Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1969, Blaðsíða 19

verjum og vakið algjort hneyksli
í hinum kommúniska heimi. í
■öðru lagi var hún nú orðin
„hin konan“ í lífi eins af hin-
um þremur ráðamönnum Kúbu
(sem voru Ché og Castro-bræð
urnir) Ekki bætti það um að
kona Ché og börn bjuggu líka
í Havana og svo fyrri kona
hans Hilda sem eflaust hefði
notað samband hans við Tam-
öru til að hefna sín á Aleidu
fyrir það að hafa stolið Ché
frá sér.
Sá tími kom að Ché fannst
Tamara vera reiðubúin að taka
þátt í byltingu. Það var 1962
og verið var að þjálfa skæru-
liðasveit frá Nicaragua á Kúbu
til þess að hefja byltingu í
heimalandinu. Ché réði Tam-
öru hjá þessu liði og þegar það
steig á land í Nicaragua sama
ár var hún í för með því. Þar
fékk hún eldskírn sína. Reynsl-
an í Nicaragua leiddi óhjá-
kvæmilega til herferðar í Ból-
ivíu. Menn geta ímyndað sér
skelfingu yfirboðara Tamöru.
Þeir álitu tilraun Kúbumanna
til þessa „útflutnings á bylt-
ingu“ sinni stórhættulega og
hafði aldrei dottið í hug að
hinn dýrmæti njósnari þeirra
væri staddur mitt í öllu farg-
aninu.
Moskvustjórnin var á móti
þeirri ætlun Kúbumanna að
gera vopnaða byltingu í Suður-
Ameríku og var það af ýms-
um ástæðum. Það kom fyrst og
fremst í bága við tilraunir Sovr
étmanna um friðsamleg stjórn-
mála- og verzlunarviðskipti við
þessi ríki burtséð frá stjórn-
skipulagi þeirra. Enda þótt
Castro hefði fullt eins mikið
með þessi skæruhernaðarævin-
týri að gera og Ché, leit sovét-
stjórnin á Ché sem forsprakk-
ann og raunar ekki að ástæðu-
lausu. Ennfremur kom Sovét-
mönnum og Ché ekki vel sam-
an um fjármálin, en hann hafði
verið iðnaðarmálaráðherra og
svo vildi til að það voru Sov-
étmenn sem borguðu reikning-
inn og töldu Ché hafa farið illa
með aurana. Einnig kom þeim
illa saman um ýmsar kreddur.
Þegar Ché réðist loks opinber-
lega á Sovétmenn er hann var
á ferð um Afríku 1964 og '65
fór að hitna á honum heima
fyrir.
Eftir kröfu Moskvustjórnar-
innar bolaði Fidel hinum gamla
félaga sínum úr stjórninni. Fid-
el og Ché hafði heldur ekki
komið of vel saman upp á síð-
kastið. Ché var líka bolað úr
embættum sínum í hernum og
flokknum. Þá var sama og úti
um feril hans í Havana og Ché
átti um ekkert að velja nema
reyna fyrir sér með byltingu
erlendis og hélt nú fyrst til
Congo (þar sem hann hjálpaði
Kinshasa uppreisnarmönnum).
Því næst fór hann til Bolivíu.
Castro sá fram á, að ekki væri
það lakara fyrir sig, ef svo færi
að Ché heppnaðist þetta og
studdi hann því dyggilega. Öðru
máli gegndi um Sovétmenn.
Þeim leizt nefnilega miður vel
á það, að Ché léki lausum hala
og gerði allt vitlaust í Suður-
Ameríku og skipuðu því Tam-
öru að hafa strangar gætur á
honum í þann mund er barátt-
an byrjaði í Bolivíu.
Hvernig mátti það vera að
Tamara fékk sig til að njósna

Mtm
Þessa mynd tók Guevara sjálfur af Tamöru.
um þann mann sem hún elsk-
aði? Beinast liggur raunar við
að álíta að hún hafi aldrei elsk-
að hann. Hún var alin upp í
þeim sið að taka pólitískar
„skyldur“ fram yfir tilfinning-
ar sínar og trúði því greinilega
að það væri skylda hennar að
njósna um Ché og hverjar til-
finningar sem hún bar í brjósti
til hans voru þær greinilega
ekki nógu sterkar til að kæfa
pólitíska skyldurækni hennar.
Það verður tæplega álitið að um
ást hafi verið að ræða.
En kannski gefur þetta full
harðneskjulega mynd af henni.
