Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1969, Blaðsíða 14

F ouqué skrifaði þrenning-
nna „SigurS Fáfnisbana',
„Hefnö Sigurðar" og „Ás-
laugu” 1807-9. Þetta eru ljóð-
ræn leikrit til lestrar. Hrynj-
andin er öfugur tvíhljóði,
jambi, en þegar mikio liggur
við, og málið verður hátíðlegra
og ástríðufyllra, notar hann
stuttar ljóðlínur, sem að hrynj-
andi og höfuðstöfum eiga að
líkjast fomnorrænum bragar-
háttum.
Hljómfall Fouqués er klið-
mjúkt, þótt málfarið sé stund-
um tilgerðarlegt. Tilfinningarn
ar eru göfugar, hreinar og ridd
aralegar. Mikilmennskan er of-
urmannleg, en þó barnslega ei.n
feldnisleg. Afl hetjunnar og á-
ræði er ofar öllum skilningi.
Hann klýfur steðja í einu
höggi. Hann klífur hæstu
turna, og þegar hann hefur
kíkt í gegnum efsta glugann
og séð það, sem hann var að
gá að, þá kemur hann sér jafn-
örugglega niður og hann fór
upp. En andlegt atgervi hans
er ekki að sama skapi.
Skáldið Henrich Heine segir
svo um Sigurð Fáfnisbana Fou-
qués: , Hann hefur hugrekki á
við hundrað ljón, en gáfur á
við tvo asna.“ Þetta segir Ge-
org Brandes að gilt geti um
allar hetjur og sögupersónur
þessa rómantíska, riddaralega
hugarflugs.
Sálarlífslýsingar voru ekki
Fouqués sterka hlið. í hæsta
uðið ástúðlega á öxl Óttars
riddara.
Sækonungurinn Arinbjörn á
sök á því, að Óttar varð með
fjölkynngi sviptur ástmey sinni
og töfrahring að auki. Hann
ríður nú til fundar við hann
um eyðistigu. Þá kemur allt 1
einu brún ótemja brokkandi og
ræðst þegar til ofsalegrar at-
lögu gegn hesti sækonungsins
og varpar honum til jarðar, áð-
ur en riddarinn hafði náð að
forða sér af baki, svo að þeir
liggja þarna í einni kös, sem
hinn óði foli sparkar í og treð-
ur á miskunnarlaust. Svo skyn
ugur og hollur er þessi foli. Og
er það þá nokkur furða, þótt
Óttar felli þessi orð, sem að
öðru jöfnu myndu þykja ó-
sennileg: „Að þessi hestur skuli
vera svona Ijósbrúnn, gerir
hann mér sérstaklega kæran.
Ljósbrúnt er í mínum augum
engilfagur litur. Móðir mín sál-
uga hafði stór, Ijósbrún augu,
og þar sem himininn horfði út
um þau, virðist mér þessi litur
ávallt vera eins og ljómandi
kveðja frá himni.“
R-iddarasagan „Töfrahring
urinn“, sem út kom 1813, varð
eins konar fagnaðarerindi hins
rómantíska afturhalds, sem
fylgdi í kjölfar hinnar þjóð-
legu vakningar og endurreisn-
ar í Þýzkalandi um það leyti.
Aðallinn og jarðeigendurnir
T
JL ílfinnmgar riddaranna
voru jafnvandaðar og búning-
arnir. Sálahlíf þeirra var klætt
í búninga orða svo sem æru,
hollustu, vináttu og ást. Helztu
athafnir þeirra eru útreiðar og
burtreiðar. Riddararnir ræðast
mjög vinsamlega við og sýna
hverjir öðrum þá sérstöku kur-
teisi, sem forréttindastéttum
einum er lagin. En svo lætur
annar þeirra allt í einu sér
orð um munn fara — um kven-
mann eða burtreið, — sem ger-
ir það óhjákvæmilegt fyrir
hinn að skora hann á hólm upp
á líf og dauða. Svo búast þeir
til bardaga rólega og reiðilaust,
sveifla sér á bak gæðingum
sínum, en sveinarnir taka sér
stöðu umhverfis völlinn, og sé
miðnætti, sem ósjaldan vill til,
þá halda þeir blysum á loft,
meðan riddararnir berjast af
miklum móði. Þegar svo ann-
ar þeirra fellur blóðugur af
hesti sínum, hleypur hinn til
hans eins og sannur vinur og
bróðir til að binda sár hans. Og
það er engin venjuleg hjálp í
viðlögum, heldur gerir hann að
sárum hins af frábærri læknis-
list. Síðan leiðast þeir burt lof-
andi hvern annan hástöfum í
glamrandi brynjunum.
Gildi búninganna, brynjanna
og annars herklæðnaðar, kem-
ur víða fram. Þeir riddararn-
ir, Óttar og Baldur, hittast á
veitingahúsi, og Óttar fyllist ó-
viðráðanlegri löngun til að
Bjarni Thorarensen skáld, stígur
á land í Reykjavík, klæddur
samkvæmt tízku síns tíma. Að
neðan: Teikning af Fouque.
