Morgunblaðið - 12.09.1974, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 12. SEPTEMBER 1974
15
AÐ UNDANFÖRNU hefur
hópur manna í Reykjavík
undirbúið stofnun íslands-
deildar samtakanna
Amnesty International.
Ákveðið hefur verið að
halda stofnfundinn á
sunnudag, 15. september
n.k., klukkan 4 e.h. í Norr-
æna húsinu.
„Ég fyrirlft skoðanir þín-
ar, en ég er reiðubúinn að
láta líf mitt í sölurnar fyrir
rétt þinn til að tjá þær.“
Voltaire.
AMNESTY INTERNATIONAL-
samtökin voru stofnsett árið
1961 í krafti þeirrar sannfær-
ingar að sérhver maður eigi
rétt til að hafa skoðanir og tjá
þær og jafnframt beri honum
skylda til að veita öðrum
samskonar frelsi.
AMNESTY INTERN ATION AL
hefur að stefnumiði, að hvar-
vetna sé framfylgt mannrétt-
indayfirlýsingu Sameinuðu
þjóðanna, og
1) vinnur að þvf, að þeir, sem
eru í fangelsi vegna skoðana
sinna, verði leystir úr haldi og
þeim og fjölskyldum þeirra
veitt sú aðstoð, sem þörf kref-
ur, og
2) berst gegn dauðarefsingu
og hvers konar pyntingum eða
slæmri meðferð á hverjum
þeim sem fangelsaður er,
hafður í haldi eða hindraður
á annan hátt í trássi við fyrir-
mæli mannréttindayfirlýsing-
arinnar.
Fangar vegna sannfæringar
eru þeir, sem falgelsaðir eru,
hafðir í haldi eða hindraðir á
annan hátt; eða að öðru leyti
beittir þvingunum eða tak-
mörkunum sökum skoðana,
sem þeir eru sannfærðir um,
eða sökum kynþáttarlegs upp-
runa, litarháttar eða tungu, að
því tilskyldu, að þeir hafi ekki
beitt ofbeldi eða stuðlað að
því.
AMNESTY INTERNATIONAL
tekur ekki pólitíska eða trúar-
lega afstöðu og starfar ekki á
vegum ríkisins í neinu landi.
Samtökin eiga ráðgefandi að-
ild að Sameinuðu þjóðunum,
UNESCO, Evrópuráðinu, Ein-
ingarsamtökum Afríkuríkja
og Einingarsamtökum Ame-
ríkuríkja.
AMNESTY INTERNATIONAL
er fjármagnað af félagsgjöld-
um landsdeildanna og starfs-
hópum innan ýmissa landa, og
af áskriftargjöldum einstakl-
inga um víða veröld.
AMNESTY INTERNATIONAL
starfar í landsdeildum í 31
landi og rúmlega 1100 starfs-
hópum. Sérhver starfshópur
gerir þrjá fanga vegna sann-
færingar að „skjólstæðing-
um“ sínum og eru þeir valdir
á grundvelli landfræðilegs og
pólitfsks jafnvægis til að
tryggja hlutleysi samtakanna.
AMNESTY INTERNATIONAL
gerir út sendinefndir til
landa, sem það fjallar um
hverju sinni, og sendir full-
trúa sína til að ræða við ríkis-
stjórnir. Samtökin senda
einnig fulltrúa sína til að
fylgjast með réttarhöldum,
þegar slfkt þykir æskilegt og
mögulegt. Samtökin koma á
sambandi við fanga vegna
sannfæringar og fjölskyldur
þeirra til að veita þeim aðstoð.
AMNESTY INTERNATIONAL
lýtur stjórn alþjóðlegs ráðs,
sem kemur saman árlega.
Ráðið skipa fulltrúar lands-
deildanna og aðilar alþjóðlegu
framkvæmdanefndarinnar.
