Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1997, Blaðsíða 28

SPURÐU BARA
EFTIR JÓSEF
M/nd: Freydís Kristjánsdóttir.
sögn Betty Christian. Hún sýndi okkur heim-
ili sitt og kynnti okkur fyrir foreldrum sínum
öldruðum. I garðinum hennar var, líkt og ann-
ars staðar, þró til að safna vatni vegna hugs-
anlegs eldsvoða. Tréhillur frá gólfi til lofts
skilja milli herbergja, galopnar til beggja
hliða. Þurrmeti er geymt í frystinum til að
forða því frá skordýrum. Rafstöðin er sett í
gang tvisvar á dag. Eyjarskeggjar rækta sitt
eigið grænmeti, en hafa enga tækni til að nýta
eigin fiskimið, einungis tvo litla álbáta, króka-
spjót og færi.
Eyjan er hæðótt og ekkert rúm fyrir flug-
braut. Þangað verður aðeins komist með bát.
Akkerinu úr Bounty er stillt upp á litla þorps-
torginu. Þau okkar sem fóru að kafa, köfuðu
niður að kjölfestunni úr Bounty.
Pitcaimbúar eru þekktir fyrir mállýsku
sína. Hún er fomleg enska blönduð nokkram
polýnesískum tökuorðum. Kort af eyjunni
sýnir bæði enskuna þeirra og vanda þess að
lifa af uppi á bröttum hömranum. Meðal stað-
amafna era: Tom Off, Where Dan Fall, Hea-
dache og Oh Dear.
Við voram tvo heila daga að komast til
næsta áfangastaðar. Við sigldum yfir haf sem
er laust við svif, ólíkt Norður-Atlantshafinu.
Það er ótrúlega blátt - heiðblátt, safírblátt,
jafnvel purpuralitt í skugganum af skipinu.
Skípstjórinn hafði eftir ferðamönnum
skemmtilegar spumingar, eins og: „Er þetta
sama tungl og heima?“, „Nær vatnið allt í
kringum eyna?“, „Er skipshöfnin heima á
nóttunni?"
Loks komum við til Púka Rúa á Túamótu-
eyjum, en þær tilheyra Frönsku Polýnesíu.
Með einni undantekningu eru þessar eyjar
lág og flöt kóralhringrif, vaxnar kókospálm-
um, heitar og heldur þreytandi. Fjörleg
kennslukona, Esther að nafni, var meðal
þeirra sem tóku á móti okkur. Allir fengu lei
til að setja um hálsinn og okkur var boðið að
sjá bömin dansa á ströndinni við lónið. Þorpið
var snyrtilegt, girðingar og veggir kringum
garðana. Hljómsveitin lék á gítara og trumb-
ur. Ein tramban var stór plastgámur. Þarna
fengust bamapelar og gleraugu, fólk var
bólusett og tveir vora í hjólastól. Síðdegis
næsta dag lentum við í Púka Púka. Þar var
það sama á dagskrá: lei, (bonjour madame;
merci madame) og dansar. Þama voru horað-
ir litlir hundar. Sumir þeirra hafa e.t.v. verið
hafðir í matinn um kvöldið.
Lífshættulegt er að búa á þessum lágu eyj-
um. Eftir ofviðri 1992 var Púka Púka nokkra
metra undir vatni. Ibúamir leituðu hælis í
samkomuhúsinu, sem er einmitt með þetta í
huga byggt á stólpum. Til styrkingar era þeir
reknir 9 metra niður í kóralinn. Þar era
geymdar birgðir matar og vatns. Þegar vatnið
sjatnaði þremur dögum seinna var kaþólska
kirkjan eina byggingin sem enn var uppi-
standandi. íbúamir vora fluttir til Tahiti.
Þegar þeir fluttu heim árið eftir, gaf franska
stjómin hverri fjölskyldu einingahús. í lóninu
er sérstök ostrategund, sem gefur af sér
verðmætar rauðleitar perlur.
Upp úr hádegi daginn eftir komum við inn í
hina undursamlegu höfn í Fatú Híva sem er á
Marquesaseyjum. Þær era sæbrattar eld-
fjallaeyjar og alls ólíkar Túamótueyjum. Trú-
boðamir gáfu höfninni nafnið Meyjavík (Baie
des Vierges). Frá þeirra sjónarmiði var það til
mikilla bóta frá hinu íranska nafni, Reðurvík
(Baie des Verges). Okkur er heilsað með söng
og dansi og okkar bíður notaleg ganga upp
þröngan dalinn. Þegar ég fór til baka um sól-
arlagsbil sá ég konu sitja í grasinu og syngja
og glamra undir á gítarinn sinn.
