kaliforníu og kynnt
sér flugrekstur hjá Boeing-fyrir-
tækinu. Árið eftir að Örn Ó.
Johnson tók við stjórn fyrirtækis-
ins var það endurskipulagt, hluta-
fé aukið og aðsetur þess flutt til
Reykjavíkur. Jafnframt var nafni
félagsins breytt í Flugfélag ís-
Iands.
Við margvíslega erfiðleika var
að glíma á uppvaxtarárum flugfé-
lagsins. Engir flugvellir voru í
landinu, engin flugþjónusta, rad-
íóvitar ekki til og veðurlýsingar af
skornum skammti. Fyrsta vél fé-
lagsins var af gerðinni Waco Yks
og var nefnd TF-Örn. Hun kom til
landsins í apríl 1938 og var sett
saman í Vatnagörðum í Reykjavík
þaðan sem henni var flogið norður
til Akureyrar 2. maí. Fyrsta far-
þegaflug vélarinnar var tveimur
dögum síðar, til Reykjavíkur frá
Akureyri. Flogið var með strönd-
um fram og var flugtíminn hátt á
þriðju klukkustund. Önnur vél af
sömu tegund kom til landsins árið
1940 og fékk nafnið haförninn.
Alfreó Elíasson um þaó leyti er Loftleiöir buðu lœgri fargjöld
yfir Norður-Atlantshafió en önnur flugfélög. Hann er með
líkan af DC-4 Skymaster, en það var sú flugvélategund sem
Loftleiðir höfðu í sinni þjónustu á áratugnum 1950—1960.
Starfsmenn Loftleiöa 1949 eóa 1950. Þeir standa fyrir framan
Grumman-flugbát í eigu félagsins.
Eftir björgun bandarísku skíöavélarinnar af Vatnajökli 1952.
Á myndinni eru frá vinstri: Kristjana Milla Thorsteinsson,
Alfreð Elíasson, Kristinn Olsen og Hrafn Jónsson.
Uppbygging
innanlandsflugsins
Vorið 1940 urðu nokkrar tak-
markanir á flugstarfseminni í
landinu af völdum hernáms Breta
og var allt flug bannað um hríð.
Sumarið 1941 var fyrsta áætlun-
arleið félagsins opnuð á ný milli
Reykjavíkur og Akureyrar, en það
er sú flugleið sem enn í dag er
fjölförnust allra áætlunarleiða
innanlands. í árslok 1941 réðst
félagið í að kaupa fyrstu tveggja
hreyfla vél sína frá Bandaríkjun-
um. Það var Öeechcraft-vél sem
tók átta farþega. Hún kom til
iandsins vorið 1942 og þá um
sumarið var opnuð áætlunarleiðin
milli Reykjavíkur og Egilsstaða.
Næstu árin var hröð endurnýj-
un á flugflota félagsins og áætlun-
arleiðum innanlands fjölgaði.
Tvær tveggja hreyfla De Havil-
landvélar voru keyptar frá Bret-
landi árið 1944 og um haustið það
ár eignaðist félagið fyrsta Katal-
ína-flugbát sinn, TF-ISP. Hann
var keyptur frá Bandaríkjunum
og tók 22 farþega. Með tilkomu
hans jókst sætaframboðið um allt
að helming og árið 1945 voru
fluttir 7000 farþegar. Þess má
geta til samanburðar að fyrsta
heila starfsár Flugfélags Akur-
eyrar 1938 hafði félagið flutt um
770 farþega, þannig að farþega-
fjöldinn hafði næstum tífaldast.
Er hér var komið í sögu hafði
starfsmönnum félagsins fjölgað
verulega, en þeir voru tveir í