Síðari grein um Frederich de la Motte Fouque
Eftir Svein Asgeirsson
lagi gat orðið um að ræða að-
alsmanna-sálkönnun eða hesta-
sáikönnun, sem í þessu tilfelli
kom í einn stað niður. Bezt
tókst honum að lýsa sálarlífi
hestanna. Dæmi má taka úr
riddarasögunni „Bónorðsför
Óttars“.
óttar riddari hafði fengið
hest að gjöf frá föður sínum.
Riddarinn ungi hraðaði sér
þangað, þar sem hann sá fjölda
hermanna standa í kringum Ijós
brúnan hest með gullnu beizli.
„Farðu strax á bak“, sagði fað-
irinn, „og reyndu, hvernig svo
göfugri skepnu finnst að
vera eign þín.“ Riddarinn ungi
sveiflar sér á bak og sveigir
hestinn algjörlega að vilja sín-
um, svo að skjaldsveinarnir
verða furðu lostnir og Ijúka
upp einum munni um það, að
hinn tigni foli hljóti að gera
sér fulla grein fyrir því, að
hann hafi fundið sinn rétta
riddara, og að vald hans yf-
ir honum hljóti að vera yfir-
náttúrulegs eðlis. Riddarinn
stekkur nú af baki í löngum
sveig og varpar sér í faðm föð-
ur síns. Þegar skjaldsveinarnir
ætla að grípa í tauma folans,
prjónar hann af tryllingi í móti
þeim, brýtur sér leið í gegnum
hópinn og til hins unga eig-
anda síns og stendur þar sem
fastast, meðan hann leggur höf-
spegluðu sig í öllum þessum
gömlu herklæðum, brynjum og
skjöldum, og hrifning þeirra
var innileg. En þeir riddara-
tímar, sem þarna var lýst,
heyrðu ekki einu sinni löngu
liðinni fortíð til, heldur engum
tíma né mannlífi. Hér var um
algerlega ímyndaðan heim að
ræða. En í slíkum heimi er
vissulega einnig hægt ao lifa á
sinn hátt, og það voru ekki
eingöngu aðalsmenn, sem það
gerðu, heldur einnig aðrar stét’t
ir meira og minna og þá mest
vissir aldursflokkar þeirra.
Þetta var riddaraveröld, þar
sem fóru göfugir, vel vaxnir
karlmenn, sem báru silfur-
hjálma með fjaðraskúfum, gyllt
um hjálmböndum og kömbum,
eða járnhjálma með strýtu og
skrúði að ógleymdri hjálmgrím-
unni, sem leiftursnöggt var
kippt upp eða niður. Búningum
öllum var lýst af mikilli sam-
vizkusemi sem og útliti og um-
hverfi. Hvað finnst (kven)
mönnum um þetta: „Fallegur
var hann að sjá í brynju sinni
úr djúpbláu stáli, sem ríku-
lega var greypt og slegin
gullnu skrauti. Glæsilegur var
hann með sitt dökkbrúna hár
og vel snyrta yfipskegg, en
undir því lék töfrandi bros
hins fríska munns, svo að skein
í tvær raðir perluhvítra tanna.“
skiptast á brynju við hann. „Ég
held, að við getum skipzt á
brynjum", r„því að við höfum
báðir hinn forna, háþýzka
hetjuvöxt". Og fyrir silfur-
brynju sína fær hann svarta í
staðinn, en eins og vænta mátti,
verður hann allur annar mað-
ur á eftir í þeim umbúðum og
ekki betri.
Sem betur fer hafði hann þó
áður háð einvígi sitt við Herjólf
riddara. Sá var í ryðgaðri
brynju og hrópaði í sífellu ryðg-
aðri röddu út um ryðgaða hjálm
grímuna: Berta! Berta! En Ótt-
ar hrópaði á móti silfurskærri
röddu úr silfurhjálmi sínum:
Gabríela! Gabríela!
Og þær koriur, sem þeir
unnu hugástum og vildu fegn-
ir fórna lífi sínu fyrir, voru
gyðjum líkar. Berta sat eitt
sinn á árbakka og sá mynd
sína speglast í vatninu. „Berta
roðnaði svo skært, að svo virt-
ist sem stjarna hefði tendrast í
vatninu." Og ennfremur: „Þær
sungu morgunsöng svo blítt og
unaðslega, að það var eins og
sólin, sem var að hníga til við-
ar, vildi nema staðar og rísa að
nýju, dregin af þeirri þrá, sem
í söngnum lá.“
Fegrandi og styrkjandi lýs-
ingarorðum er skotið inn sem
allra víðast. „Hjarta sveinsins
unga brann af unaðslegri for-
vitni.“ Og ,,í augu gamla ridd-
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27. apríl 1969