Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1969, Blaðsíða 5

BÖKMENNTIR
OG LISTIR
MATTHÍAS JOHANNESSEN
DREKINN ER
MEÐAL OKKAR
Ljóðlist stendur í blóma í
Bretlandi. Eins og kunnugt er
eiga Bretar sum merkustu Ijó'ð
skáld sem nú eru uppi. Fá
þeirra eru þó kunn hér.
Þótt margir þekki Neruda
af augljós>um ástæðum, hef-
ur enginn heyrt talað um
Ted Hughes. Einhver man
kannski eftir Auden, af því
hann orti ljóð um ísland
eftir ferðalag sitt hingað, eða
kannski frekar vegna þess að
hanm sagði í boði menntamála-
ráðherra: Fyrir mér er Island
heilög jörð. Minna þarf til að
vinna hug og hjarta íslendinga.
Okkur veitir víst ekki af að
koma okkur upp sæmilegum
hópi fastra aðdáenda. Land
okkar er afskekktara en flest-
ir virðast gera sér ljóst. Það er
lítið þekkt og enn eru margar
vitleysur um það sagðar. í
sjálfu sér gerir það kannski
ekkert til og nógur tími að eign
ast stóran hóp erlendra vina.
Þó skýtur upp sæmilegum að-
dáendum okkar fslendinga
annað veifið í eilendum blöð-
um, t.d. las ég fyrir skömmu
stutta fréttaklausu í banda-
rísku blaði, þar sem óskapazt
var yfir drykkjuhneigð manna
þar í landi og bent á að Banda-
ríkjamenn skyldu taka íslend-
iniga sér til fyrirmyndar: á ís-
landi væri ekkert áfengisvanda
mál, þar væri ekki einu sinni
selt áfengi. Þar væru engir
glæpir framdir, engin fangelsi,
(kannski satt!) — og einn lög-
regluþjónn, sem hefði mjög lít-
ið að gera. Er ekki að efa að
þessi nærfærna og innblásna
frásögn á eftir að hafa veru-
leg áhrif á enigilisaxneska ljóða-
gerð, svo að ekki sé talað um
álit okkar út á við.
Að þessu slepptu, virðist ekki
út í hött að fullyrða að ís-
lendingar fylgjast ótrúlega illia
með ljóðlist enskumælandi
þjóða. Ekki veit ég hver ástæð-
an er. Líklega sú að við erum
upp yfir það hafnir. Hvað geta
þeir miðlað okkur?
Raunar er engu líkara en
íslendingar hald'i að nafla-
strengur ljóðlistarinmar sé
— ja eigum við að segja í
Frakklandi eða Svíþjóð? S-ví-
um er margt til lista lagt
og naflastrengurinn virðist
mjög nákominn lífi þeirra og
menningu. Og þeir eiga mörg
ágæt Ijóðskáld. En ég fullyrði
að ferskleiki og óvæntur kraft-
ur setur meira mark á verk
skálda í ýmsum öðrum löndum
en Svíþjóð. Þar er nú-
tíma skáldskapurinn svokallaði
orðinn svo gróinn og fastur í
sessi að hann er að fá á sig
eitthvað mosavaxið eða á ég
he’ldur að segja — hefðbundið
yfirbragð, sem minnir á Tenny-
son, Longfellow og Nirvana.
Eða kannski Einar Braga? AUt
svo postulínsfínt og full'koimið
að guð almáttuigur hlýtur að
roðna af minnimiáttarkennd,
þegar hann sér þessa sönnu
tólg. Það er því ekki að undra,
þótt Svíar leiti nú að nýju al-
gleymi í róttækri sporthugsjón.
Af þessum sökum og ýmsum
öðrum hef ég haft gaman af að
kynna mér ljóðlist í þeim
löndum sem lítið fer fyrir í um-
ræðum manna hér á landi,
þegar ljóðlist ber á góma. Og
þótt undarlegt sé og kannski
óskiljanlegt með öMu virðist nú-
tíma skáldskapur Breta hafa
farið fyrir ofan eða neðan garð
hjá okkur, svo að ekki sé tal-
að um bandaríska ljóðagerð, a.
m.k. sér þess ekki stað, að hún
sé kunn með íslenzkri þjóð.
Ég hef síður en svo í hyggju
að tíunda enskan nútímaskáld-
skap í þessu greinarkorni. Þar
væri af of miklu að taka. En
góður og áhugasamur þýðandi
mætt vel eyða nokkrum tíma í
að kynna okkur þennan rkáld-
skap. Aftur á móti hef ég af
forvitni og nýjungagirni verið
að glugga í ljóðabækur yngsta
ljóðskáldsins brezka, sem vak-
ið hefur athygli, Brians Patt-
ens, en síðari bók hans, „Notes
to the Hurryfag Man“ er ný-
komin út og hefur vakið ótrú-
lega mikla athygli. Fyrri bók
hans, „Little Johnny’s Confess-
ion“ kom út 1967 og fór efni
hennar eins og eldur í sinu bæði
um Bretland og Bandaríkin, ef
marka má upp'lýsingar sem bók
unum fylgja. Aðeins nokkrir
mánuðir liðu frá því bókin kom
fyrst út, þar til hún var end-
urprentuð og nafn þessa unga
skálds á vörum allra, sem ljóð-
list unna.
