Morgunblaðið - 10.03.2000, Blaðsíða 44

; 44 FÖSTUDAGUR 10. MARS 2000
MINNINGAR
MORGUN BLAÐIÐ
Búsmalinn
hundsaður
Islendingar eru jafnabarmenn þegar
dýraríkid er annars vegar.
ÞEIR hafa ákveðið að
mismuna dýrunum líka.
Ráðamenn þjóðarinn-
ar hafa nú látið þau boð
út ganga að dýrunum skuli raðað
eftir mikilvægi alveg eins og
mannfólkinu á Islandi. Rétt eins
og aðeins stjórnmála- og embætt-
ismenn eru nógu mikilvægir til að
verðskulda launahækkanir hefur
verið ákveðið að tiltekin dýrateg-
und skuli framvegis hafin yfir
aðrar. Öll verða dýrin því áfram
smælingjar og daglaunarusl utan
eitt en því verður úthlutað
ábyrgðarstöðu og tilheyrandi for-
réttindum. Og sú skepna er hest-
urinn, sem tróna mun efst í virð-
ingarstiganum og verða í senn
kvótaeigandi, einkaleyfishafi og
verðbréfamiðlari dýraríkisins á
íslandi.
Hesturinn á að verða hinn fer-
fætti fulltrúi íslenska úthlutunar-
þjóðfélagsins.
Ráðsmaður landbúnaðarins,
Guðni Ágústs-
VIÐHORF
Eftir Asgelr
Sverrisson
son, mun vera
upphafsmað-
ur þeirrar
hugmyndar
að íslenski hesturinn verði fram-
vegis í aðalhlutverki við margvís-
leg „opinber tækifæri“, t.a.m.
þegar útlend mikilmenni heiðra
íslensk með nærveru sinni.
Mismunun er óhjákvæmileg,
þau vísindi hefur þjóðin höndlað
og hún dregur ekki í efa það lög-
mál að sumir séu og verði aum-
ingjar en aðrir og útvaldir eigi
skilið að fá úthlutað tilteknum
gæðum. Sá skilningur er enda
jafnan staðfestur í þingkosning-
um á fjögurra ára fresti.
Um verðleika er því ekki spurt
í mannlífinu á íslandi en þar með
er ekki sagt að sömu reglur henti
jafn vel í dýraríkinu.
Það er misskilningur að ís-
lenski hesturinn sé heppilegt
þjóðartákn. Útlendingum þykir
íslenski hesturinn dvergvaxinn,
réttnefndur rindill. Þeir skríkja
jafnan af kátínu þegar knapar
berast yfir völl og fætur þeirra
nema næstum við jörð sökum
þess hversu lágreist dýrið er.
Enda er það svo að erlendir
menn æpa oftar en ekki „póní,
póní“ þegar þeir sjá þennan und-
arlega ferfætling koma hraðþjót-
andi og eru fræddir um að þar sé
ekki á ferðinni það misskilda dýr
tapírinn eða stökkbreyttur kálf-
Hestur getur á engan hátt ver-
ið tákn fyrir reisn og sjálfstæði
íslenskrar þjóðar. Hross vísar
miklu fremur til þjónustu og und-
irgefni við vald. Hross ætti með
réttu að vera sameinandi merki
þeirra óþjóðhollu manna og
kvenna, sem vilja gera að engu
allt starf þessarar þjóðar og
þurrka af yfirborði jarðar það,
sem íslenskt er, með því að gang-
ast undir vald Evrópusambands-
ins.
íslendingum þótti ekki nógu
vænt um hestinn til að koma í veg
fyrir að hann breyttist í leikfang.
Engin íslensk skepna vísar betur
til firringar borgarskrílsins en
hesturinn. I þéttbýli mun nú
mjög í tísku að halda hross og
geyma það í húsi svo að það
hlaupi ekki í burtu eða verði fyrir
týndum manni á vélsleða. Menn
leggja síðan á sig ómælt erfiði og
kostnað við að halda lífi í skepn-
unni. Og allt er þetta gert til að
jarðsambandslaus malarlýðurinn,
sem er á móti dreifbýli og at-
vinnuppbyggingu, geti talið sér
trú um að hann tengist náttúr-
unni með því að leiða dýrið öðru
hvoru út og setjast ofan á það.
Nú á þessi skepna, sem út-
lendir menn nefna „póní“, að
verða tákngervingur íslands.