A Marquesaseyjum komum við líka við á
Híva Óa, þar sem Gauguin er grafinn og Ta-
húata. Næsta morgun komum við til Úa Pú.
Róið var á kanóum til móts við okkur og að
venju var okkur heilsað með söng og dansi.
Skip koma sjaldnast við á þessari eyju, en
mér fannst hún fegurri en Fatú Híva, sem er
þó mun þekktari. Þegar ég gekk upp dalinn
barst söngur úr kirkjunni. Þetta var fallegur
og samstilltur söngur, án undirleiks. Þegar
við fóram sigldi skipstjórinn skipinu upp að
ströndinni. Landslagið var undrafagurt, risa-
stór gígtappi og lítil eyja, morandi af fuglum.
Þyrilhöfrangur lék listir sínar rétt við borð-
stokkinn og þyrlaði sér hringi, en af því dreg-
ur hann nafn sitt.
A páskasunnudegi, tveimur dögum síðar,
sneram við aftur til Túamótu á Rangiróa.
Skipstjórinn mjakaði skipinu gegnum þröngt
sundið inn á opið lónið. Grænblár liturinn á
vatninu var svo skær að það var eins og
vængir kríanna sem flugu yfir það væra
bryddaðir grænbláum borðum.
Síðasti viðkomustaður var Papeete (Tahiti).
Það vora mikil viðbrigði að sjá aftur allan
ferðamannaflauminn, en þar stigum við um
borð í flugvélina sem flutti okkur áleiðis heim.
Jóhanna Þráinsdóttir þýddi.
Höfundurinn er fyrrverandi háskólalcennari og hefur
lengi búið á íslandi.
SMÁSAGA EFTIR
HALLDÓR SNORRASON
Hann spurði mig á hvaða
leið ég væri. Eg sagði
honum það. Þá spurði
hann hvort ég gæti gert
honum stóran greiða.
Hann væri með konuna
sína, barnshafandi/ nánar
til tekið/ alveg komna að
því að fæða. Þau heföu
komið á asnanum oq
það væri fyrirsjáanlegt að
jau mundu ekki ná til
Betlehem í tæka tíð.
VINAFÉLAGIÐ, ísland og
ísrael, auglýsti í Morgun-
blaðinu eftir sjálfboðaliðum
til appelsínutínslu á
samyrkjubúi í ísrael. Við
voram aðeins tveir ævin-
týrafuglar, sem slógum til
og ákváðum að fóma okkur
í þrjár vikur fyrir nokkur tonn af Jaffa-app-
elsínum.
Þennan náunga, Bjöm, sem átti eftir að
verða samferðamaður minn, hafði ég aldrei
hitt áður. Hann sagðist vera í háskólanum, í
félagsfræði og mannfræði sem hliðargrein,
„svona til að kynnast sjálfum mér,“ eins og
hann sagði.
Við fengum frímiða suður eftir en brenni-
vínið urðum við að borga sjálfir - en suður
eftir komumst við vel slompaðir.
Leiðina frá flugvellinum hossuðumst við
aftan á vörabílspalli, ásamt fleiri sjálfboðalið-
um og tveimur stráklingum í hergöllum með
byssur, ósköp gæðaleg grey. Bjössi getur
þakkað það sinni lélegu ensku, að hann slapp
heill og ógataður ofan af vörabílspallinum,
svo var hann búinn að svívirða þessa ungu
pilta, sem höfðu ekkert gert á hans hlut. Þeir
höfðu verið kallaðir úr skóla til að verja land-
ið sitt. Bjössi kenndi þeim um upphaf seinni
heimsstyrjaldarinnar og allar þær hörmung-
ar. Svo fór nú í verra, þegar Bjössi skammaði
þá fyrir að hafa krossfest Krist. Hefði ég ekki
verið betur á mig kominn en Bjössi, hefði
hann fengið að fljúga út í skógarkjarrið.
Nú var byrjað að rigna, sem betur fór
vorum við komnir á leiðarenda. Ekki beið
okkar veisluborð né móttökunefnd, aðeins
krús af svöra kaffi og kex. Svo var okkur
sagt að ljósn yrðu slökkt klukkan tíu og allir
vaktir klukkan sex. Þetta leist Bjössa alls
ekki á og gerði uppistand, sem varð til þess,
að vínlöggin var tekin af honum ásamt kaff-
inu, sem hann hafði þegar blandað víni.
