Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1969, Blaðsíða 21

en þitt ættarnafn,
hið þjóðkunna,
Motte Fouqué,
mig minnir á öðlinga
norræna, er námu land
Normandíu.
Bjarni Thorarensen var svo
konunghollur, að óskiljanlegt er
hverjum nútíma íslendingi hvað
þá ef hann visíi eitthvað um
Friðrik konung sjötta. Fjöl-
skylda Fouqués flýði Frakk-
land af trúarástæðum um 1685,
eins og 250 þúsund Frakkar
aðrir, og settist að í Þýzka-
landi.
Og þá er komið að síðasta
evindi kvæðisins, en ástæða er
til að ætla, að sá spádómur
hafi verið jafnein'lægur og
hann reyndist rangur.
Munu Fouqués ljóð
um frúr suðrænar
sem logafjöll
lengi standa —
lengur þó ljóð hans
um lýði norræna
heyrast munu í heimi —
sjálfur mun um aldir hann
sagður verða
íturlenskar
ættar sinnar.
og víðar, þar sem hans er þó
aðeins lítillega getið, að honum
hafi þótt „Ferðir Þjóðólfs ís-
lendings" vera sín bezta bók,
— en á því er tæpast önnur
skýring en sú, að honum hafi
þótt vænzt um hana.
ÞINGVELLIR
Framhald af bls. 9.
tugum hefur verið mjög slæm,
enda staðurinn að tiltölu enn-
þá fjölsóttari en nú á seinni
árum, og hótelrekstri varla sett
ar eins strangar reglur og gilt
hafa undanfarna áratugi.
Stundum finnst manni, að blöð-
in ýki það, sem hér fer aflaga,
en þó hafa skrif þeirra, er á
heildina er litið, orðið staðnum
til þrifa og tvímælalaust stutt
að bættri umgengnismenningu.
Verður og að líta á umvand-
anir fólks og gagnrýni í sam-
bandi við Þingvelli sem vott
þess, að þjóðinni er staðurinn
hugleikinn, þótt varla hafi ver-
ið sem skyldi kallað á þann góð-
hug, að viðreisn staðarins yrði
enailega poppinu. Mér finnst
pop dálítið önnur grein. En í
nýlegri abstraktlist og formlist
yfirleitt, hefur borið á nýjum
tilrauinum, til dæmis það að
nota strik eða rendur og ég hef
líka orðið fyrir áhrifum af því.
Það skapar ákveðinn fersk-
leika, sem að vísu minnir dá-
lítið á plakatakúnst eins og við
höfum áður nrfinnst á, en aðferð
in í hvert skipti hlýtur alltaf
að fara eitthvað eftir efnisval-
inu. Allavega hefur mér fund-
izt þetta skemmtilegt viðfangs-
efni, þó það hafi alls ekki tekið
mig meira en abstraktmálverk-
ið gerði á sínum tíma. Ennþá
finn ég ekki til stöðnunar og
mér finnst líklegt, að ég haldi
áfram enrt um sinn í svipuðum
dúr.
Gísli Sigurðsson.
RÚSSLAND
Framhald af bls. 4.
Hið rótgróna stjórnleysi í rúss-
neskri skapgerð og óreiðan í
rússnesku lífi — tregðan í fé-
lags'legum samskiptum og menn-
inu — voru mikill dragbítur
á þróun beggja þessara kerfa
samanborið við hinn vestræna
heim.
Það er því engin ástæða tii
að ætla sósíalismanum betra
hlutskipti. Þvert á móti er
skylt að lofa þær framfarir sem
orðið hafa, því sérhvert spor til
siðmenntunar, sérhvert fet fram
á við hafa kostað margfaldar
þrautir, fórnir og þjáningar á
við það sem gerist í vestræn-
um löndum. Þetta er byrði
rússneskrar sögu.
að er ekki fátæktin
í Rússlandi, sem vekur manni
gremju, heldur afneitun henn-
ar. Á hverjum degi, bókstaf-
lega þúsund sinnum á hverj-
um degi, er okkur sagt að so-
vét-skipulagið sé fi'ábært og
að lífið utan þess, í vestur-
hluta heimsins sé kvalræði
fyrir hinn almenna borgara.