Hugmyndin er sú að knapar
klæddir bláum jökkum, hvítum
þröngum buxum og með tor-
kennilega koppa á höfði líði fram-
hjá þeim fyrirmennum, sem til
landsins koma. Engu virðist
breyta þótt jakkar geti alls ekki
talist þjóðlegur fatnaður og því
síður þröngu hvítu buxurnar,
sem ætla mætti að sniðnar hefðu
verið á miðaldra poppstjömur.
Koppamir em að vísu þjóðlegir
vel en tæpast í því hlutverki, sem
þeim hefur verið fengið á höfði
knapanna nema ætlunin sé að
þeir hvolfi yfir sig keytu við upp-
haf opinberra athafna.
Mun nærtækara væri að
treysta íslensku kúnni fyrir hlut-
verki þjóðartákns. Hvernig væri
komið fyrir íslenskri þjóð hefði
þess stórmerka klaufdýrs ekki
notið við? íslenska baðstofu-
menningin hefði liðið undir lok ef
ylurinn frá kúnum hefði ekki
haldið lífinu í landsmönnum.
Stórkostleg verðmæti, sem skilað
hafa Islendingum algjörlega ein-
stakri menningu og aðdáun gjör-
vallrar heimsbyggðarinnar,
hefðu aldrei orðið til án þessarar
hæglátu og gjafmildu skepnu.
Og hvers á sauðkindin að
gjalda? Ekkert dýr er íslenskara.
Sauðkindin er að öllu jöfnu vel-
viljuð hópsál, meinlaus, heldur
uppburðariítil og sæmilega hress.
En hún á einnig til þjóðlega
reisn. Eigi hún tveggja kosta völ,
velur hún ávallt þann verri rétt
eins og Islendingar hafa gert allt
frá dögum Gunnars á Hlíðar-
enda. Þess vegna ákveður sauð-
kindin jafnan að hlaupa yfir veg-
inn og fyrir aðvífandi bifreið í
stað þess að halda kyrru fyrir í
kantinum.
Er unnt að ímynda sér þjóð-
legri móttökuathöfn en þá að
leiða kýr, sauðfé og jafnvel ís-
lenska refi fyrir útlent fyrirfólk?
Varla telur Guðni Ágústsson að
verðlaunahrútar og kostagripir
séu ólíklegri til að vekja athygli
og aðdáun eriendra manna en ís-
lenski hesturinn? Alltjent væri
meiri sómi af því að leiða fram ís-
lenskan búsmala en menn á
hrossum, sem aukinheldur hafa á
sér yfirbragð hermennsku. Slíkt
hæfir lítt þeirri vopnlausu há-
menningarþjóð, sem Island
byggir og breytir engu þótt af
knöpunum kunni að leggja þjóð-
legan keytuilm.
Með þessu er ekki sagt að
hesturinn sé með öllu óhæfur til
að gegna opinberu hlutverki. ís-
lendingar eru jafnaðarmenn þeg-
ar dýraríkið er annars vegar.
Eðlilegt gæti verið að íslenski
hesturinn þjónaði forsetaem-
bættinu. Enginn núlifandi höfð-
ingi á Islandi er svo tengdur
hestinum sem herra Ólafur
Ragnar Grímsson. Vel gæti farið
á því að sameiningartákn þjóðar-
innar færi jafnan ríðandi um lýð-
veldið og að með í för væru sveit-
ir léttvopnaðra knapa enda
rökrétt að næsta skref í hirðvæð-
ingu embættisins verði stofnun
forsetalífvarðar.
Við nánari umhugsun væri trú-
lega affarasælla að forseta lýð-
veldisins yrði fenginn rugguhest-
ur í þessu skyni.
ÞÓRUNN
EINARSDÓTTIR
+ Þórunn Einars-
dóttir _ (Tóta)
fæddist á ísafirði 7.
júní 1908. Hún lést á
heimili sínu í Blesu-
gróf 32, hinn 24.
febrúar síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Kristín Björns-
dóttir, f. 30.12.
1873, d. 1959, og
Einar Bjarnason
smiður, f. 19.9.
1852, d. 15.9. 1919.
Kristínu og Einari
varð fimm barna
auðið. Systkini Þór-
unnar voru Ásgeir, f. 3.9. 1902,
Þórarinn, f. 27.9. 1903, Sesselja,
f. 28.11. 1904, og Elín Guðrún, f.
