Morgunblaðið - 22.11.1986, Side 22

Morgunblaðið - 22.11.1986, Side 22
22 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. NÓVEMBER 1986 Islenskur landbúnaður - markmið og leiðir eftír Sigurð Þórðarson Að undanfömu hafa fulltrúar stjómvalda, Framleiðnisjóðs land- búnaðarins og Stéttarsambands bænda haldið fundi með bændum víða um land. Á fundum þessum var annars vegar gerð grein fyrir samningi ríkisins og bænda um verðábyrgð á magni mjólkur og sauð^árafurða vegna verðlagsárs- ins 1987/1988 og hins vegar aðgerða framleiðnisjóðs tengdar þeim samningi og hlutverki hans til að stofna til nýrra_ búgreina í íslenskum landbúnaði. Á fundunum var m.a. gerð grein fyrir þróun á neyslu iandbúnaðarvara á innan- landsmarkaði og þeirri birgðasöfn- un sem séð er fyrir að verða muni til loka verðlagsársins 1988. Miklar umræður hafa orðið opinberlega í kjölfar þessara funda með bændum og hefur þar gætt verulegrar gagn- lýni á þær aðgerðir sem kynntar vom. Var þeim jafnað við að nú ætti að útiýma bændastétt landsins og leggja heilar sveitir í eyði. Þessu er til að svara, að ef ekk- ert er að gert í hefðbundinni búvöruframleiðslu má mönnum vera ljóst að flotið er sofandi að feigðarósi. Þeir sem vilja viðhalda óbreyttu ástandi eru ef til vill helstu talsmenn landeyðingar. Sá vandi sem íslenskir bændur, er stunda hefðbundinn landbúnað, standa nú frammi fyrir er verulegur og ekki séð að úr rætist á næstu árum að óbreyttu. Því er mikilvægt að aðilar geri sér glögga grein fyrir stöðu þessara mála, horfist í augu við vandann og leiti nýrra leiða til lausnar. Að óbreyttu ástandi í fram- leiðslu mjólkur og kindakjöts stendur bændastéttin frammi fyrir talsverðri lq'araskerðingu á kom- andi árum, sem getur ekki íeitt tii annars en flótta úr sveitum og þar með skipulagslausrar eyðingar byggðar í landinu. Búvörulögin Lög um framleiðslu, verðlagn- ingu og sölu á búvörum sem staðfest voru á miðju ári 1985 er sá hlekkur er tengir opinbera aðila framleiðslu búvara. Gildistími lag- anna er 5 ár og meginmarkmið þeirra er m.a. eftirfarandi: í fyrsta lagi að stuðla að fram- förum og aukinni hagkvæmni í framleiðslu og vinnslu búvara til hagsbóta fyrir framleiðendur og neytendur. í öðru lagi að miða framleiðslu búvara þannig að hún verði í sem nánustu samræmi við þarfir þjóðar- innar. í þriðja lagi að nýta sölumögu- leika erlendis eftir því sem hag- kvæmt þykir. í fjórða lagi að kjör þeirra sem landbúnað stunda verði í samræmi við kjör annarra stétta í landinu. Lög þessi gera ráð fyrir að leitað sé eftir samningi við bændur um ákveðið verð til þeirra fyrir mjólk og sauðfjárafurðir er ríkissjóður ábyrgist og taki mið af neyslu þess- ara vara hér innanlands og þeim rétti sem lögin gera ráð fyrir um greiðslu nTcissjóðs vegna útflutn- ingsbóta. í lögunum er jafnframt gert ráð fyrir að útflutningsbætur dragist saman á giidistíma laganna um nær helming en fé, sem ella hefði verið varið til lækkunar á verði þessara afurða erlendis, gangi til íslenskra bænda til búháttabreyt- inga. Áætla má að sú ijárhæð sem ríkissjóður á að veija til útflutnings- bóta og búháttabreytinga á þeim 5 árum sem lögin gilda nemi alls um 4 milprðum króna, þar af 2,5 millj- arðar króna til að greiða með útflutningi búvöru og 1,5 milljarðar króna til stofrmnar nýrra búgreina í landinu. Af þessu má sjá að lögin gera ráð fyrir samdrætti í fram- leiðslu hefðbundinna búvara sem svarar til 5 miiljóna lítra mjólkur og tæplega 2000 tonna af kinda- kjöti. Til að mæta þeim samdrætti ver ríkissjóður verulegu fé til ný- sköpunar