Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1969, Blaðsíða 11

mikið að hverskonar vmna, sem eytt, ekKI vaxiB artur. Kotðís-
væri við þeirra hæfi, myndi veikin er tvennskonar, með út-
auka lífsgleði þeirra og létta brotum (sárum) og með hrúðr-
undir í baráttunni við sjúkdóm- um (körtum). Sú með hrúðr-
inn, þá lögðum við okkur í líma unum er örðugust viðureignar.
við að beina hugsunum þeirra Aldrei voru þó sjúklingar, sem
að einhverju verkefni eða síðar komu, eins illa á sig komn-
vinnu. Konurnar höfðu nóg að
gera með að prjóna og bæta
flíkur, og kar'lmennirnir við að
riða net. Margir af þeim voru
blindir eða limlestir, en jafn-
vel þeir urðu smám saman
vinnufærir. Ég minnist þess, að
ein kvennanna, sem hafði misst
fremstu fingurkögglana, gat
hekklað fegurstu kaffidúka.
Spítalinn borgaði sjúklingun
um fyrir vinnu þeirra, með-
fram til að auka áhuga þeirra
fyrir vinnunni. Þetta hepnaðist
svo vel, að seinna meir fóru
þeir að taka að sér vinnu fyr-
ir fólk utan spítalans, svo sem
riðun fiskineta, allskonar hús-
gagnasmíði og þessháttar. Auð-
vitað var allt, sem sjúklingarn-
ir smíðuðu eða bjuggu til, vand
lega sótthreinsað. Einhver
mesta gleði og ánægja þeirra
var, að geta sent smá peninga-
upphæðir til heimila sinna og nán
ustu vina. Nokkrir hinna dug-
legustu gátu smám saman sent
mjög álitlegar peningaupphæð-
ir til heimila sinna.
Spítalinn lét sjúklingunum
munntóbak og neftóbak í té.
Sá einasti „lúxus“, sem sjúkl-
ingarnir létu eftir sér var sæl-
gæti og kaffi, sem þeir tóku
fram yfir allt annað.
Fólk hafði þær einkennileg-
ustu hugmyndir um smithættu.
Við spítalann vann td ..gos-
karl, sem af ótta við smithættu
fékkst aldrei til að aðstoða við
að bera lík af sjúklingi út í
'líkhúsið. En dag nokkurn sá ég
hann taka í nefið hjá sjúklingi,
og skáru þeir þó sjálfir allt
sitt neftóbak. Yfirleitt höfðum
við ágætis starfsfólk og eng-
inn af því smitaðist.
Aðstandendur sjúklinga komu
sjaldan að heimsækja þá, enda
áttu flestir langt að. Ef til vill
hefur þetta átt ekki hvað
minnstan þátt í því, að sjúkl-
ingarnir sættu sig fljótt við
spítalavistina, og skoðuðu spí-
talann sem heimili sitt.
Borðstofurnar voru tvær og
voru þær jafnframt notaðar til
að vinna í, fyrir þá sjúklinga
sem höfðu fótavist. Þriðja sal-
inn fengum við útbúinn, með
aðstoð Oddfellówreglunnar,
sem kapellu. Reglan gaf altar-
istöflu og Rebekkusysturnar í
Danmörku áltarisdúk. Spí-
talapresturinn, Friðrik heitinn
Hallgrímsson, messaði annan
hvern sunnudag, en auk þess
heimsótti hanin sjúklingana iðu
lega, las fyrir þá eða skemmti
þekn á annan hátt. Auk þess
komu oft ýmsir skemmtikraft-
ar og þá sérstaklega söngfólk
er söng fyrir þá úti á göngun-
um.
Smám saman útskrifuðust 21
sjúklingur. Fimm komu þó aft-
ur. Níu eru nú dánir, en sjö
eru búsettir utan spítalans.
Lækningin á sjúklingunum tók
smám saman svo miklum og
stórstígum framförum og bata,
að sjúklingarnir urðu alveg ó-
þekkjan'legir. Maður gat naum
ast trúað sínum eigin augum,
að þetta væru sömu vesaling-
arnir, sem við upprunalega tók
um á móti. Sárin og útbrotin
gréru, en auðvitað gátu þeir
líkamshlutar, sem ónýtir voru
orðnir og sjúkdómurinn hafði
ir og þeir fyrstu, þegar spítal-
inn var tekinn til notkunar.
Aðeins fyrstu árin var spít-
alinn fullskipaður. Eftir það
fór sjúklingum stöðugt fækk-
andi. Síðan 1931 hafa verið sam
tals tuttugu sjúklingar, þar til
haustið 1933 og vorið 1934, þá
bættust við fjórir sjúklingar.
