Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1969, Blaðsíða 7

Að ofan: „Járnkóngadans",
stærsta verkið á sýningunni. Til
hægri: „Maður“.
stöðu sína og hefja nýja leit út
frá nýjum grundvelli. Myndir
ha^s minna eil'ítið á plaköt,
skilti eða auglýsingar sökum
hreinleika síns, en það er yfir
þeim ferskur svipur, sem kem-
ur eins og hressandi gustur eft-
ir heldur viðburðasnauðan vet-
ur hvað myndlistina áhrærir.
Samt skyldi enginn halda, að
Eiríki væri efst í huga að teikna
upp og mála einskonar annál
um stöðu mannsins í heiminum
á vorum timum. Fyrst og fremst
eru málverk hans myndlistar-
verk og sem slík hafa þau
fyrst og fremst gildi sitt. Hitt
fer varla milli mála, að sýn-
ingin sem heild er verk þrosk-
aðs listamanns og um leið hugs-
andi manns, sem hefur augun
opin fyrir umhverfi og dag’eg-
um viðburðuim.
Sum verka Eiríks á þessari
sýningu gefa vissulega tilefni
til hugleiðinga, þó stundum sé
ekki al'ltaf fullljóst, hvert lista
maðurinn er að fara. Að
minnsta kosti vekja verkin
flest til umhugsunar. Stærsta
myndin tekur athyglina fyrst;
Járnkóngadans heitir hún, það
er hressilegt nafn og leiðir á-
horfandann strax á spoa-ið.
Þarna er heill heimur, grár fyr-
ir járnum, mikil vá fyrir dyr-
um, gæti maður haldið. Undir
öllum ósköpunum liggja menn,
hjálparvana að því er virðist.
>á dettur mér í hug önnur
mynd, sem heitir „Tæming". Ein
kenniiegt nafn, hvað er verið
að tæma? Myndin er tvískipt,
í öðru hólfi hennar 'liggur mað-
ur og einhverskonar útstreymi
frá honum, sem hafnar handan
við mikinn skilvegg. Ef til vill
hugleiðing um sálina, líf og
dauða.
Áhrifamikil og eilítið óhugn-
anleg er myndin sem heitir
„Bið“: >rjár fígúrur í hólfum
eða rúmum, allar vafðar, líkt
og þær væru múmíur. Eftir
hverju bíða þær? Utan við
giugga eða dyr eru ungar
rauðklæddar stúlkur á hraðri
ferð, lífið sjálft, iðandi og hrað
fleygt. Manni koma í hug hend-
„Litlar líkur á
að þetta verði
talin stofulist
í bili##
Greinarkorn um myndlist Eiríks
Smiths og samtal v/ð listamanninn
um skoðanir hans

„A grárri strönd“.
ingar úr hinum fræga útfar-
arsálmi Hallgrims Péturssonar:
Innsigli önigvir fengu
upp á lífsstunda bið,
en þann kost undir gengu
allir að skiljast við.
„Kyndilmessa“, það er ekki
mynd um friðsælan dag á út-
mánuðum með sólbráð og vax-
andi birtu. >að er mannlieg
vera, sem stendur í ljósum log-
um. Kannski einn af þeim sem
kveikti í sér? Eða kannski log-
ar hún af heift. í baksýn eru
harðsoðin, mekanísk form, sem
gefa hugmynd um borg. Önnur
mynd sem heitir „liggjandi
vera“, gefur hugmynd tun
þrúgun í gráleitu, óaðlaðandi
umhverfi.
T»
annig mætti lengi telja
og margt segja um það, sem
hin einstöku verk virðast tjá
áhorfandanum. >ó sér það hver
með sínum augum og það er
engan veginn víst að allir leggi
sama skilning í verk eins og
þessi, sem geyma margar tor-
ráðnar gátur.
Gott myndlistarverk höfðar
til tilfinninganna fremur en
skynseminnar og það getur ver
ið erfitt, eða alveg ómögulegt
að segja með orðum, það sem
ein mynd spannar. >eir sem
eitthvað hafa fengizt við að
skrifa um mynd'list, munu ugg-
laust hafa rekið sig á þetta. í
stað þess að lýsa verkunum
frekar er sjálfsagt nærtækara
og eðlilegra, að heyra, hvað
Eiríkur segir sjálfur um af-
stöðu sína til þeirra og í þeim
tilgangi tók ég hann tali smá-
stund, þegar hann var búinn
að hengja upp myndir sínar í
Bogasalnum og sá þær diálítið
í nýju Ijósi. Ég bað hann um
að segja mér í fáum orðum það
helzta um þróunina í myndlist
hans frá því er hann hélt síð-
ast sýningu.
