Lesbók Morgunblaðsins - 27.04.1969, Blaðsíða 9

alls starfsfólks, og skólarnir
hafa verið reistir af nokkrum
vanefnum og einkum að fyrir
rekstri þeirra hefur ekki verið
nægilega séð, a.m.k. meðan ég
þekkti bezt til. Á fjölbreytta
starfsaðstöðu hefur skort og
fullnægja þarf margvíslegum
þörfum unglinga á viðkvæmu
og óróasömu reki. Kröfur þarf
að gera til þeirra, en um fram
allt að veita þeim aðstöðu til
náms, líkamlegs og andlegs, fé-
lagslegrar og þegnlegrar þjálf-
unar, og þeir eru umönnunar-
þurfi, er þeir dvelja fjarri
heimilum sínum mánuðum sam-
an. Á stríðsárunum fóru þeir
t.a.m. ekki heim í jólaleyfum
nema að takmörkuðu leyti.
Þessir skólar geta komið miklu
góðu til vegar og eru óhjákvæmi-
legir úti um byggðir landsins
en yfirstjórn skólanna þarf að
vera skipuð nokkrum mönnum,
sem hafa mikla reynslu af þeim
og vita, hvað heimavistarfyrir-
komulagið kostar.“
„Undirðu ekki vel við starfið
þrátt fyrir allt?“
„Allur þáttur skólastarfsins,
er laut að kennslu, var mér
ljúfur leikuir, þótt raunar væri
miskunnarlaust starf álla daga
og fram á nætur þá mánuði,
er skólinn s tarfaði, með því
líka að ég mun sjaldan hafa
farið undirbúningslaust í
kennslustund og reyndi að vera
nemandi og þurfti þess raun-
ar alla mína tíð, en nám hefur
verið mér forvitnilegt viðfangs
efni frá fyrstu tið samfara ríkri
tjáningarþörf á öðru leyti við
ættgenga innhverfu."
þjóðgarð á Þingvöllum tll Inn-
an vébanda heninar, enda bar
hreyfingin öðrum fremur málið
til sigurs með þjóðgarðslögun-
um 1928, en í eina tíð formað
U.M.F.Í. Guðmundur Davíðs-
son segist fyrst hafa hreyft
þessari hugmynd á eystri gjár-
bakka Hrafnagjár, er hann leit
yfir þjóðgarðssvæðið, sem var
6. sept. 1908, og var hann þá
í skógræktarferð austur um
sveitir og í fylgd með þáv.
skógræktarstjóra Kofoed Han-
sen.“
Þjóðarlegt uppeldis-
gildi Þingvalla
Þjóðgarðsvörður var inntur
eftir því, hvernig skapa eigi
viðmót og andrúmsloft fyrir þá,
sem heimsækja Þingvelli.
Hann hafði talað um „þjóðar-
legt uppeldisgiidi" staðarins.
„Fyrirhöfn vegna þeirra, sem
að garði ber, má ekki spara.
Fólk verður að finna, að hér
eigi það heima og í hlýjum
hugarjarðvegi fær staðurinn
varðveitzt og eflzt til áhrifa
rneð þjóðinni. Viðtökurnar hér
verða að vera án manngreinar-
álits, þeirra þurfa að njóta ung
ir jafnt sem aldnir, ráðherra
jafnt sem bakpokaferðalangur-
inn, óstýrilátur hópurinn um
hvítasunmuna og einfarinn, er
heyr sér fróðleik um staðinn
og oft er kominn um langan
veg og fjarlæg höf, þá er því
ekki að lyna, að tækifærin
eru sumpart ónóg og ekki nýtt
sem skyldi né svo skipúlega
sem verða mætti og er mikið
stnfögur og er sameiginlegt álit
núv. og fyrrv. þjóðminjavarðar,
biskups, og ég hygg einnig
húsameistara ríkisins, að hana
beri að varðveita sem næst
sinni núverandi mynd.“
Staða þjóðgarðsvarðar
„Hvað um stöðu þjóðgarðs-
varðar — gefur hún nægilegt
svigrúm?"
„Staða þjóðgarðsvarðar er of
'lítt mörkuð í núgildandi lög-
um um þjóðgarðinn. Þingkjör-
in nefnd hefur yfirumsjón með
staðnum og ræður hún sér
framkvæmdastjóra og fjár-
haldsmann og er skrifstofa þjóð-
garðsins i Reykjavík. Samvinna
mín við Þingvallanefnd og
starfsmenn hennar hefur raun-
ar verið með ágætum, og hef
ég setið flesta fundi nefndar-
innar í seinni tíð og fengið tæki-
færi til að fylgjast með störf-
um hennar og verið spurður
ráða um ýmis framkvæmdaatr-
iði þjóðgai'ðinum viðkomandi.
