Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1997, Blaðsíða 14

wlií

1

Mynd: Ámi Eifar.
STÓRIBLESI var kominn í manndrápsham, hann prjónaði og barði frá sér með framfótunum og gneggjaði hátt. Svo uppgötvaði hann að hann var laus og tók á rás. Hnaukurinn brölti á fætur og rétt
náði að grípa í spotta sem hékk niður úr öðru landakortastatífinu, Skandinavíuskagi ásamt nokkrum fleiri heimshlutum dróst hálfa leið útúr statífinu og þaut svo með dyn aftur upp á rúllur sínar.
yfir þýfi og girðingar, Gamlajörp flæktist í ak-
tygjunum og féll á bakið og drógst sprikiandi
með, Þorsteinn stórbóndi á Bakka hentist af
sláttuvélinni og fór úr axlarliðnum í iendingu,
og það var eins og hver önnur mildi að brotin
hlaupastelpa sláttuvélarinnar stakkst ekld í
gegnum hann. Blesi linnti ekki hlaupunum fyrr
en hann var búinn að slíta aftan úr sér bæði
Gömlujörp og sláttuvélina.
Þegar héraðslæknirinn var búinn að kippa
Þorsteini í liðinn og Benedikt á Hjalla búinn að
spengja hlaupastelpuna var annar kiár settur
til að draga sláttuvélina með Gömiujörp.
Já, Stóriblesi var ekki á allra færi, og það var
svolítill óhugur í Hnauknum.
Hnaukurinn var vetrarmaður á Bakka. Og
hét þessu kolómögulega nafni. Halldór Narfi
Austmann Kjartansson. Það var svo óþjált í
munni að séra Skúli gamli mismælti sig þegar
Halldór Narfi Austmann Kjartansson skyldi
staðfesta skírnarheit sitt.
„Halldór Karfi Naustmann“,-sagði hann,-
„vilt þú leitast við. . . og söfnuðurinn í Bakka-
kirkju skellti upp úr og séra Skúli gamli sem
var alkunnur spaugari fyrir utan gráturnar,
varð hvað eftir annað að nema staðar í athöfn-
inni til að kyngja hlátrinum yfir eigin mismæli.
Það var rétt með herkjum að hann lauk við að
embætta fermingarbömin sem eftir voru. Og
kirkjukórinn pískraði og ískraði og altaris-
göngusálmurinn lenti í handaskolum:
Hér kem ég seki syndarinn
af sálarþorsta neyddur,- komst hann í gegn-
um, en þá sprakk Vilborg á Hjalla, enginn var
hláturmildari í Síðunni en hún, og kórinn fylgdi
henni nema Ólafur í Dæli sem var hreppsstjóri
og beit á jaxlinn og píndi sig fyrir Krists skuld
til að halda áfram aleinn og mjóróma:
og flý í náðarfaðminn þinn
sem fyrir mig varst deyddur.
Auðvitað var hann aldrei kallaður annað en
Halldór Karfi eftir þetta. Nafnið fylgdi honum
eins og leiður draugur um fátækt unglingsár-
anna frá einum bæ til annars, því hann var sett-
ur í vinnumennsku eftir ferminguna. Það það
vék þó að lokum íýrir nýju ónefni þegar hann
eignaðist nokkrar kindur og bað Benedikt á
Hjalla að smíða fyrir sig brennimark, og Bene-
dikt sem var bæði þjóðhagi og vildi hvers
manns vanda leysa og var auk þess hverjum
manni skyggnari á skoplega hluti smíðaði fyrir
hann forláta brennimark úr rauðum kopar og
setti upphafsstafina hans á: HNAUK.
Og nú gekk Hnaukurinn hér í frostkælunni í
Hekluúlpu og rauðum ofanálímingum og reykti
þurrt grúnó úr gúmíhólkuðum pípusterti svo að
Gamlajörp fékk tár í sljó augun og Stóriblesi
frísaði fólskulega.
í hendi hans hvíldi framtíðarmenntun Síð-
unnar.
„Yfir litlu varstu trúr, yfir mikið munt þú
settur,“ - sagði séra Skúli gamli, og þó svo að
Hnaukurinn ætti ekki alltaf gott með að fylgja
bláþráðunum í predikunum Skúla höfðu þessi
orð skotið rótum í hjarta hans. Víst var hann
fæddur í fátækt og átti enga heimanfylgju utan
þetta ábúðarmikla nafn, en væri hann trúr yfir
því sem honum var trúað íyrir þá fannst það
réttlæti sem mundi að lokum hefja hann úr
lægingu upprunans. Og kannski var það rétt-
læti í námd. Hér og nú.