Ráðið kýs árlega í fram-
kvæmdanefndina, en hún er
ábyrg fyrir daglegum rekstri
skrifstofu aðalritarans í Lond-
on. Sean MacBride, S. C., fyrr-
um utanríkisráðherra írlands
og fyrrverandi forseti ráð-
herranefndar Evrópuráðsins,
veitir framkvæmdanefndinni
forstöðu. Martin Ennals er að-
alritari Amnesty Internation-
al.
Meðal verndara AMNESTY INT-
ERNATIONAL má telja:
Erkibiskupinn af Canterbury,
Stóra-Bretlandi; Roger Bald-
win, forseta Alþjóðlegu mann-
réttindasamtakanna, Bandar.;
Pablo Casals, Puerto Rico;
Danilo Dolci, Sikiley; prófess-
or Erich Fromm, New York og
Mexíkó; Jean-Flavien Lalive,
Sviss; prófessor Salvador de
Madaraiga, Spáni; Yehudi
Menuhin, Stóra-Bretlandi;
Prófessor Gunnar Myrdal,
Svíþjóð; Alan Paton, Suður-
Afríku; dr. Martin Niemöller,
Sambandslýðveldinu Þýzka-
landi; Sean MacBride, S.C., Ir-
landi; prófessor Giorgio La
Pira, Italíu; prófessor Julius
Stone, Ástralíu.
Hér á eftir verður sagt frá fang-
elsun og aðbúnaði þriggja ein-
staklinga frá þrem þjóðlöndum,
sem fangelsaðir hafa verið vegna
sannfæringar sinnar og með-
höndlaðir andstætt 5. grein mann-
réttindayfirlýsingar Sameinuðu
þjóðanna.
Amnesty International kynnti
málstað þessara fanga og sjö ann-
arra f sérstakri baráttuviku, sem
haldin var til að vekja athygli á
högum þúsunda pólitískra fanga
14.—20. október f fyrra.
Leonid I. Plyushch
SOVÉTRÍKIN
Leonid Plysushch, sem fæddur
er árið 1940, er stærðfræðingur
og stýrifræðingur frá Kiev, höfuð-
borg Ukrainu. Arið 1968 gerðist
hann virkurfélagi ístarfshópi til
varnar mannréttindum í Sovét-
ríkjunum, lítilli lýðræðislegri
hreyfingu, en margir helztu leið-
togar hennar eru nú f fangelsi.
Meðal þess, sem hann tók sér fyr-
ir hendur, var að senda mótmæla-
bréf til Komsomolskaya Pravda,
málgagns æskulýðshreyfingar
Kommúnistaflokksins, vegna rétt-
arhaldanna yfir Yury Galanskov
og Alexander Ginsburg. Hann var
þá rekinn úr starfi sfnu við stýri-
fræðideild Visindaakademiu
Ukrafnu. Arið 1969 undir-
ritaði hann ásamt 16 öðrum
bréf, þar sem lýst var stuðningi
við Tékka. Leynilögreglan
var nú byrjuð að gefa starf-
semi þessarar borgararétt-
indanefndar gaum og lcitaði KGB
f íbúð Plyushch. Mörg handrita
hans voru gerð upptæk og jafn-
framt eintak af bréfi, sem hann
og 15 aðrir höfðu skrifað mann-
réttindanefnd Sameinuðu þjóð-
anna, sem farið var fram á rann-
sókn á brotum Sovétríkjanna á
málfrelsisákvæðum.
