Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1997, Blaðsíða 15

Mynd: Árni Elfar.
„REYNDU hérna,“ - sagði kennslukonan og hneppti frá sér kápunni niður að mitti og gerði
honum skjói við barm sér.
Hann horfði á hönd hennar langa og hreina
með beinum og grönnum fingrum. Breiður trú-
lofunai-hringur mundi fara henni vel.
Hann nam alveg staðar og dró upp grún-
óbréfið, tróð í pípuna og reyndi að kveikja í
henni, en þó að andvarinn væri svo lítill að hann
fannst varla, þá vildi samt ekki lifa á eldspýt-
unni. Hann reyndi nokkrum sinnum, saug píp-
una af svo miklum kröftum þá örskömmu stund
sem brennisteinninn blossaði upp að kinnarnar
hurfu inn á milli jaxlanna, hann fékk sósu ofan í
sig, hrækti og kúgaðist og fékk tár í augun.
„Reyndu hérna,“ - sagði kennslukonan og
hneppti frá sér kápunni niður að mitti og gerði
honum skjól við barm sér.
Hann hikaði, teygði svo varlega pípuna inn í
leyndardóminn og smeygði hendinni sem hélt
um eldspýtustokkinn á eftir. Úr barmi hennar
sló svo höfgum ilmi að honum lá við andköfum.
„Kveiktu nú,“ - sagði hún hlæjandi, - „en
ekki kveikja í mér.“
Hann reyndi nokkrum sinnum, en honum var
einhvem veginn svo þungt um andardráttinn
og auk þess er ekki laust við að hann væri
skjálfhentur. Hún var í prjónaðri peysu undir
kápunni og það voru tveir hreintarfar að stang-
ast á barmi hennar.
„Sjáiði! Hnaukurinn er kominn á spena á
kennslukonunni,“ - æpti þá Asbjörn á Hrauni,
kjaftfor pottormur með fyrstu bólurnar á nef-
inu. „Krakkar, ég sverða, hann er að sjúgana!"
Halldór Narfi Austmann Kjartansson kippti
höfðinu út úr skjólinu. Hann sá útundan sér að
kennslukonan roðnaði.
„Pegiðu fíflið þitt,“ - sögðu Lóa á Felli og
Jóhanna á Bóli einum rómi og réðust með snjó-
gangi á Ásbjörn. Stelpurnar héldu óskaplega
uppá kennslukonuna og máttu aldrei heyra orði
á hana hallað. Það gerðu nú reyndar strákamir
líka, á sinn hátt, þeir í sinn hóp ræddu öðravísi
um hana en þegar aðrir heyrðu tO.
Komnir með hvolpavitið, eða um það bil að fá
það.
Hinar stelpurnar létu ekki sitt eftir liggja,
þær gengu í lið með stöllum sínum og Ásbjörn
varð undir þeim öllum, þær vora fantar og
snjórinn kaldur.
Hann æpti.
Og hinir strákarnir bragðu auðvitað við eins
og vera bar þegar einn verst í vök gegn ofurefl-
inu. Þeir réðust á stelpumar og vora harðleikn-
ir. Stína á Bakka fékk blóðnasir og klóraði
Magga í Skarði og Maggi í Skarði sparkaði í
hausinn á Jóhönnu á Bóli svo að hann logverkj-
aði í stóratána, þeir voru svo grautlinir þessir
gúmískór sem Steinn gamli í Nesinu límdi sam-
an úr gömlum bílslöngum.
Það fóra að renna tár.
Þá fór einhver úr úlpunni sinni, enginn veit
hver byijaði á þessu, og notaði hana sem barefli
á þvöguna. Og áður en hendi var veifað vora allir
krakkavitleysingamir komnir úr úlpunum sínum
og farnir að beija með þeim hver á öðrum.
Það líkaði Stórablesa ekki. Um það bil sem
kennslukonan skarst í leikinn og fór að skilja
krakkana var Stóriblesi orðinn æstur af öllum
látunum, harður á brún rykkti hann í tauminn
sem var bundinn fastur í oka í vagninum, hann
reis upp á afturfætuma og frísaði, lét sig falla
niður á framfæturna og setti upp rassgatið og
hristi sig. Hnaukurinn sá hættumerkið og henti
frá sér pípunni, hann greip í höfuðleðrið á
Stórablesa með báðum höndum og rykkti í.
„Stilltu þig, helvítis bikkjan þín,“ - æpti
hann og rykkti aftur í höfuðleðrið: „Stilltu þig!“
Þá reis Stóriblesi upp á afturfætuma með
svo miklu offorsi að okinn í vagninum brast og
Hnaukurinn hrataði til hliðar, sem vildi honum
til lífs því nú var Stóriblesi kominn í mann-
drápsham, hann prjónaði og barði frá sér með
framfótunum og gneggjaði hátt. Svo uppgötv-
aði hann að hann var laus og tók á rás. Hnauk-
urinn brölti á fætur og rétt náði að grípa í
spotta sem hékk niður úr öðra landakortastatíf-
inu, Skandínavíuskagi ásamt nokkram fleiri
heimshlutum dróst hálfa leið útúr statífinu og
þaut svo með dyn aftur upp á rúllur sínar.