Hef ég þannig ágætt tækifæri
til þess að koma á framfæri
tillögum um þjóðgarðinn og
hugmyndum mínum um hann
sem og aðfinnislum og gagnrýni
— og er þar réttur vettvang-
ur minn.“
Gistihúsmál
„Hvrnð gerist í gistihúsmálum
staðarins?"
„Talað hefur verið um að
reisa nýtt gistihús á Þingvöll-
'um, er væri opið sumar og vet-
ur. Sú hugmynd er sjá'lfsögð og
þarf að komast í framkvæmd
Þjóðgarðsvörður á bökkum Öxarár (gjáin í baksýn): „Sögulegt mikilvægi Þingvalla skiptir
mestu máli“.
fram. Vegalengdin frá Reykja-
vík hingað nemur ekki miklu
meira en mörg fjarlægðin inn-
an stói'borgar.“
„Sögulegt mikilvægi Þing-
valla skiptir mestu máli,“ kvað
þjóðgarðsvörður, „fyrst og síð-
ast hafa Þingvellir sögulega
þýðingu.“ Hann sagðist vilja
minna á, að fornleifafélagið
hafi verið stofnað fyrst og
fremst í þeim tilgangi að standa
fyrir fornleifarannsókn á
staðnum, „en næstum alveg hef
ur verið látið sitja við 90 ára
frumrannsóknir Sigurðar Vig-
fússonar“. Hann talaði um, að
staðnum yrði ekki lokað fyrir
ferðamönnum né dválargestum,
svo sem um helgar. Þvert á
móti væri aðkallandi að greiða
fyrir fólki með bílastæði, tjald-
stæði, göngustíga og ekki sízt,
að við vatnið sé lögð rækt,
hvað fiskeldi snertir, og skip-
an komið á við veiðiskap, er
sæmiir „bjarta vatninu fiski-
sæla“ — þrátt fyrir allt einu
fiskisælasta í veröldinni, þótt
jivo sé að sjá, að virkjun Sogs-
ins hafi stórlega skert veiði-
nytjar þess.
„Hafa verið gerðar ráðstaf-
anir til að gera eitthvað fyrir
Þingvelli í sambandi við ís-
lenzka listmenningu?“
auglýst væri á vissum tímum.
Slík starfsemi gæti verið í
tengslum við þjóðarhúsið á
Þingvöllum og söfn þess. Þess
má geta, að unnið er fyrir til-
stilli Ágústar Böðvarssonar að
vandlegu og nákvæmu korti yf
ir staðinn. Saminn hefur verið
að tilhlutan Þingvallanefndar
stuttur leiðarvísir yfir staðinn
og ennfremur er mér kunnugt
um, að bókaútgefandi einn í
Reykjavík lætur nú vinna að
Þingvallabók.“
Friðunarráðstafanir
„Þú talaðir um, að það eigi
að veita fólki sem frjálsastan
aðgang að staðnum, en eru
ekki varúðarráðstafanir nauð-
synlegar, svo að vel fari?“
„Þótt staðurinn eigi að vera
opinn sem flestum, er ekki þar
með sagt, að engar skorður séu
reistar við véltækni nútímans
á landi staðarins og vatni.
Lokun Almannagjár, sem þeg-
ar hafði verið framkvæmd,
hafði lengi verið áhugamál ým-
issa velunnara staðarins. Jó-
hannes Patursson sagði á Al-
þingishátíðinni 1930, er hann sté
úr bíl sínum við efra mynni
gjárvegarins: „Hér geng ég nið
ur með húfu mína í hendinni".
„Jón Leifs heitinn kom fram
á sínum tíma með ýmsar athygl-
isverðar tillögur viðkomandi
ÞLngvöllum og taldi, að Þing-
vallabær ætti að vera lista-
mannasetur. Til þess er hann
naumast fallinn, en hins veg-
ar eru listamenn og þó eink-
uim málarar tíðir og vel séðir
Sumarbústaðir
„Margir telja óviðeigandi að
leyfa fólki að byggja sumar-
bústaði við Þingvelli — sam-
ræmast sumarbústaðir á Þing-
vallasvæðinu við framtíð þjóð-
garðsins?"
„Þú hefur í huga hin miklu
Séra Eiríkur J. Eiríksson flytur ræður í Haukadal í vetur:
„Hvað guðfræðina snertir sagði Grundtvig: Maðurinn fyrst . . .“
Boðun Þingvalla
„Finnst þér staða þín á Þing-
völlum þjóna þessum andstæðu
eðlisþáttum, annars vegar tján-
ingarþörf og hins vegar inn-
hverfu?"
„Ekki er því að neita, að
staðurinn býður upp á nokkra
einveru, þótt hún sé minni en
margur hyggur og starfið hér
furðu erilsamt. Hins vegar
bjóða Þingvellir upp á boðun,
sem byggist á reynslu kynslóð-
anna og arfi og þarf að vera
léiðarljós og framtíðarmark.