Á kápu segir að Patten sé
yngri en kjarnorkusprengjan.
Hann hafi fæðzt í Liverpool
1946, hafi eitthvað dútlað við
blaðamennsku í bráðri æsku,
síðan lagt land undir fót og
lifað eins og farandsöngvari,
enda má með sanni segja að
það orð eigi við hann. Mörg
ljóðanna „voru skrifuð fyrir
röddina, eins og söngvar,
og ættu því að lesast upphátt
til fulls skilnings", eins og út-
gefendur komast að orði. Patt-
en hefur verið kallaður einn
helzti frumkvöull þeirrar
stefnu að endurvekja ljóðið fyr
ir eyrað, eins og Bretarnir orða
það. Hann hefur flakkað stað
úr stað, lesið ljóð sín í sjón-
varp og útvarp og hvarvetna,
þar sem hann hefur komið því
við. f annarri bókinni er jafn-
vel birt Ijóð, sem skáldið unga
mælti af munni fram á einu
ljóðlestrarkvöldinu. Það var
tekið á segulband og síðan vél-
ritað, og ekki sé ég að það
mundi hvað gæði snertir skera
sig verulega úr öllum þorra
þeirra ljóða sem nú skolast á
okkar annarlegu strönd og upp-
haf sitt eiga í þeim erlenda
frumskógi, sem kallast heims-
menning. En til að koma í veg
fyrir misskilning verð ég þó að
viðurkenna að ekki er þetta
merkilegt ljóð að mínum dómi
og yrði ég vafalaust að heyra
Patten lesa það upp sjálfan, til
að sannfærast um að það eigi
sér sjálfstæðan og sérstæðan
innra veruleik og hljóðfall sem
hæfir. Af þeim sökum læt ég
það ekki fljóta með hér í þess-
um lauslegu þýðingum mínum,
þó að það hefði kannski þótt
forvitnilegt.
Hér er ekki ætlunin að skrifa
um skáldskap Brians Pattens,
enda er hann of ungur, of-
mikil ráðgáta til þess. Auk þess
verður hann ekki metinn for-
sendúlaust og án tillits til
enskrar ljóðagerðar um þessar
mundir. Ég hef fremur kosið að
gefa af veikum mætti dálitla
hugmynd um ljóð hans, ef það
mætti verða til þess að hvetja
einhvern til að kynnast ljóða-
gerð hans betur, og þá ekki
síður engilsaxneskri ljóðagerð
yfirleitt. Þar er um auðugan
garð að gresja. Þar er sumt af
því bezta sem nú er ort.
Brian Patten virðist mér
góður fulltrúi æskunnar, sem
nú er að vaxa úr grasi og
veldur talsverðum áhyggjum,
einkum þeirra sem þekkja hana
ekki. Hann er fordómalaus,
ferskur, nýr, en umfram al'lt ó-
hræddur að gefa tilfinningum
sínum lausan taum. Hann á í
rikum mæli viðhorf æskunnar
við samtíð sinni, hrynjandi
hennar og síðast en ekki sízt,
kjark henriar og heilindi,
sprottin af nýju mati og kröf-
unni um fordómalausan heiðar-
leika. Hann er ekki enn orð-
inn stórskáld og kannski verður
hann það aldrei. En hann er
merkisberi æskunnar og þeirr-
ar óvæntu reynslu, sem bíður
okkar ef við nennum að stíga
niður af þessum fína tróni okk
ar, kynnast henni, hlusta á
hana. Ljóð Pattens veita okk-
ur auðveldara að sjá hennar
heim með nýjum augum. í þeim
heimi er ekki allt eftirsóknar-
vert, ekki allt eins og það á að
vera, en þar er margt nýstár-
legt og lærdómsríkt. Einföld
myndsaga hans verður okkur
nákomin vegna þess að hún
varpar ljósi, birtir upp — og
og ekki sízt vegna þess að
hún kastar skuggum. Draum-
urinn á sér rugguihest. Og
STEFÁN HÖRÐUR CRÍMSSON
BERSALIR
í svikahlerinu
á mótum hafáttar og hááttar
situr bláberjasalinn í eigin draumi
undir hestburði af fjöllum.
Nú er glatt í sölum.
Hrækindaþefur í loftinu
og sætur beizlahljómur.
Tréhestar bryðja silfurmélin.
Margt er kynlegt fyrir dyrum úti
og ýmsir veðurboðar
í fari bergmálsins.
I gegnum rifna áru
smýgur dökkur slæðingur.
Bláberjasalinn gefur ský á stall.
Firðin þegir —- engar tungur
mæla lengur svörin fram.
27. apríl 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5