7.12. 1906. Auk þess átti Þórunn
tvo hálfbræður
samfeðra, þá
Bjarna Einar, f. 4.2.
1874, og Kristján, f.
23.8. 1887. Systkin-
in eru öll látin.
Hinn 16.5. 1931
giftist Þórunn
Reimari L. Þórðar-
syni, leigubflstjóra,
f. 6.11. 1905, d.
17.2. 1986. Þórunn
og Reimar bjuggu í
Reykjavík öll sín
búskaparár. Þeim
varð ekki barna
auðið.
Utför Þórunnar fer fram frá
Aðventkirkjunni við Ingólfs-
stræti í Reykjavík í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Tóta móðursystir mín er dáin og
skilur eftir sig stórt skarð í lífi mínu
og fjölskyldu minnar. í æsku minni
var Tóta ávallt nálæg og mikilvæg
persóna í lífi mínu. Aberandi eigin-
leikar í lund hennar voru umhyggja
fyrir fjölskyldunni og jafnframt
glaðværð og léttleiki. Þegar ég flutti
níu ára gömul til Danmerkur með
foreldrum mínum var einna erfiðast
að skilja við Tótu, sem á þeim árum
stundaði atvinnurekstur í húsi for-
eldra minna og var ég vön að dvelja
löngum stundum hjá henni. Hún tók
mér alltaf vel þótt hún væri önnum
kafin og gaf sér tíma til að spjalla við
mig. Sem betur fer heimsótti hún
okkur árlega til Danmerkur og
dvaldi um mánaðarskeið á hverju
sumri allt til þess er Reimar maður
hennar varð langlegusjúklingur.
Tóta annaðist aldraða móður sína í
mörg ár og voru systkini hennar
einkar þakklát henni fyrir það, þar
sem þau bjuggu öll erlendis á full-
orðinsárum. Þórarinn settist 'að í
Bandaríkjunum en Ásgeir, Sesselja
og Elín Guðrún í Danmörku. Sess-
elja móðir mín og Tóta voru mjög
nánar og því héldust einnig náin
tengsl milli mín og hennar þrátt fyrir
að við byggjum hvor í sínu landinu.
Þær systumar sáu til þess að ég
fræddist um fjölskylduna og lífið í
gamla daga á ísafirði. Einkum var
Tóta fróð um ætt okkar og fylgdist
alla tíð grannt með því hvar hver og
einn í okkar sundurlausu fjölskyldu
var niðurkominn.
Við hjónin höfðum takmarkaða
möguleika á að heimsækja Tótu til
Islands en komum þó 1966 þegar
dóttir okkar Pernille var smábarn og
dvöldum hjá henni í nokkrar vikur.
Síðan liðu mörg ár og við héldum
sambandi og Tóta kom nokkrum
sinnum til okkar í heimsókn, einkum
eftir lát Reimars manns síns. Sess-
elja móðir mín fór einnig í allnokkur
skipti í heimsókn til Tótu og sam-
band þeirra systranna hélst jafnnáið
til dauðadags móður minnar. Árin
1998 og 1999 bauð Tóta okkur svo í
heimsókn til íslands og voru þær
ferðir ógleymanlegar. Tóta naut
þess ekki síður en við að hittast og
vera saman þennan tíma. Það var
spjallað og spjallað og skoðaðar
myndir og spjallað enn meira. Tóta
var síðast í heimsókn hjá okkur yfir
jólin 1998 og til stóð að hún kæmi aft-
ur í vor og dveldi allt sumarið. Við
hjónin höfðum jafnvel talið að okkur
tækist að telja hana á að dveljast hjá
okkur það sem hún ætti eftir ólifað,
enda hafði verið ýjað að því okkar
Tótu á milli. En úr því varð því miður
ekki.
Kæra Tóta, við söknum öll um-
hyggju þinnar og glaðværðar og
þökkum fyrir að hafa fengið að njóta
samfylgdar þinnar í lífinu.
Auður Mikkelsen,
Jan og Pernille.
Þórunn Einarsdóttir, afasystir
mín, nú ert þú farin til systkina
þinna og foreldra. Þrátt fyrir háan
aldur, á 92. aldursári, varst þú fram á
síðustu stund em og óþijótandi
sagnabrunnur um daglegt líf afa
míns, langafa og annarra ættingja
fyrir vestan, allt aftur á 19. öldina.