Allstaðar og án afláts lýsir
kommúnistaflokkurinn yfir
stórkostlegri velgengni sinni,
sem sé öllum heiminum opin-
berun og fordæmi. ,,Við höfum
innleitt nýtt tímabil í sögu
mannkynsins!
Það er fáránlegt. Og ofboðs-
kenndar tilraundr til að færa
getuleysið í helgikufl trúarlegs
óskeikulleika, eru enn verri.
Nýjasta stef áróðurspostulanna
er aldarafmæli Lenins í apríl
1970. Hvert dagblað flytur
greinar um það og útvarpið
bætir á hverjum degi við flóð-
ið. „Fréttir af skipstjórum
fiskibáta, sem finna stærri torf-
ur en nokkru sinni fyrr til heið-
urs hinum væntanlega merkis-
degi, stáliðj uverkamenn, sem
vinna sjálfboðavinnu á auka-
vöktum vegna þess að þeir
vilja að Leiðtoginn sé hreyk-
inn af þeim. Hvert augnablik í
lífi þjóðarinnar er tengt við
hinn heilaga dag, hverjum ein-
asta atburði í lífi Lenins (nema
þeim sem ekki henta) er lýst
aftur og aftur með fjálgiegum
tilbeiðslurómi. „Lenin er með
okkur. „Lenin er meira lifandi
en þeir sem lifa. „Lenin sagði,
Lenin kenndi, Lenin veit. Her-
ferðin var hafin fyxir um það
bil misseri og verður haldið á-
fram með sívaxandi ákefð í 15
mánuði til viðbótar — en Rúss-
ar eru þegar orðnir hundleiðir
á henni. Okkur er sagt að allir
séu ærir af fögnuði yfir hinu
væntanlega afmæli. Ég hef ekki
heyrt nokkurn Rússa minnast á
það í daglegu tali.
En jafnvel þetta er hægt að
sætta sig við, maður venur sig
á að sjá það hvorki né heyra.
Það eru hinar beinu lygar, sem
ekki er hægt að leiða hjá sér
— og þegar félagar manns
eiga þar hlut að máli, fer
manni að verða Ijós meinsemi
þessa skipulags.
F yrir þremur vikum var
góðum vini mínum neitað um
leyfi til að sitja alþjóðlega ráð-
stefnu í Brussed, sem honum
hafði verið boðið til. Hann er
heiðarlegur, ópólitískur maður,
sem helgar sig lærdómnum og
dóttur sinni (kona hans er lát-
in). Ráðstefnan er mikilvæg.
Umsókn hans var synjað fyrir
það eitt, að hann tilheyrir ekki
þeim hundraðshluta sem er
nógu „sovézkur til að hægt sé
að treysta honum fyrir vega-
bréfi.
Sama dag talaði ég við full-
trúa í blaðaþjónustunni — sem
vissulega er nógu „sovézkur
til að ferðast og gerir oft.
Hann fullvissaði mig hinn ró-
legasti um það, að öllum sovét-
borgurum væri frjálst að ferð-
ast hvenær og hvert á land
sem þeir óskuðu. Þeir réðu því
algerlega sjálfir, eina hindrun-
ina væri gjaldeyrisöflun. Þér
verðið að gá að því, sagði hann
rogginn, að þetta er ekki Am-
eríka, þar sem bann við ferða-
löum til Kúbu, Norður-Viet-
nam, Albaníu og Kína er stimpl
að beint í vegabréfið.