Leonid Plyushch var hnepptur í
varðhald í janúar 1972 ásamt fjöl-
mörgum öðrum Ukraínu-búum,
sem virkir höfðu verið í vernd
mannréttinda og í útgáfu og dreif-
ingu smárita, sérstaklega Ukra-
ínu-póstinum, sem samsvarar
Samtímatíðindum sem gefin eru
út í Moskvu. 1 heilt ár var honum
haldið sambandslausum við um-
heiminn í fangelsi í Kiev og
Serbsky-stofnuninni í afbrotasál-
fræði í Moskvu, en þangað var
hann sendur til rannsóknar. í jan-
úar 1973 var hann leiddur fyrir
bráðabirgðarétt Kíev og sakaður
um „and-sovézkt níð og áróður" á
grundvelli þátttöku sinnar í
mannréttindahópnum. Fyrir rétt-
inn voru lagðar skýrslur tveggja
nefnda geðlækna: Sú fyrri, sem
samin var af starfsliði Serbsky-
stofnunarinnar (þar sem flestar
sjúkdómsgreiningar á pólitískum
föngum eru gerðar) hélt því
fram, að Plyushch sýndi merki
„vaxandi geðklofa, sem lýsa sér í
messíönskum og umbótasinnuð-
um hugdettum“, og mælti með
meðhöndlun I sérstöku (þ.e. fang-
elsis) geðsjúkrahúsi. Hin nefndin
sem var undir forystu prófessors
Snezhnevsky við geðsjúkdóma-
deild Læknisfræðistofnunarinn-
ar, staðfesti, að hugarástand
Plyushch hefði breytzt til batnað-
ar, er rannsóknin fór fram og að
orðið hefðu nokkur „umskipti"
hvað umbótahugmyndir hans
snerti. Nefndin lagði til, að Ply-
ushch yrði lokaður inni á venju-
legu geðsjúkrahúsi. Dómstóllinn
fór að ráðum fyrri nefndarinnar.
Plyushch gat ekki verið við-
staddur réttarhöldin, þar sem
hann hafði verið úrskurðaður
truflaður á geðsmunum; konu
hans og systur var heldur ekki
leyft að vera þar. Verjandanum,
sem varði hann fjarstaddan, var
ekki leyft að hitta hann að máli í
eitt einasta skipti, áður en réttar-
höldin hófust.
í aprfl-byrjun í fyrra ákvað
Hæstiréttur úkranínska sovétlýð-
veldisins að milda dóminn og
leyfði, að Plyushch yrði sendur til
meðferðar á venjulegu geðsjúkra-
húsi, þar sem sjúklingar búa við
færri takmarkanir og þar sem
ekki er dælt í þá lyfjum. Mótmæli
ákæruvaldsins við þessum réttar-
úrskurði leiddu samt sem áður til
þess, að nýr áfrýjunarréttur aft-
urkallaði breytinguna i júlfmán-
uði. Sem stendur er Plyushch lok-
aður inni á sérstöku geðsjúkra-
húsi í Dnepropetrovsk. Fyrsta
eina og hálfa árið eftir að hann
var settur inn, var Plyushch ekki
leyft að hitta neinn úr fjölskyldu
sinni að máli, það var fyrst í ágúst
í fyrra, sem eiginkonu hans var
leyft að heimsækja hann.
Ákvörðunin um að vista
Plyushch, sem er mjög hæfur
stærðfræðingur. í geðsjúkrahúsi
var augljóslega ekki af læknis-
fræðilegum toga spunnin. Hér er
um að ræða áhrifamikla aðferð til
að þagga niður í óhlýðnum and-
ófsmönnum. Því eru engin tak-
mörk sett, hversu lengi má halda
mönnum inni og aðbúnaður í hin-
um sérstöku geðsjúkrahúsum er
slíkur, að hann getur valdið alvar-
legum og varanlegu tjóni á heilsu
fangans. (Plyushch er einnig
bæklaður að þvf er virðist, þar
sem hann þjáðist af næringar-
skorti í barnæsku.) Fangar eru
neyddir til að vera í klefum með
sjúklingum, sem eru truflaðir á
geðsmunum og iðulega ofbeldis-
hneigðir. Starfslið sjúkrahúsanna
er áberandi hrottafengið og lyf,
sem valda óþægindum og jafnvel
skaða er þvingað í „sjúklingana“.
PINDISO ZIMAMBANE
SUÐUR-AFRtKA
Pindiso Zimambane, sem er
kvæntur og fimm barna faðir, var
í Neumsa-samtökunum, sem berj-
ast fyrir þvf, að smábændur og
leiguliðar fái pólitísk réttindi.