Sá möguleiki er fyrir hendi að
persónuleiki hennar hafi verið
klofinn þannig að barizt hafi
í henni þessar tvær tilhneig-
ingar: skylduræknin við póli-
tíska trú sína og ást á Ché og
hún hafi einfaldlega ekki get-
að gert upp við sig hvað gera
skyldi í málinu, ekki getað gert
upp á milli þeirra. Annars veg-
ar var hún tannhjól í maskínu
kommúnista en hins vegar ást-
fangin stúlka. Það kann að
hafa verið auðveldast að leika
bæði hlutverkin í einu og vona
að allt færi vel á endanum. Það
er að minnsta kosti mannlegri
skýring.
Tamara Bunke kom til Bolir
víu 18. nóvember 1964. Þá hét
hún nýju nafni, Laura Gutiérr-
es Bauer og bar nýtt vegabréf.
Hún lék stúdent og læddi sér
inn í æðstu menntastofnun Boli
víu sem nemandi í lyfjafræði.
Engum virðist hafa þótt það
undarlegt, að vel menntuð og
lagleg stúlka frá Buenos Aires
skyldi hafa leitað uppi svo fjar-
læga og afskekkta borg, sem
La Paz höfuðborg Bolivíu, til
um. Á stjérnmál minntist hún
aldreL
E ina frávikið frá þessu fá-
breytta lífi varð þegar hún
hitti Anitu Heinrich sem var
einkaritari dómsmálaráðherrans
Antonic Jendeta, en sá var mað
urinn sem afhenti Fidel Castro
dagbækur Ché Guevaras um
vorið 1968 til þess að þæryrðu
ekki notaðar í áróðursskyni á
móti hinum látna byltingarfor-
ingja. Það getur varpað ljósi á
það hvernig Laura læddi sér
inn á stokk hjá bolivönsku
stjórninni. Ráðuneyti Mendet-
as hefur eflaust orðið fyrsta
þrepið á þeirri leið.
Laura og Anita (sem líka var
af þýzkum uppruna) voru oft
saman úti á meðal fólks. Venju-
lega enduðu samkomurnar í
nektarveizlum og þar var drukk
ið óspart. Þetta var ekkert
nýtt fyrir stúlku sem hafði tek-
ið þátt í svalli Kúbumanna í
Austur-Berlín forðum. En yfir-
leitt var litið á Lauru sem vel
upp alda, unga stúlku sem dáði
þjóðlög, lagði stund á keramik
og rannsakaði siði og venjur
frumbyggja landsins. Hún var
uppalin og menntuð í Evrópu,
að auki lagleg svo að ekki var
að kynja þótt hún yrði vinsæl
í La Paza, jafnt meðal lista-
manna sem stjórnmálamanna,
ungs fólks sem menntamanna.
Undir yfirskini áhuga síns á
þjóðinni og siðum hennar hátt-
um og menningu rak Laura síð-
an starfsemi sína fyrir Ché og
sovézku leyniþjónustuna. Hún
gaf skýrslu til Austur-Berlín-
ar og Moskvu um hverja hreyf-
ingu Ché og manna hans.
Guevara og hin kúbanska kona hans Aleida March.
þess að læra þar lyfjafræði.
Það fylgdi hlutverki hennar
að þykjast vera fátæk og vinna
fyrir sér með náminu. Laura,
eins og hún hét nú, kenndi
þýzku (en í Bolivíu hafa þýzk
áhrif löngum verið sterk). Með-
al nemenda hennar var blaða-
maður að nafni Gonála Lópe
Muno og varð hann svo gagn-
tekinn af fátækt hennar og
eymdarlífi að hann réði hana
við tímarit sem hann hafði ný-
lega stofnað. Aðrir höfðu það í
flimtingum að hún væri í raun
og veru „einkaritarinn" hans.
Laura hafði mikil áhrif á Lópe
Muno eins og allflesta sem
hún hitti í La Paz. Hún kom
fyrir sjónir sem geðsleg ung
stúlka, hæglát og greind í
þokkabót. Hún lifði líkt og bó-
hem í lélegri íbúð og svaf á
gólfinu, sótti fáar veizlur og
drakk lítið sem ekkert. Henni
þótti afar gaman að þjóðlög-
Það var í hennar verkahring
að vinna með bólivanska komm-
únistaflokknum en Ché og
Castro þurftu á stuðningi
hans að halda til skæruhern-
aðar síns. í þokkabót hafði hún
yfirumsjón með njósnum fyrir
Ché. Er það næsta kaldhæðnis-
legt. Hún var líka aðal tengi-
liður milli stuðningsmanna Ché
í La Paz og skæruherbúða hans
í suð-austur Bolivíu. Til þess að
kóróna þetta allt, fól hann
henni svo að ræða við ýmsa
Argentímumenn en í því landi
hafði hann í huga að gera bylt-
ingu.
miðju ári 1966 giftist
Laura ungum Bc4ivíumanni sem
er undarlegt þar sem hún elsk-
aði Ché Guevara. En ást kom
þessu hjónabandi ekkert við.