Þetta er sú tegund lyga, sem
mér finnst óþolandi. Það er
ekki nóg að fólk sé fært í
spennitreyju — síðan verður að
segja því að það sé frjálsast
allra í heimi. Ég sagði ekkert:
Ég hef búið hér nógu lengi til
að kynnast hnútunum. Næsta
sunnudag fór ég í skíðagöngu
með vini minum í fornum og
þungbúnum skógunum utanvið
Moskvu og þar var dýrlegur
dagur.
íslands riddari
Framhald af bls. 15.
kringlu í Haralds sögu grá-
fe'ldar, þar sem segir:
„Eyvindr orti drápu um alla
íslendinga, en þeir launuðu
svá, at hverr bóndi gaf honum
skattpening, sá stóð þrjá penn-
inga silfrs vegna ok hvítr í
skor. En er silfrit kom fram á
alþingi, þá réðu menn þat af,
at fá smiða til að skíra silfrit,
síðan var görr af feldardálkur,
en þar af var greitt smíðar-
kaupit, þá stóð dálkrinn fimm
tigi marka; hann sendu þeir
Eyvindi, en Eyvindur lét
höggva sundr dálkinn ok
keypti sér bú með.“
Mun Eyvindur Finnsson,
skálda-spillir, vera hinn fyrsti,
er h'lýtur listamannalaun frá al-
þingi, um leið og þau eru vafa-
lítið hin ríflegustu, er það hef-
ur veitt.
16)
Nafn þitt er Friðrekur
á Friðrek mig minnir
konung svo kæran mér,
Frægðarsól Fouqués hneig
hratt til viðar, eftir að hann
var kjörinn heiðurslimur Hins
íslenzka bókmenntafélags, þótt
að sjálfsögðu sé ekkert sam-
hengi þar á mi'lli. En það hitt-
ist þannig á. Almenningur í
Þýzkalandi varð afhuga ridd-
arasögum, en eigi að síður hélt
Fouqué ótrauður áfram að
skrifa. En segja má, að það
hafi alltaf verið sama sagan.
Á ýmsan hátt tók því að halla
undan fæti fyrir honum. Eins
og hann hafði eignast höllina
Nennhausen um leið og konuna
sína, þá missti hann Karólínu
um svipað leyti og höllina. Það
hlýtur að hafa verið bitur raun-
veruleiki fyrir hinn göfuga
riddara. Það gerðist um 1830.
Frægð hans jókst óðfluga ára-
tigunn 1810—1820, en hinn
næsta gekk állt forbrekkis hröð-
um skrefum. En þó var einn
voldugur maður, sem enn kunni
að meta hann. En hann hafði
þó ekki vald til þess að skapa
honum vinsældir og frægð að
nýju. Fouqué komst á eins kon
ar listamannalaun hjá hinum
roskna konungi Prússlands,
Friðriki Vilhjálmi III.
Síðar fékk hann stöðu við há-
skólann í Halle og hélt fyrir-
lestra um ská’ldskap og seinni
tíma sögu. Réðist hann þá heift-
arlega gegn samtfðarmönnum.
Riddarinin göfgi og prúði var
orðinn reiður, gamall maður.
Konungar deyja jaifnt sem
kotungar, og Friðrik Vilhjálmur
III. var allur 1840. Nú hlustaði
enginn í Halle lengur, og Fou-
qué hélt til Berlínar, þar sem
hann hóf sína síðustu, löngu
og erfiðu burtreið. Og þegar
hann féll 1843, voru ekki leng-
ur eftir slitrur af brynju b'lá-
fjallaðri.
Víst er, að honum þótti vænt
um þann heiður, sem honum
var sýndur frá íslandi, svo ó-
vænt sem hann bar að um óra-
vegu. Hérlendis eru þó ekki að-
gengilegar þær heimildir, sem
það gæti skýrt niánar. En ef-
laust hefur hann þakkað þann
heiður bók sinni „Ferðir Þjóð-
ólfs íslendings". Hefur mér þótt
það undarlegt að sjá það tekið
fram í nokkrum alfræðibókum
í EFTIRFARANDI skák fær
Guðmundur Sigurjónsson frek-
ar auðveldan vinning á móti
Kellier á Olympíumótiniu í Lug-
ano.