Þessvegna var aðeins helming-
ur spítalans notaður frá ár-
inu 1928. Á tímabili leyfðu
stjórnarvöldin nokkrum ís-
lenzkum fjölskyldum búsetu í
spítalanum, þ.e. þeim hluta
hans, sem ekki var notaður fyr-
ir sjúklinga. En eftir stjórnar-
skiftin 1932 var þeim fyrirskip-
að að flytja í burt, vegna kröft-
ugra mótmæla frá Oddfellów-
reglunni og spítalalækni. En
sumarið 1935 var samt þessi
hluti spítalans aftur tekinn í
notkun, og nú fyrir geðveikis-
sjúklinga.
í júní 1938 voru 19 holds-
veikissjúklingar á spítalanum,
níu karlmenn og 10 konur.
Meiri hlutinn gamalmenni. Að-
eins sex undir fimmtugu. Utan
spítalans voru 14, og þá með-
taldir þeir, sem útskrifaðir
voru frá spítalanum, sem smit-
fríir.
Alls hefur verið veitt mót-
töku 218 sjúklingum. Þar af
sex tvisvar sinnum, svo raun-
verulegur sjúklingafjöldi hef-
ur verið 212. Fjórir hafa strok-
ið af spítalanum á þessu tíma-
bili. Einn þeirra kom þó aftur,
tveir voru dánir, en einn þeirra
er enn á lífi þegar þetta er
skrifað 1938.
Prófessor Sæmundur Bjarn-
héðinsson hefur verið læknir
spítalans frá 1889 tii 1934, eða
samtals 36 ár, en þá varð hann
að láta af störfum vegna heilsu-
brests.“ — Hér líkur frásögn
frú str. Christophine Bjarnhéð-
insson. —
Eins og áður er getið var
Holdsveikraspítalinn í Laugar-
nesi gefinn íslenzka ríkinu af
Oddfellówreglunni í Dan-
mörku. Hann kostaði tilbúinn
til notkunar kr. 220,000,00. Þá
var sama myntin hér á landi
og í Danmörku. Tálnaglaðir
menn geta reynt að reikna út
hversu óhemju upphæð þetta er
á þeim tímum, miðað við gengi
ísl. krónunnar í dag. Strax og
íslenzka ríkinu hafði verið af-
hentur spítalinn átti það að ráða
yfir honum að öllu leyti og þá
auðvitað að standa straum af
rekstri hans. Stæði hann ónot-
aður í'allt að þrjú ár féll eign-
arrétturinn af.tur til dönsku
Stórstúku Oddfellówreglunn-
ar, svo hún gæti, eftir beztu
vitund, ráðstafað honum ti'l
mannúðarmála og almenn-
ings heilla.
Holdsveikraspítalinn var um
fjölda ára langstærsti spítalinn
hér á landi, að flatarmáli 750
fermetrar-rúmmál 7770 rúm-
metrar og kjallarinn 2100 rúm
metrar. Hann var tekinn í
notkun af ensku hernaðaryf
irvöldunum, er þau hernámu
landið. En árið 1942 brann
hann til kaldra kola. Trygging-
arfénu var, nokkrum árum
seinna, ráðstafað til byggingar
á fyrsta fávita'hælinu hér á
landi, með aðstoð ríkisstjórn-
Fyrstu sjúklingarnir voru flutt-
ir til spítalans í sérstaklega
gerðum trékössum og stundum
höfðu þeir komið með strand-
ferðaskipum utan af landi og
voru mjög veikir.

Holdsveikrasptíalinn í Laugamesi brennur.
arinnar, af Stórstúku íslenzku
Oddfellówregliunnar, en
danska Oddfel'lówreglan hafði
áður fært henni tryggingarféð
að gjöf.
Nú eru aðeins þrir holds-
veikissjúklingar hér á landi, all
ir komnir á efri ár. Við and-
lát þeirra hefur holdsveikinni
verið útrýmt hér á landi, og
þar með náðst það endamark,
sem stefnt var að, af dönsku
Oddfellówreglunni, með gjöf-
innd.
Oddfellówreglan I.O.O.F. á
150 ára afmæli um þessar
mundir, eða réttara sagt sú
grein hennar sem íslenzka
Reglan er í sambandi við, því
sjálf er hún æfagömul.
Þótti því vel við eiga að
minnast stofnunar hennar hér
á landi og rifja lítillega upp
sjálf tildrögin, ásamt þeirri stór
höfðinglegu mannúðargjöf til
íslenzku þjóðarinnar, sem
fylgdi með stofnun hannar.
í tilefni afmælisins færir ís-
lenzka Oddfellówreglan
I.O.O.F. þjóðinni að gjöf: Há-
valtageisla tæki (Cobalt-tæki),
af fullkomnustu gerð, til 'lækn-
ingar á krabbameini. Tækið
verður staðsett í Landsspítalan
um. Ágæta samvinnu og að-
stoð við útvegun tækisins,
hafa Krabbameinsfélag íslands
og Reykjavíkur látið í té, og
ber að þakka það að verðleik-
um.
M. J. Br.
27. apríl 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H