Hann leit afturfyrir sig og sá kennslukonuna
í gegnum tóbaksreykinn, svona líka fjallmynd-
arleg hafði hún sest á auða barðsbrún og brotið
kápulöfin um hnén, hún var að hella snjó úr
lakkstígvélunum, það fór um hann straumur og
hann leit snöggt undan. Svelgdist á pípureykn-
um og nam staðar til að hósta. Gat ekki stillt sig
um að gjóa aftur á hana augunum, og þá leit
hún upp á móti og brosir við honum svo það fór
aftur um hann straumur og hann fékk nýtt
hóstakast.
Svo spyrnti hún sér í lakkstígvélin og dró
kápulöfin niður um langa leggina.
Hvað var hún að brosa? Við honum? Var það
kannski vitleysa sem hann hafði heyrt, að Gísli í
Tungu hefði nýlega ekið niður sveit seint um
kvöld undir fullu tungli að því er virðist alveg
að tilefnislausu og gert sér upp eitthvert erindi
að Felli þar sem farskólinn var þá stundina?
Hnaukurinn þoldi engan samjöfnuð við Gísla í
Tungu. Það vissi hann vel. Gísli í Tungu hafði
verið á bændaskóla og átti það til að stökkva helj-
arstökk þar sem hann kom, bara svona upp úr
þurru af tómri lífsgleði, og setti auk þess héraðs-
met í hundraðmetrahlaupi á íþróttamótinu í vor.
Hnaukurinn var þolinn smali, en hann var
enginn spretthlaupari og hann gat ekki stokkið
heljarstökk.
I smalamennsku í vor hafði hann að vísu
reynt það þegar hann var kominn í hvarf frá
öðrum. Þetta virtist svo einfalt þegar Gísli
gerði það, örlítið tilhlaup og upp og svo í hring
og niður á fæturna. Hnaukurinn valdi sér mjúk-
an sinuflóa til að reyna heljarstökkið, hann kom
niður á höfuðið og sá stjörnur og hann heyrði
ískyggilegan brest í hálsinum. Þegar hann
staulaðist á fætur var hann allur útsvínaður í
mýrarrauða og hann hallaði unair flatt og hafði
hálsríg frameftir sumri.
Enginn söng betur en Gísli í Tungu, hann
hafði skæran tenór sem skar sig úr öðrum
röddum, jafnvel Hnaukurinn heyrði hvað hann
söng vel, þrátt fyrir eigið lagleysi.
Og svo átti Gísli bll. Frambyggðan trukk með
drifi á öllum hjólum sem Gísli keypti af Kanan-
um eftir að Kaninn hafði sigrað óvini sína til
sjós og lands. Það var kjörgripur frá General
Motor’s Corporation, á honum stóð með gullnu
letri GMC. Þessvegna er bíllinn kallaður Gems-
inn í Síðunni.
Já, hann átt engan Gemsa hann Halldór
Narfi Austmann Kjartansson, hann átti fátt
þeirra gersema sem gera unga menn aðlaðandi
í augum fallegra stúlkna. Sá hlutur í eigu hans
sem komst næst því að vera þannig var tóbaks-
pípan hans.
Ekki það að hún væri neitt öðruvísi en aðrar
pípur, svona fyrst í stað, en svo brotnaði hún í
brjóstvasa hans einn góðan veðurdag þegar
hann þurfti að leggja niður hrút. Það var bólu-
setningai-dagur og Þorsteinn á Bakka var í af-
leitu skapi svo það var eins gott fyrir Hnaukinn
að vera snar í snúningum. Þegar kom að hrútun-
um þreif hann í vinstra homið á Hermanni Gör-
ing, sem dró nafti af skaplyndi sínu, hann var
blátt áfram lífshættulegur um fengitímann, - og
skellti honum I einum hnykk á tortuna. Það var
ekki laust við að hann sæi svolitlum viðurkenn-
ingarglampa bregða fyrir í reiðum augum Þor-
steins, svo skaðinn varð minni þótt hann heyrði
og fyndi pípuna fara í tvennt í brjóstvasanum.