— >að eru nú liðin þrjú ár
síðan ég hé'Jt sýningu hér heima
og það var raunar í Bogasaln-
um, sagði Eiríkur. — Eitthvað
um það bil ári síðar hélt ég svo
sýningu í London og eftir það
byrjaði alveg ný hugsun að
gerja með mér. Ég fann, að ég
var staðmaður með þennan ab-
strakt expressionisma, sem ver-
ið hafði alls ráðandi um ára-
bil eða nánar tiltekið um 15
ár. Bæði var, að ég sá ýmis-
legt nýtt í London og svo hitt,
að mér fannst, að ég yrði að
stokka upp spilin.
— Og það hefur verið tals-
vert átak?
— Hreinasti heilaþvottur.
Maður verður að venjast nýj-
um sjónarmiðum og það er erf-
itt.
— í hverju eru þau sjónar-
mið einkum fólgin?
— >au eru einkum fólgin í
því, að nú er þetta orðið fígúra
tift eða hlutlægt eins og maður
á víst að segja á góðri íSlenzku.
Og í öðru lagi er maður að
nýju byrjaður að vinna með
rúmið. f abstraktlistinni hefur
löngum verið reynt að halda
myndinni í einum fleti, en í
þessari tegund myndlistar er
það úr sögunni. Kannske er
ekki beimlínis hægt að segja,
að maður noti fjarvídd, en það
er reynt að fá fram mikla rúm-
tilfinningu.
— Og maðurinn sjálfur er
/■--------------------------------------------X
MYNDLIST
allt í einu orðinn yrkisefni að
nýju.
— Jú, í þessari sýningu að
minnsta kosti. Ég hef alltaf haft
áhuga á því, sem gerist í kring-
um mig, þó ekki til að blanda
mér í það, en meira sem áihorf-
andi.
— Mætti með einhverjum
rétti segja, að má'lverk svipað
og þetta væri eitthvað í ætt
við skráningu á samtímanum?
— Nei, það held ég ekki.
>etta er ekki neinskonar ann-
áll eða skráning, heldur ein-
ungis áhrif, sem hafa komið
við tilfinningalífið og maður
gerir úr því málverk. Satt að
segja hef ég gert mitt bezta
til að verða fyrir áhrifum hvað-
anæfa til að losna úr þeirri
stöðnun, sem mér fannst ég
kominn í.
— Hvaðan hafa þau áhrif
einkum komið?
— Áður voru heildaráhrifin
meira frá franska skólanum og
það á við flesta abstraktmál-
arana.
Áhrifin, sem hafa orsakað
þessa breytingu eru að veru-
legu leyti frá Bretum runnin.
„Leit“, eitt af verkum Eiriks
Smiths á sýningunni.
Þeir hafa á síðustu árum eign-
ast mjög duglega myndlistar-
menn, sem fara sínar eigin göt-
ur og sjálfsagt er Francis Bacon
þeirra frægastur, enda einhver
áhrifamesti málari heimsins um
þessar mundir. Sjálfsagt hef ég
orðið fyrir einhverjum áhrif-
um frá honum líka og öllu
mögulegu öðru. Að vissu leyti
varð ég að byrja á byrjuninni
og satt bezt að segja leizt mér
hálf bölvanlega á útkomunia
fyrst í stað. Ég verð að segja
það eins og er, að ég átta mig
ekki til fulls á þessari sýningu,
eða því sem ég hef verið að
gera. >essi afstaða er svo ný og
byggist á al'lt annari hugsun
en abstraktlistin.
— Nú hefur reyndin orðið
sú, að ótrúlega mar-gir virðast
vel kunna að meta Ijóðrænt ab
straktmálverk, enda hefur lítið
annað verið á boðstólum á sið-
ustu árum, nema kannski helzt
Framhald á bls. 20.
27. apríl 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7