Sama máli gegndi um systur þína,
hana Sesselju (Sillu), sem ég heim-
sótti í nær hvert sinn, sem ég kom til
Danmerkur frá því ég kom þangað
fyrst unglingur. Mér varð þetta
einkar Ijóst um jólin í fyrra er við
sátum saman fimm ættliðir, er náðu
frá bamabarni mínu og til þín, Tóta
afasystir. Um þessi aldamót, þegar
breytingar em örar og fæstir hafa
tíma til að sinna sjálfum sér, hvað þá
sínum nánustu, í hraða og lífsgæða-
kapphlaupi líðandi stundar, þá er
einkar notalegt og hollt að rifja upp
þær sögur og frásagnir úr daglegu
lífi forfeðranna sem þú og Silla
þekktuð og kunnuð svo vel að koma
til skila. Þið kennduð okkur að
þekkja rætur okkar og kennduð okk-
ur að meta lífsgildi, sem oft á tíðum
vilja gleymast nú á dögum. Kæra
frænka, ég þakka þér fyrir samvem-
stundirnar og yfirsýn yfir heila öld í
lífi þjóðar.
Axel Björasson.
Elskuleg frænka mín, Þómnn
Einarsdóttir, Tóta frænka, er látin
níutíu og eins árs að aldri.
Tóta var gift ömmubróður mínum
Reimari Þórðarsyni og einnig vomm
við Tóta skyldar í föðurætt mína að
vestan.
Tóta frænka var ein sú besta
manneskja sem ég hef þekkt. Hún
hjálpaði mér komungri tveggja
barna móður á mjög svo erfiðum
tíma í lífi mínu með því að taka yngri
son minn Denna í hálfgert fóstur svo
ég gæti farið að vinna úti, enda leit
strákur á hana sem ömmu sína og
svo gerði Nonni, sá eldri, einnig.
Hún var þeim alla tíð mjög góð og
vildi allt fýrir þá gera.
Tóta frænka var fram úr hófi já-
kvæð, blíð og feikna skemmtileg
kona, hló mikið og aldrei man ég eft-
ir henni nema í góðu skapi. Hún leit
alltaf á björtu hliðarnar og ekki var
komið að tómum kofunum hjá henni
ef maður þurfti eitthvað að vita.
Okkur þótti ósköp vænt hvorri um
aðra og aldrei mátti hún heyra mér
hallmælt. I hennar augum var ég
bæði myndarleg og afskaplega dug-
leg.
Tóta frænka var mikil kisu-kona
og man ég ekki eftir öðru en að hún
hafi alltaf verið með ketti á heimilinu
og talaði við þá eins og menn og
sagði oft að kettir væru vitrar skepn-
ur. Nú síðast hafði hún félagsskap af
ketti sem Denni minn átti og kom
þeim undurvel saman Tótu og
Skonsa í litla húsinu hennar.
I jarðarför móður minnar í janúar
sl. hafði Tóta orð á því að líklega
myndi hún kveðja næst og hafði hún
rétt fyrir sér eins og svo oft áður.
Það er alltaf erfitt að kveðja þá
sem manni þykir vænt um og hafa
reynst manni vel á lífsleiðinni og veit
ég að söknuðurinn er mikill hjá
Denna mínum sem hefur alla tíð ver-
ið henni stoð og stytta og þá sérstak-
lega nú síðustu árin þegar veikindi
steðjuðu að hjá Tótu frænku. En nú
er komið að leiðarlokum.
Elsku Tótu frænku þakka ég og
mín fjölskylda fyrir allt sem hún var
okkur og bið ég henni blessunar í
nýjum heimkynnum. Við kveðjum
þig með sárum söknuði en minning-
arnar um þig munu lifa áfram í
hjarta okkar allra. Hafðu þökk fyrir
allt og allt og far í guðsfriði.
Eg lít í anda liðna tíð
erleyntíhjartageymi.
Sú ljúfa minning - létt og hljótt
hún læðist til mín dag og nótt
svo aldrei, aldrei gleymi.
(Halla frá Laugabóli.)
Hanna Brynhildur Jónsdóttir.