Það var mjaltavél á Bakka, kýrnar vom alltof
margar fyrir staðarkerlingarnar, sem vom auk
þess báðar með handadofa, svo það var ráðist í
mjaltavélarkaup. Neðan úr Nesi kom Gísli í
Tungu með þennan líka dísilmótor á Gemsan-
um og Benedikt á Hjalla steypti undir hann
stöpul og lagði mjaltavélarslöngur um Bakka-
fjósið og vélvæddur kúabúskapur hófst í Síð-
unni. Mjaltavélin var margbrotið fjölmúlavíl
með rauðum og svörtum slöngum, sem sumar
vom óþarflega langar, svo daginn eftir fjárrag-
ið, þegar Þorsteinn á Bakka var aftur kominn í
gott skap, sagði hann við Hnaukinn þar sem
hann stóð dapur með brotinn pípustertinn og
var að totta kónginn, að hann mætti sem best
skera sér hólk framanaf rauðri slöngu og sam-
eina á ný munnstykki og kóng.
Þar sem rauða slangan á Bakkamjaltavélinni
var I raun og vem alltof löng, þá bar það stund-
um við að ungir menn bám brotnar pípur sínar
fyrir Hnaukinn og báðu hann ásjár. Hann tók
ævinlega vel beiðni manna um hólk og sagðist
skyldi bera það undir hann Þorstein. Hann skar
aldrei bút af slöngunni án þess að tala fyrst við
Þorstein, því yfir litlu var hann trúr. Væri svelj-
andi í Þorsteini, einkum kringum smalamennsk-
ur, þá beið hann í nokkra daga með erindið,
væri Þorsteinn glaður og hefði hátt þá var ævin-
lega von góðra málalykta, því Þorsteinn var
höfðingsmaður þrátt fyrir skapsmunina.
„Húsbóndi", - sagði þá Hnaukurinn, - „ekki
mætti ég nú hjálpa manni um slöngubút?"
„Það er aldrei þú bútar slönguna", - -
hneggjaði þá kannski Þorsteinn. „Bæt þú bút á
bút uns bútað er!“
Þetta svar skildi Hnaukurinn svo að honum
væri heimill búturinn. Þetta varð síðar tíska í
Síðunni, til voru þeir ungir menn sem brutu
pípur sínar að óþörfu til að vera gúmíhólka-
menn með öðmm gúmíhólkamönnum. Og hvað
sem menn svo pískruðu annars um Hnaukinn,
þá var það hann sem fyrstur manna bar rauðan
gúmíhólk á pípu í Síðunni.
Það vissi kennslukonan auðvitað ekki þegar
hún kom í haust, og það mundi hún aldrei fá að
vita ef hann segði henni það ekki sjálfur. Og
hann hafði langað til þess alveg síðan hann sá
hana nýkomna vera að leika sér við krakka-
þvöguna úti á túni á Haugum. Hún var svo ný-
komin að það vom engar sögur komnar á kreik
og hann var sendur með tuddadjöfulinn niður
að Haugum, honum var ekki verr við nokkra
skepnu á jarðríki því tuddinn var kolmannýgt
blótneyti, og þó svo að hann væri með nasa-
hring þá var lífshætta að fara með hann milli
bæja. Það var sko engin skemmtiferð að toga
bölvandi tuddann á eftir sér og ekkert næði til
að kynda upp í gúmíhólkaðri pípu og vera svo-
lítið flottur á því.
Þá var meiri ró yfir henni Gömlujörp og full
ástæða til að fá sér ærlega í hólkpípuna þar
sem honum hafði óvænt fallið sú hamingja í
hlut að flytja skólann þar sem hann var á heim-
leið með mjólkurlestina.
Það var reyndar venja þessa vetur, þegar
mjólkurbíllinn komst ekki nema á neðstu bæina
vegna ófærðar, að Gísli á Gemsanum safnaði
saman mjólkinni, því Gemsinn göslaðist jafnt
yfir fónn og forað. En einmitt þennan dag, þeg-
ar skólinn skyldi flytja frá einum kortbærum
húsakynnum til annarra, þá var Gísli vestur á
Nesjum að kaupa soðningu sem hann svo seldi
uppum sveitir. Þess vegna var Hnaukurinn
sendur með mjólkina í hestvagni aftaní Gömlu-
jörp og sinn hvorn mjólkurbrúsann hengdan til
klakks á Stórablesa.
Gott ef þetta voru ekki örlögin enn eina ferð-
ina.
Hann hætti loks að hósta og rölti aftur af
stað, löturhægt því kannski kæmi hún upp að
hlið hans.
„Er eitthvað að?“ - spurði hún svo þegar
hún loksins dró hann uppi. „Af hverju ferðu
svona hægt?“
„Klárarnir," - sagði hann óöruggur og sló
öskuna úr pípunni á vagnkjálkanum. „Merar-
djöfullinn er orðin hundgömul og fótalaus."
„Auminginn," - sagði hún og dró vettlinginn
af mjúkri hendi sinni og klappaði Gömlujörp á
múlann.
1 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. DESEMBER 1997