NEUMSA hélt því fram, að póli-
tískar breytingar í Suður-Afríku
gætu ekki orðið, nema þeir skip-
uðu sér f sveit með andstæðingum
stjórnarinnar.
í desember 1970 handtók örygg-
islögreglan Pindiso Zimambane
og 31 til-viðbótar Þeir voru flutt-
ir í rjóður í Mkambathi-skóginum
þar sem reistar höfðu verið bráða-
birgðalögreglubúðir' til þess að
yfirheyra fangana. Þeir fengu
þær upplýsingar, að þeim væri
haldið þar samkvæmt Transkei’s
yfirlýsingunni nr. 400, sem veitir
heimild til fangelsunar án réttar-
halda.
Zimambane sagði seinna í eið-
svarinni yfirlýsingu, að við kom-
una f Mkambathi-skóginn hafi
hann verið yfirheyrður. Lögreglu-
þjónninn, sem það gerði, sló hann ’
f andlitið og seinna réðust 4 lög
regluþjónar í viðbót á hann og
börðu með stöfunum. Síðan var
hann fluttur úr búðunum lengra
inn í skóginn, þar sem bundið var
fyrir augu hans og hann járnaður
á höndum og fótum. Tvær járn-
klemmur voru settar á eyru hans
og honum skipað að leggjast á
grúfu á gólfið. Heyrði hann síðan
suðandi hljóð og fann ákafan sár-
sauka, sem leiddi frá hnakka nið-
ur f neðri hluta líkamans. Raflost-
in voru endurtekin hvað eftir
annað, en á milli þeirra var hann
yfirheyrður miskunnaríaust. Eft-
ir yfirheyrsluna var hann hand-
járnaður við tré í grenndinni og
skilinn þar eftir næturlangt.
Morguninn eftir var hann leyst-
ur og fluttur á annan stað í skóg-
inum. Þar voru rafmagnspynting-
ar endurteknar. I þetta sinn var
klemmunum komið fyrir á kyn-
færum hans og tám og hann yfir-
heyrður þar til lögreglan var
ánægð með árangurinn. Að því
loknu var hann læstur inni í lög-
reglubifreið.
Misþyrmingum og yfirheyrslum
var haldið áfram um tíma.
Zimambane var hafður í haldi f 6
mánuði, en þá kom hann fyrir rétt
ásamt 13 öðrum sakaður um
hryðjuverkastarfsemi. Honum
var gefið að sök að hafa leyft
fundahöld í húsi sínu og að þar
hefði verið rætt um að safna liði,
sem gangast vildi undir hernaðar-
lega og pólitfska þjálfun erlendis.
Dómarinn vísaði frá fullyrðingum
um misþyrmingar og hrundið var
kröfu verjandans um rannsókn á
þeim aðferðum, sem öryggislög-
reglan beitti, til þess að fangarnir
leystu frá skjóðunni. i lok réttar-
haldanna voru Zimambane og
hinir, sem ákærðir voru, sekir
fundnir og Zimambane dæmdur í
8 ára fangelsi.
CAO THI QUE HUONG
SUÐUR-VÍETNAM
Cao Thi Que Huong er gagn-
fræðaskólakennari f Saigon. Vor-
ið 1970 var hún nemi við Háskól-
ann þar og tók þá þátt í herferð
gegn þeim tillögum stjórnarinnar,
sem fólu í sér, að nemendur
greiddu framhaldsmenntun sína
sjálfir. Herferðinni stjórnaði
Huynh Tan Mam, forseti stúd-
entasamtakanna, Huynh,
Huong, eiginmaður hennar,
Nguyeb Ngoc Phuong, og 40 aðrir
voru handtekin í marz 1970 ákærð
fyrir að vera í samtökum komm-
únista. Þegar þau komu fyrir her-
rétt í Saigon í apríl, hélt verjand
inn því fram, að játningar þeirra
hefðu fengizt með pyntingum og
væru því ekki hæfar sem sönnun-
argögn. Hann fullyrti einnig, að
réttarhöldin samrýmdust ekki
stjórnarská landsins. Fullyrðing-
um hans var vísað við Hæstarétt-
ar, sem tók þær til greina. Tveim
mánuðum síðar voru Que, Huong
og Mam ásamt 14 öðrum látin
laus, en eiginmaður Que, Phuong,
sat eftir f fangelsinu.