Við félagamir voram ekki til stórræðanna
klukkan sex næsta morgun. Við breiddum
upp fyrir haus, þegar við áttum að fara
framúr, en það reyndist skammgóður verm-
ir. Einn af fyrirliðunum stóð yfir okkur og
bunaði úr sér skömmum og reif síðan teppin
ofan af okkur. Allir nema við Bjössi, virtust
kunna þessum lífsmáta mjög vel. Þeir léku
við hvem sinn fingur, rauluðu og sungu,
sögðu gamansögur og hlógu.
Það var hætt að rigna, en næturkulið var
nöturlega kalt, þar sem við hossuðumst á
vörubílspallinum út á akurinn, til að ráðast á
breiður af fagurgulum appelsínum, sem
dormuðu á trjánum.
Þegar við vorum að skreiðast ofan af
vörabílnum, renndi í hlað náungi á gömlu
Harley Davidson-mótorhjóli. Nú varð ég að
blanda mér í málið. Ég hafði einu sinni átt
samskonar hjól, algjöran kjörgrip. Ég rölti
til piltsins og tók hann tali, kynnti mig og
sagði honum hvaðan ég væri. Hann ljómaði
allur og fagnaði mér innilega og nú fór
hann að tala við mig á íslensku. Hann sagð-
ist heita ísak og hann hefði verið
skiptinemi á íslandi, í Hreppunum, í eitt ár.
Hann var, eins og ég, kominn í fyrsta sinn
til Isarel.
„Faðir minn sem er gyðingur á heima í
New York og hann leyfði mér að taka hjólið
mitt með,“ svo bætti Isak við á hreinni ís-
lensku, „því annars hefði ég hvergi farið,
eins og Gunnar á Hlíðarenda sagði forðum.“
Verkstjórinn blés í flautu, skipulagði dag-
inn og dreifði hópnum um svæðið. Ekki vissi
ég hvað varð af Bjössa. Mér var reyndar
sama, ég var búinn að fá alveg nóg af rugl-
inu í honum. Aftur á móti fylgdi Isak mér
hvert fótmál eins og skuggi og neitaði al-
gjörlega að tala við mig á öðru máli en ís-
lensku.
Hver dagur var öðram líkur. Allir voru
þreyttir og fegnir að komast í hús á kvöldin.
Eftir kvöldverð var farið í leiki og fluttir
skemmtiþættir frá hinum ýmsu löndum. Við
Bjössi höfðum ekkert með svona skríparugl
að gera. Bjössi snapaði sér brennivín
hvenær sem hann gat, en ég sníkti hjólið hjá
ísak, hvenær sem tækifæri gafst og brenndi
í næsta þorp. Stundum tvímenntum við ísak
á hjólinu og rakum eitthvert út í buskann.
Við Bjössi voram búnir að vera tvær vikur
á samyrkjubúinu og einmitt þennan morgun
mætti Bjössi ekki til vinnu. Verkstjórinn
hélt mig samsekan í hvarfí hans og vildi
gera uppistand. Ég bað hann blessaðan að
gleyma þessu, Bjössi væri ekki þess virði að
fara að leita hans.
„Svo ætla ég líka að láta mig hverfa næsta
sunnudag og þá ætlast ég til þess, að þú
minnist mín með söknuði við matborðið." Ég
tók í hendina á verkstjóranum og við hlóg-
um báðir innilega. En það var nokkuð, sem
hann vissi ekki. Ég var einmitt búinn að láta
mig hverfa og hafði þegar samið við ísak,
vin minn, að fá Harley Davidson hjólið hans
lánað í einn dag. Ég sagði honum, að ég
myndi koma til baka fyrir kvöldmat.
Svo lítið bar á, tróð ég öllu mínu haf-
urtaski í ferðatuðruna mína, laumaðist bak-
dyramegin út, ýtti hjólinu góðan spöl út á
veginn, til að vekja ekki athygli með hávað-
anum. Síðan setti ég í gang og brunaði af
stað. Ég tók stefnuna til Betlehem. Ekki
hef ég hugmynd um hvað það var sem dró
mig til Betlehem, trúlausan með öllu.
Sennilega hafa það verið uppeldisáhrif frá
ömmu minni sálugu, sem móktu innra með
mér. Amma mín var einstaklega trúuð kona
og samkvæmt hennar bestu vitund þá
komu allar dýrðir og dásemdir, ásamt öll-
um englaskara himnanna frá Betlehem.
Þegar hún kom út á hlað á morgnana, leit
hún til allra átta og tautaði við sjálfa sig,
„hvar skyldi nú blessað Betlehem vera að
finna þennan Guðs þakkar dag?“ Svo sneri
hún sér til suðurs og signdi sig. Hún sagði
28 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. DESEMBER 1997