Eitt af því besta sem komið hefur
fyrir mig í lífinu var að kynnast Tótu
og Reimari. Ein af mínum fyrstu
minningum tengist einmitt þeim; sól
og blíða í Blesugrófinni, rabarbara-
breiður svo langt sem augað eygði,
kettir hvarvetna og hamingjan þvílík
að engu verður við jafnað. Eg hlaup-
andi um og Tóta á eftir mér, kall-
andi; „Denni minn, viltu skilja eitt-
hvað af garðinum eftir og ekki borða
alla moldina.“ Og raunar finnst mér
ég muna glöggt þegar ég var baðað-
ur í eldhúsvaskinum þeirra og með-
an ég þornaði blés Reimar í botninn
á lítilli styttu í eldhúsinu og bjó til lag
fyrir mig meðan Tóta lék undir á
saumavélinni. Það þurfti nefnilega
að bæta og laga fötin sem ég
skemmdi í öllum látunum.
Þeim hjónum á ég svo mikið að
þakka, ekki bara góðar minningar,
heldur hvað þau kenndu mér og inn-
rættu þau ár sem ég var hjá þeim.
Reimar kvaddi þennan heim fyrir
hartnær einum og hálfum áratug og
nú fylgir Tóta honum eftir. Og síðan
þá hef ég hugsað mikið um allar þær
góðu stundir sem við áttum saman,
ég og Tóta, hvort sem var yfir kaffi
eða bara þegar hún bað mig um að
skutlast með sig í búðir, sjúkraþjálf-
un eða koma með smávegis af katta-
mat fyrir hann Skonsa. Og í raun og
veru má segja að nærvera Skonsa í
Blesugrófinni hafi sagt mjög mikið
um Tótu. Upphaflega var Skonsi
kötturinn minn, en fyrir tæpum ára-
tug tók hun hann í örstutta pössun
og neitaði alla tíð eftir það að láta
hann af hendi. Þau töluðu nefnilega
saman, skiptust á skoðunum, horfðu
saman á sjónvarpið og borðuðu sam-
an. Þau voru bestu vinir og félagar.
Og raunar held ég að ég geti sagt á
sama hátt að ég og Tóta vorum félag-
ar og vinir. Ef ég ætti að finna eitt
lýsingarorð yfir Tótu, þá er ég ekki í
vafa um hvert það væri; frábær. Hún
var frábær persóna, hún var frábær
félagi, hún var frábær vinur, hún var
frábær kattavinur, hún var frábær
mannþekkjari og síðast en ekki síst,
hún var frábær húmoristi. Og þær
voru örugglega ekki margar konurn-
ar á tíræðisaldri sem horfðu á alla
handboltaleiki sem sýndir voru í
sjónvarpinu. „Strákarnir okkar“
voru alltaf einmitt það hjá henni,
jafnvel þótt illa gengi og einmitt þeg-
ar á móti blés sat hún sem límd fyrir
framan sjónvarpið og sendi hverjum
landsliðsmanninum fyrir sig jákvæð-
ar hugsanir. Raunar sagði hún mér
það einu sinni í trúnaði að líklega
hefði hún skorað eitt mark í lands-
leik, því hún hefði einbeitt sér svo að
boltinn hefði hreinlega sveigt af leið
og í mark andstæðingsins. Og ég trúi
henni.
Tóta las mikið og fylgdist vel með
bæði þjóð- og heimsmálum. Maður
kom aldrei að tómum kofunum hjá
henni og hvort sem umræðuefnið var
sjávarútvegur, launagreiðslur hjá
FBA eða afsögn menntamálaráð-
herra Danmerkur, þá hafði hún sína
skoðun og vissi hvað var í umræð-
unni. Tóta var hreinskilin, alltaf, al-
veg sama hver átti í hlut eða hvað
gekk á. Hún var ekkert að hlífa fólki
ef henni fannst að svo yrði að vera,
en aldrei heyrði ég hana segja
styggðaryrði um nokkurn mann. Og
raunar man ég varla eftir henni öðru
vísi en brosandi eða hlæjandi. Þann-
ig mun ég alltaf muna eftir henni.
Og nú er hún komin til Reimars
aftur og ég er viss um að þar sem þau
eru núna er sól og blíða, rabarbara-
breiður svo langt sem augað eygir,
kettir hvarvetna og hamingjan þvílík
að engu verður við jafnað.
Ég sakna Tótu meira en nokkur
orð fá lýst. En hún lifir áfram - hjá
mér.
Steingrímur Ólafsson (Denni).