Eiginmaður hennar var 25 ára
gamall stúdent í verkfræði, Mar
io Antonio Alvarez að nafnl.
Þau höfðu hitzt í gistihúsinu
þar sem þau bjuggu bæði.
Hann var ástfanginn af henni
eins og Ijóslega kom fram í bréf
um hans nokkrum mánuðum
seinna er hann grátbað hana
um að skilja ekki við sig eins
og hún ætlaði. Þá var hann við
nám í Sofiu í Búlgaríu.
Auðvitað hafði Laura gifzt
honum af hagsmunaástæðum og
engu öðru. Hana vanhagaði um
ríkisborgararétt í landinu og
bolivíanskt vegabréf. Það gerði
henni kleift að ferðast til og
frá Boliviu hindrunarlaust. Að
þessu loknu hafði hún engin
frekari not af Mario og útveg-
aði honum því styrk til náms í
Bulgaríu. Hún varð að vera al-
gerlega óbundin því að skæru-
liðarnir höfðu nú komizt yfir
búgarð í Nancahuazú nærri fjög
ur hundruð mílur suð-austur af
La Paz og hún varð að geta
ferðazt fram og aftur milli þess-
ara staða án þess að þurfa að
hafa áhyggjur af eiginmanni.
Rétt fyrir giftingu sína hafði
Laura notað hið falsaða vega-
bréf sitt í síðasta sinn til að
ferðast til Argentínu, Mexikó
og ef til vill einnig til Kúbu.
Á leiðinni gegnum Argentínu
til baka keypti hún Toyota
jeppa fyrir eitt þúsund tvö
hundruð og fimmtíu sterlings-
pund. Þegar López Munos spurði
steinhissa hvernig fátæk stúlka
eins og hún hefði efni á öðru
eins munaði svaraði hún hik-
laust að henni hefði áskotnazt
arfur frá þýzkum ættingja að
upphæð 1250 sterlingspund.
Þessi saga var svo aum sem ver
ið gat og furðulegt að Munoz
skyldi ekki hafa séð undir eins
í gegnum hana. Aðstæðurnar
voru meira að segja allar hinar
grunsamlegustu. Hann hafði hitt
hana á götuhorni í La Paz, há-
grátandi, þar sem hún stundi
því upp að það hefði verið brot-
izt inn í íbúð hennar og stolið
aleigunni. Munoz fann svo til
með henni að hann fór undir
eins með hana á skrifstofu sína
og „gaf henni tebolla og reyndi
að róa hana.“
Við munum aldrei fá að vita
hvað gerðist yfir þessum tebolla
En eftir þetta komust ýmis
gögn upplýsingaþjónustu dag-
blaðanna í hendurnar á jafn
undarlegum „blaðamönnum" og
hinum argentínska listamanni
Ciro Roberto Bustos sem var
einn tengiliður Ché og jafnvel
Ché sjálfum. í hinni nítján þús-
und orða skýrslu sem Buston
gaf Bólívíustjórn í apríl 1967
sagðist hann hafa fengið þessi
gögn frá Lauru.
1. Toyotajeppa sínum ferð-
aðist Laura Gutiérrez Bauer de
Martinez oftlega til Suð-aust-
urhéx-aðanna. Stundum dvaldi
hún um stundarsakir í Santa
Cruz, helztu borg þessa lands-
hluta, sem telur eitt hundrað
þúsund manns, en hún var eins
konar „neðanjarðarstöð" skæru
liðanna á leiðinni til Nancahu-
azú. En venjulegast eyddi hún
mestum tíma sínum í hinni ryk-
ugu litlu olíuborg Camiriminna
en fimmtíu mílur suð-austur af
skæruherbúðunum.
í Camiri dvaldi Laura á Hot-
el Oriente og kallaði sig Pró-
fessor Tania og stundaði lófa-
lestur. Klukkan tíu á morgn-
ana kom hún fram í Zararenda
útvarpinu og flutti leiðbeining-
27. apríl 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19