Það gerir Stórablesa alveg hamslausan, hann
hendist af stað, Hnaukurinn dregst um stund
með á meginlandi Asíu, en missir svo takið og
nú æðir Stóriblesi eins og fárviðri til baka niður
Síðuna. Það er eins og átthagamir gömlu sem
vora teknir af honum með saltpínslum séu aftur
á sínum stað. Landakortin blaka um hann eins
og vængir.
Hnaukurinn snerist nokkra hringi um sjálfan
sig í ráðaleysi áður en hann hljóp af stað á eftir
Stórablesa.
Gamlajörp naut hvíldarinnar nokkra stund
og lygndi augum og lét neðrivörina hanga með-
an kennslukonan skammaði krakkana og skip-
aði þeim aftur í úlpurnar. Svo hristi hún sig
með aktygjaglamri og lagði af stað heimleiðis
með mjólkurbrúsana og afganginn af eigum
farskólans á vagninum. Hún var djúpvitur,
Gamlajörp, og leiddi spekingslega á vangann til
að stíga ekki í tauminn. Svo hélt kennslukonan
snjó við nefið á Stínu á Bakka og nuggaði stóra-
tána á Magga í Skarði. Blóð og tár hættu að
renna og loks hélt hún með allan hópinn í
humátt á eftir Gömlujörp.
Hnaukurinn og Stóriblesi hlupu í gagnstæða
átt.
Það var á einskis manns færi að hlaupa Stóra-
blesa uppi þegar hann var í þessum ham, og eins
og fyrr segir var Halldór Narfi Austmann Kjart-
anson enginn spretthlaupari. En hann var seigur
og þolinn og hann vissi af reynslu að enn hefur
engin hestur verið gripinn shkri fælni að hann
hafi ekki numið staðar um síðir.
En ofanálímingamir vora þungir og Stóra-
blesa bar hratt undan. Þegar Hnaukurinn kom
lafmóður niður í Skottulág, þar sem hestar áttu
til að fælast í myrkri, lá meginland Ameríku
skyndilega fyrir fótum hans. Það var ljót sjón,
kortið hafði rifnað af statífinu og lá nú þama í
skafli. Hann stakk við fótum og hryllti við við-
urstyggð eyðileggingarinnar. Grunaði líkt og
Kólumbus forðum, að þessi mikli landafundur
yrði honum til lítillar gleði. Hann vafði kortinu
saman í skyndi og hljóp svo af stað á ný með
það í fanginu. Hann var orðinn ákaflega móður
þegar hann hljóp loks í flasið á Grímu gömlu á
hlaðinu á Skarði „Blesi. . . nýju kortin. . .
hringdu . . .,“ - másaði hann, og Gríma skildi
ekki baun. Eftir að hafa blásið þarna nokkra
stund tókst honum að gera sig skiljanlegan og
Gríma gamla hljóp inn í bæ og hringdi í ofboði
niður að Bóli, en þá var Stóriblesi hlaupinn þar
um fyrir góðri stundu svo Jóhannes á Bóli
hringdi í ofboði niður að Dæli og Ólafur í Dæli
lagði af stað niður túnið í veg fyrir Stórablesa
en hann var ekki kominn hálfa leið þegar Stóri-
blesi geystist hjá með þandar nasir og trylltan
eld í augum og slitrin af kortastatífunum enn
hangandi á klyfberanum. Ólafur í Dæli hljóp til
baka sem fætur toguðu og hringdi niður að
Haugum, en þegar hann loksins náði sambandi
var Stóriblesi hlaupinn hjá.
Og þannig gekk það niður alla Síðuna, alltaf
var Stóriblesi hlaupinn hjá þegar samband náð-
ist við næsta bæ.
Því var það að fólk sagði seinna að hann hefði
hlaupið hraðar en hljóðið.
Skammdegisrökkrið var að síga yfir austur-
fjöllin þegar Gísli í Tungu kom syngjandi á
Gemsanum með allt nýmetið á pallinum fram
Hringsstaðamelana. Hann hafði svo mikla þörf
fyrir að syngja núna uppá síðkastið. Hann var
alveg óvenjulega fullur lífsgleði um þessar
mundir. Það var varla einleikið, svona á miðjum
þorra. Og Gemsinn vöðlaðist yfir lausamjöll og
hjarn, það var eins og hann vildi taka virkan
þátt i lífsgleði eiganda síns, gírkassi og mótor
tóku undir sönginn: „Tondeleió, To-hondeleió.