Menn hefur dreyrnt uim að gera
Þingvelli að skólastað. H'vað
sem um það er að segja, hljóta
þeir að hafa þjóðarlegu upp-
eldishlutverki að gegna, enda
orkti Jónas Hallgrímsson fleiri
kvæði um Þingvelli en nokk-
urn annan stað, og vakningar-
gildi þeirra ljóða ómetanlegt á
vakningaröld þeirri, er hófst
með þeim Fjölnismönnum og
aldrei má Ijúka: Sproti á þeim
meiði var ungmennafélagshreyf
ingin, og varð hugmyndin um
óleyst verkefni hér á Þingvöll-
um, þar sem er kynning stað-
arins, raunar jafnt að sumri
sem að vetri.“
Síra Eirikur bætti því við,
að aðhlynning er veita ber
skólanemanda sé náskyld og
þarf að vera af sama toga sem
mörg þjónustan á Þingvöllum
og fyrirgreiðslan.
Þingvallakirkjan
Um kirkjuna á staðnum sagði
hann: „Nýting kirkjunnar hér á
Þingvöllum tel ég eigi að vera
ríkur þáttur í starfræks'lu stað-
arins. Alveg er ég sammála
þeim röddum, ea- fram hafa kom
ið, að guðsþjónusta í einhverri
mynd eigi að fara fram í Þing-
vallakirkju hvern helgan dag,
ef ekki alla daga sumarmánað-
anna.“
„Hvað um Þingvallakirkju —
á að varðveita hana í sinni
mynd sem mónúment eða á að
stækka hana eða byggja að
nýju?“
„Kirkjan á staðnum þykir
hið allra fyrsta, þótt umbætur
hafi verið gerðar í Valhöll í
seinni tíð, sem mælzt hafa mjög
vel fyrir, jafnt meðal innlendra
sem erlendra gesta“.
„Hvar ætti þetta nýja gisti-
hús að standa?“
„Vandfundinn er heppilegur
staður fyrir slíkt gistihús og
stærðin raunar ekkert aðalatr-
iði.“
Þjóðarhús á Þingvöllum
„Hefur eitthvað gerzt í hug-
mynd um þjóðarhús á Þingvöll
um?“
„Undirbúningsnefnd þjóðhá-
tíðar 1874 hefur komið fram
með hugmynd um þjóðarhús á
Þingvöllum. Sú tillaga fékk
furðulega dræmar undirtektir.
Má benda á, að þótt alþingi
væri hér lagt niður 1798, hef-
ur þinghald aldrei fallið hér
með ö'llu niður. Þingvallafund-
irnir voru eins konar þjóðfull-
trúasamkomur. Alþingi kom hér
saman 1930 og 1944. Þingsetn-
ing og þingslit gæti farið hér
gestir í þjóðgarðinum og ná-
grenni hans. Mætti með ýmsu
móti bæta aðstöðu þeirra hér á
staðnum, jafnvel með húsa-
kynnum til dvalar og væri vel
viðeigandi, að listasafn væri
hér, svo veitull sem staðurinn
er til listsköpunar. Slíkt mætti
tengja þjóðarhús-hugmyndinni
og mætti varðveita hér á við-
eigandi hátt margt staðnum
viðkomandi.“
„Hvað finnst þér að ætti að
gera meira til að efla mennt-
unar- og lærdómsaðstöðu á
staðnum?"
„Náttúrufræðingar dveljahér
löngum við rannsóknir og
mætti nokkurn vott þeirrar
gestakomu sjá í veglegu bóka-
safni staðarins — sem og hefði
að geyma sögulegar heimildir
staðarins og landsins í heild.
Væri vel viðeigandi, að nátt-
úrufróðir og sögufróðir menn
leiðbeindu um staðinn, t.d. um
helgar þannig að út'lendir gest-
ir og innlendir gætu notið slíkr-
ar skipulagðrar fræðslu, er
skrif og umræður um úthlutun
sumarbústaðalanda í Gjábakka-
landi. Hefur Þingvallanefnd
orðið fyrir þungum ásökunum
í þessu máli. Um lögbrot verð-
ur ekki rætt í þessu sambandi,
líklega verður fyrirkomulagi í
stjórn Þingvalla breytt innan
skamms, en eðlileg virðist sú
ráðstöfun, að Alþingi skipi enn
sem fyrr Þingval'la.nefnd“.
Hann heldur áfram: „Tengsl
Alþingis og Þingvalla verða að
vera hin nánustu. Ber vel að
athuga, að Þingvellir eru ekki
þjóðgarður í alþjóðlegri merk-
ingu þess orðs nema að tak-
mörkuðu leyti vegna fornminja
staðarins og alþingishalds áð-
ur fyrr.“
Umgengni
„Hvað um umgengni fólks á
Þingvöllum?"
„Af blaðaskrifum og umræð-
um á Alþingi má sjá, að um-
gengni þar fyrir nokkrum ára-
Framhald á bls. 21.
27. apríl 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9