Stúdentarnir 15 héldu blaða-
mannafund, þar sem þeir skýrðu
frá misþyrmingunum, sem þeir
urðu að þola í fangelsinu. Þá og
einnig síðar lýsti Que því, hvernig
lögreglan hafði í aðalstöðvum sín-
um reynt að fá hana til þess að
undirrita játningu. Hún sagðist
hafa verið barin hrottalega með
kylfum og í hvert sinn, sem sár-
saukinn varð henni óbærilegur,
ráku lögreglumennirnir upp fagn-
aðaróp. „Þegar þeir vildu að ég
undirritaði skjöl," sagði hún,
„misþyrmdu þeir eiginmanni
mínum að mér ásjáandi. Á sama
hátt reyndu þeir að neyða hann til
undirskriftar með því að mis-
þyrma mér. Qháð rannsóknar-
nefnd frá Bandaríkjunum var í
Suður-Víetnam 1970 og gaf eftir^
farandi lýsingu: „Que Houng
sagði okkur frá þeirri eldraun,
sem hún gekk i gegn um... Hún
var barin þar til handleggir henn-
ar og fætur voru alsettir bláum
og svörtum rákum, og svo bólgin
voru hné hennar, að þau voru
þreföld að stærð. Jafnvel enn
verri en hinn líkamlegi sársauki
var sú blygðunarkennd, sem var
samfara að vera kviknakin á með
an nokkrir lögreglumenn sátu,
drukku whisky og horfðu á bar-
smíðarnar. .. Við sáum örin, sem
enn voru á fótum hennar."
Eftir að Que Huong var látin
laus árið 1970 gekk hún í samtök,
sem börðust fyrir endurbótum á
fangelsiskerfinu í Suður-Víetnam.
Þessi samtök voru stofnuð í
Saigon af hópi kaþólikka og
Búddista og innan vébanda þeirra
voru m.a. dómari, þingmaður, há-
skólaprófessor, lögfræðingar og
ýmsir menntamenn. Eftir sókn
kommúnista vorið 1972 var mörg-
um f þessum samtökum varpað í
fangelsi án réttarhalda. Hinn 16.
janúar var Que Huong handtekin,
aðeins 11 dögum eftir að maður
hennar lést í Borgasjúkrahúsinu í
Saigon, en hann hafði verið í
haldi síðan 1970. Phuong hafði
tekið þátt f hungurverkfalli póli-
tískra fanga í Shi Hoa fangelsinu
f Saigon til þess að mótmæla
langri frelsisskerðingu, matar-
skorti og slæmum aðbúnaði. Vinir
hans í Saigon hafa fullyrt, að
hann hafi ekki fengið neina lækn-
ishjálp eftir að hann veiktist al-
varlega ífangelsinuog að hann
hafi verið fiuttur á sjúkrahúsið
aðeins 6 klst áður en hann lést.
Eftir handtökuna í janúar var
Que Huong flutt til aðalstöðvar
lögreglunnar í Saigon, þar sem
henni hafði verið misþyrmt árið
1970. Þar vár henni haldið í 5
mánuði án þess aó mál hennar
kæmi fyrir rétt. í júlí 1973 var
hún færð í fangelsi fyrir utan
Saigon og að þrem vikum Iiðnum
flutt einu sinni enn og þá á
óþekktan stað. Siðan hefur
Amnesty International ekkert
frétt af henni.
'm
Amnesty
International
stofnað á íslandi