Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1997, Blaðsíða 23

GOÐSOGNIN UM
DREKABANANN
EFTIR HEIMI STEINARSSON
Eitt vinsælasta myndefni
málara fyrr á öldum var
heilagur Georg að drepa
drekann sem ella hefði
gleypt kóngsdótturina
Kleódolindu. En hver var
hann þessi drekabani? Af
honum eru margar sögur,
en fæddur var hann tæp-
um 300 árum eftir Krists
burð í Tyrklandi og hann
er einn af elztu dýrlingum
kristninnar.
HELGISÖGNIN um heilagan
Georg hefur í aldaraðir orð-
ið fjölmörgum listamönnum
að viðfangsefni. Afrek hans
hafa verið skáldum ótæm-
andi uppspretta helgi- og
hetjukvæða og hinar marg-
víslegu dáðir hans hafa
frjóvgað ímyndunarafl jafnt lærðra sem
leika. Á miðöldum var saga hans sögð í ótelj-
andi útgáfum um hinn gjörvalla kristna
heim og má segja að hún hafi verið eitt vin-
sælasta söguefni þeirra tíma. Myndlistar-
mönnum hefur dýrlingurinn verið sérstak-
lega hugleikinn og varla var til sá íkonamál-
ari, sem ekki spreytti sig á að lýsa frægðar-
verkum kappans.
Bardaginn
við drekann
Af öllum sögum um heilagan Georg er
vafalaust jjekktust sú af einvígi hans við
drekann. I díki nálægt borg einni er Silena
hét, hélt sig mannskæður dreki, sem dag-
lega heimtaði matfórn af borgarbúum. Þeg-
ar birgðir gengu til þurrðar, sáu menn sig
tilneydda að færa skrímslinu ungmenni
borgarinnar til að seðja græðgi þess. Var þá
varpað hlutkesti og dag þann er Georg bar
að hafði það fallið í hlut hinnar yndisfögru
kóngsdóttur, Kleódolindu, að hljóta hin
grimmu örlög. Konungurinn reyndi eftir
megni að forða einkabami sínu ffá þessum
ömurlega dauðdaga, en þorði ekki að setja
sig upp móti borgurunum, sem höfðu mátt
sjá á eftir börnum sínum í skepnuna. Vai’
prinsessan því búin sínu fegursta skarti og
leidd út fyrir múrana til að mæta ógninni.
En rétt í þann mund sem drekinn ófrýnilegi
var að því komin að ráðast á stúlkuna birtist
heilagur Georg á fríðum og fagursöðluðum
fáki, klæddur skínandi hertygjum með
skjöld og lensu og blaktandi fjaðurskúfa.
Leggur hann ótrauður til atlögu gegn
óvættinni, sem þenur kjaft og klær og spúir
eldi og eitruðum gufum mót hinum hugum-
stóra riddara. En í krafti trúar sinnar geys-
ist hinn djarfi stríðsmaður fram og rekur
spjót sitt af fullri hörku í gin drekans og
særir hann til ólífis. Sigurreifur ríður hann
loks með hina fógru mær til hallarinnar á
meðan drekinn engist í dauðateygjum.
Þrenging og
blóðskírn
En píslarsagan, sem kirkjan kennir, er þó
á allt annan veg. Þar er greint frá því að Ge-
org hafi fæðst árið 280 e.Kr. í Kappadókíu

ESL ' yj'1;tV B ■ I jli. M
RAFAEL: Heilagur Georg drepur drekann. Ein fegursta og frægasta mynd iistasögunnar af þessu myndefni.
við Svartahafið, þar sem nú er Tyrkland.
Hann var af göfugum ættum og alinn upp í
kristinni trú. Ungur réðist hann til her-
mennsku í her Díokletusar keisara, sem
stjórnaði Rómaveldi á þeim tíma, og var
frami hans skjótur.
En í kringum árið 303 hóf Díokletus mikl-
ar ofsóknir á hendur kristnum mönnum í því
skyni að útrýma þeim úr ríki sínu. Gekk
hann fram gegn söfnuðinum af mikilli hörku
og ógurlegri grimmd. Georg, sem þá var
háttsettur herforingi, reis upp á móti harð-
stjóranum. Hann játaði sig kristinn mann og
kvaðst hvorki mundi taka þátt í morðum
keisarans né tilbiðja hin heiðnu skurðgoð
hans.
Díokletus brást æfur við, lét handsama
Georg og pynta hann miskunnarlaust. Mátti
hann þola óbærilegar píslir og var reynt að
þvinga hann til afneitunar með því að berja
hann til blóðs og svíða hann með logandi
bröndum. Hinn helgi maður lét þó hvergi
bugast og mætti þjáningum sínum af slíkri
reisn að viðstaddir komust ekki hjá því að
fyllast aðdáun. Jafnvel húðlát og hjóldrátt
stóðst hann án þess að hafa meint af. Sagt
er að mitt í þessum raunum hafi heyrst rödd
fi’á himnum sem hvatt hafí dýrlinginn til
dáða og lofað honum að launum íyrir stöð-
uglyndi sitt hlutdeild í bikar hins smurða og
kórónu eilífs lífs. En þrátt fyrir alla hai’ð-
neskjuna tókst böðlunum ekld að gera út af
við dýrlinginn og var hann jafnvel látinn
tæma eiturbikar, en ekkert fékk á hann. Þá
létu níðingarnir draga hann nakinn gegnum
borgina, æstum múgnum til skemmtunar.
A endanum vai’ farið með hann í musteri
helgað guðinum Appolló og áttu hofprest-
arnir að snúa honum frá trúnni með særing-
um og fjölkynngi. En Georg hóf upp raust
sína, lofaði Drottin og bað um tákn til frels-
unar lýðnum. Féll þá eldur mikill af himn-
um, sem eyddi musterinu og prestum þess.w
Segir sagan að eftir þessa sýn hafi mikill
mannfjöldi tekið skírn og lofað Guð. Díoklet-
us, sem var orðinn vitstola af bræði, lét þá
að lokum hálshöggva Georg. En í augum
hinna trúuðu, sem áfram máttu þola of-Þ
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. DESEMBER 1997 23