Svo áhyggjuSaus og alsæll
íörmum þínum églá,
oft hef ég elskað síðan
en aldrei jafnheitt og þá,
aldreijafn eldh...“
Hver grefillinn kemur þarna á móti á þessu
líka spani? Hestur? Með reiðinginn undir
kvið?“
Og Gísli bremsaði og drap á Gemsanum, reif
sig úr örmum Tondeleió og stökk út úr dálitlum
svertingjakofa niður í snjóþvælinginn á Hrings-
staðamelunum. Það urðu svolitlar sviptingar en
skammar. Stóriblesi leitaði á svig en það var
farið að draga af honum og leifarnar af
kortastatífunum og reiðingurinn þvældust um
afturfætur hans, Gísli náði í taumaslitrin og
hélt fast, hljóp við hlið hans, talaði róandi til
hans og klappaði honum á hálsinn. Stóriblesi
stansaði loks í skafli, blés eins og smiðjubelgur
og gafst upp. Átthagarnir hringsnérust fyrir
honum, hann hneggjaði einusinni sárt og lengi,
nuddaði höfðinu ákaflega við öxlina á Gísla og
logsveið í eyran. Þegar hann hafði blásið mæð-
inni um stund var hann ljúfur eins og lamb.
Gísli gyrti af honum og setti reiðinginn ásamt
leifum kortanna á Gemsapallinn og teymdi
hann síðan niður að Hringsstöðum, klifraði svo
aftur upp í hlýjuna hjá Tondeleió og ók syngj-
andi í hlaðið á Felli að selja Gerðu og Dodda
ýsu og rafabelti.
Framhald þessara atburða liggur alveg í aug-
um uppi.
Að beiðni fræðslunefndar Síðunnar gerði
Benedikt á Hjalla við landakortin. Það tók auð-
vitað langan tíma og skólinn var kortalaus það
sem eftir var þessa vetrar, en það bar öllum
saman um að þau væru eins og ný á eftir.
Þeir sem efast um það geta skoðað það sem
eftir er af þeim á byggðasafninu í Nesi.
Auðvitað var ekkert vit í öðru en að Gísli í
Tungu flytti Jóhannes skírara og frelsarann og
læmingjana og Scott og aðra góða gripi farskól-
ans næst þegar farskólinn fór á kreik. Kennslu-
konan sat eðlilega frammi í Gemsanum hjá
Gísla og krakkami góluðu eins og vitleysingar
og létu öllum illum látum á pallinum.
En Hnaukurinn fann ekki pípuna sína
hvemig sem hann leitaði, hann bretti ofanálím-
ingana uppí klof og skreið á hnjánum fram og
aftur um staðinn þar sem örlögin létu hann
reyna að kveikja í grúnóinu við barm kennslu-
konunnar. Hann boraði krókloppnum fingrun-
um hvað eftir annað niður í hrákaldan snjóinn,
en fann aldrei neitt. Hann fann ekki pípuna
fyrr en um vorið þegar allur snjór var orðinn
að vatni sem fossaði og byltist í straum-þung-
um fljótum og ólgandi lækjum sem voru bakka-
fullir af kátínu.
Það var um svipað leyti og þau opinberaðu
trúlofun sína Gísli í Tungu og kennslukonan.
Höfundurinn er rithöfundur fró Kirkjubóli
í HvílársíSu en býr nú i Danmörku.
ÁGÚSTÍNA
JÓNSDÓTTIR
AÐVENTA
Bjarta aðventu
gafstu þér sjálfur
Ijósálfur
kom hvergi nærri
utan eitt sinn með gjöf
sannleikans byrði
eftir myrkur og aðrar
hillingar
jafnvel blekkinguna má
blekkja
en ekki á hátíðum
bjarta aðventu
gafstu mér einnig
álfurinn minn
Þögult IjóS
Fótatak þræðir
hvítar perlur
í kyrrðina
skínandi
hönd
manns
létt um vanga
ósýnileg tár
í hlýjunni
sérhverperla
skín
íþögn
Heitar
næturfjólur
Nýelskuð
ljóðin opnast heit
íhuga þess sem andar
þau eru einu trén
í víðáttumiklum
skóginum
Nýelskuð
ljóðin opnast heit
sem næturfjólur
Höfundurinn er skáld og kennari í Reykjavlk.
Ljóðin eru úr nýrri Ijóðabók Ágústínu, sem
heitir Lifakur og er jafnframt fjórða Ijóðabók
hennar. Utgefandi er Fjölvaútgáfan.
KRISTINN GÍSLI
MAGNÚSSON
KVEIKUR
Það Ijós sem í hönd þinni lýsir
best
er lítið eitt kerti á jólum.
Þótt bernska vor líði og barn
hafi elst
þá bjarmar það ofar sólum.
Og skuggarnir hverfa ef skilurðu
veg
að skjóli frá Drottins barmi.
Því ungur og gamall og einnig ég
mun eiga þar von í harmi.
Geym ætíð þá dýrð, sem undrið
þitt var
frá æskunnarglóð íhöndum
með lítið kerti, sem kærleikann
bar
að Kristi frá öllum löndum.
Höfundurinn er skáld og fyrrverandi prentari
i Reykjavík.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. DESEMBER 1997 1 5