Hvítt: Keller, Sviss.
Svart: Guðm. Sigurjónsson.
Frönsk vörn.
1. e4 e6
2. d4 d5
3. Rc3 Bb4
4. e5 c5
5. dxc5
(Þetta framlhald gefur
heldur litla möguleika og skap
ar svarti enga erfiðleika. Eini
tilgangurinn virðist sá að tefla
sjaldséð afbrigði. Bezt er 5. a3)
5. — Re7
6. Bd3 Rbc6
7. Rf3 d4
8. a3 dxc3
9. axb4 cxb2
10. Bxd2 Rxb4
11. Bb5f Bd7
12. Bxd7t Dxd7
13. Dxd7f Kxd7
14. 0-0-0 Kc7
(Hvítum hefur lítið orðið
ágegnt. Svörtu riddararnir
eru sterkari og peðið á c5 veikt.
Eina von hvíts svarts á f7) er veika peð
15. Rg5 Haf8
(Svartur er neyddur til að valda með þessum hrók).
16. Hd2 h6
17. Re4 Hd8
18. Rd6 Haf8
meiri en raun hefur á orðið."
„Hver eru helztu vandkvæði
í sambandi við umgengnina?“
„Fólk virðist t.d. vera í sí-
feilldum vandræðum með bíla
sína“, sagði hann, „og uggandi
um velferð þeirra og bitnar á
trjágróðrinum, grasinu og lyng
inu. E.t.v. verður erfitt að
koma við tjaldbúðaskipulagi
því, er víða tíðkast, að bí'll sé
við hvei’jar tjalddyr, en hér er
þó umbótaþörf, og er fólki
nokkur vorkunn, enda þótt
dæmi séu of mörg um kæruleysi
gagnvart gróðri, sem kemur
einnig fram í óvarkárni með
eld, en eldhætta er gífurleg í
hraunum hér. Sú útfærsla þjóð
garðsins, sem mest kallar að, er
að bundnir séu sandflákar
norðan hans, er steypa yfir
hann sandfoksmökkum flesta
góðviðrisdaga, er vind hreyfir
af norðri og byrgja útsýn.“
„En hvernig er móttökumögu
leikum staðarins háttað?“
„Þegar 1913 kemur fram hug-
mynd um að taka gjald af gest-
um staðarinis og verja því til
(Nú valdar rétti hrókurinn peð
ið).
19. Hhdl a6
(Svartur styrkir stöðu sína og
tekur reiti af riddaranum hvíta
sem vissulega stendur vel á d6,
en hvítur ofmebur stöðu sína
og leggur út í furðuleg ævin-
týri).
20. Rxb7?? Hxd2
21. Hxd2 Kxb7
22. Hd7f Kc8
23. Hxe7 Rc6!
Hvítur gafst upp, þvi hrókur.
inn á engan undankomureit.
Eftirfarandi staða kom upp
í skák milli Sturc og Fenel.
Tékkóslóvakíu 1968.
1. Bc4 d3!
(Hvítur fórnar riddaranum á
c3 til að vinna tíma).
1. — Dxc3
(Ef svartur þiggur ekki ridd-
ardann, leikur hvítur Hih4 samt
sem áður án þess að tapa
nokkru).
2. Hh4 Dc5
3. Bxf6 Bxf6
4. Bxh7t Kh8
(Hrókurinn á h4 er í uppnámi
og hvíta drottningin kemst
ekki til h5. Hvernig lýkur hvít
ur taflinu?)
5. Bf5f
(Þannig lokar hvítur leiðinni
til h5 fyrir rvartan)
5. — Kg8
6. Hh8t! Kxh8
7. Dh5f
og mátar í næsta leik.
27. apríl 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21