atvinnutækifæra í sveit- um landsins með búháttabreyting- um. Samningar ríkis og bænda Samningar milli ríkisins og bænda um verðábyrgð á mjólk og sauðfjárafurðum hafa verið gerðir til þriggja verðlagsára, þ.e.a.s. verðlagsárin 85/86, 86/87 og 87/88. Þegar gengið var til samn- inga nú á haustmánuðum vegna verðlagsárins 1987/1988 var ljóst, að búvörumörkin sem fulltrúar ríkisvaldsins gátu samþykkt, og þá tekið mið af ákvæðum búvörulaga, voru mjög þröng, sérstaklega með tiiliti til þróunar á neyslu búvara innanlands og þess magns sem sam- ið hafði verið um fyrir tvö fyrri verðlagsárin. Samningamir fela í sér að ríkissjóður ábyrgist verð til bænda er samsvarar 102 milljónum lítra mjólkur, sem er samdráttur um 4 milljónir lítra frá samningum yfirstandandi verðlagsárs. Hvað varðar verðábyrgð vegna kinda- kjöts var samið um 11 þúsund tonn sem er samdráttur um 800 tonn miðað við samning þessa verðlags- árs. Samningsaðilum var ljóst að sá samdráttur er fólst í samningun- um mundi leiða til verulegrar tekjuskerðingar hjá bændum. Til þess að fyrirbyggja að sú kjara- skerðing félli hlutfallslega á bændastéttina voru aðilar sammáia um að framleiðnisjóður landbúnað- arins ábyrgðist verð til bænda er að magni svaraði til 3 milljóna lítra mjólkur og 800 tonna af kindakjöti í formi kaupa á fullvirðisrétti eða ieigu hans. Með þessari ákvörðun töldu aðilar að mætti ná fram — að með því að kaupa eða leigja framleiðslurétt einstakra bænda, væri þeim bændum sem stunda hefðbundna búvörufram- íeiðslu sem aðalatvinnu tryggð sambærileg afkoma og öðrum stéttum f landinu. — að Framleiðnisjóður landbúnað- arins gerði verulegt átak í búháttabreytingum, sem honum er ætlað samkvæmt búvörulög- unum. Birgðavandi og sölumál Þegar samningur ríkisins og Sigurður Þórðarson „Bændur geta nú sjálfir valið hvort þeir vilja verja fjármunum sem þeir hafa sjálfir til um- ráða til niðurgreiðslna á vöruverði erlendis og standa í sömu sporum á eftir eða nýta þá fjár- muni til að aðlaga framleiðslu sína inn- lendum markaði og til að efla byggð í landinu og hag sinn.“ bænda var gerður fyrir verðlagsárið 1985/1986 voru til birgðir mjólkur- vara í landinu er svaraði til 22 milljóna lítra. Samkvæmt áætlun sem kynnt var á fundum með bænd- um um þróun birgða mjólkurvara á þeim þremur verðlagsárum sem búið er að semja um, er ætlað að birgðir í lok tímabilsins verði um 29 milljónir lítra mjólkur og er það aukning um 32% ef ekki eru fluttar út búvörur umfram samning ríkis- ins og bænda. Birgðir mjóikurvara umfram eðlilegt birgðahald, sem svarar til 4—5 mánaða neyslu, nema 14 milljónum lítra. Kostnaður við að flytja umframbirgðir á er- lendan markað nemur eigi lægri fjárhæð en 430 milljónum króna. Hvað varðar kindakjötsbirgðir voru þær í upphafi verðlagsársins 85/86 1900 tonn en eru áætlaðar um 3500 tonn í lok verðlagsárins 87/88. Kostnaður við að flytja út þetta magn kindakjöts er ekki undir 700 milljónum króna. Á fundum með bændum kom fram hörð gagnrýni á skipan sölu- og markaðsmála, sérstaklega hvað varðar sölu búvara á erlendum mörkuðum. Lögin um búvörufram- ieiðslu gera ráð fyrir að framleiðsla hefðbundinnar búvöru taki fyrst og fremst mið af innanlandsneyslu. A síðasta verðlagsári var af hálfu ríkisvaldsins og samtaka bænda gripið til sérstakra aðgerða til að auka neyslu búvara innanlands með því að veija verulegu fé til að lækka verð einstakra búvara og til kynn- ingar á þeim. Af ríkisins hálfu var varið til þeirra aðgerða um 200 milljónum króna og frá bændum sjálfum um 100 milljónum króna. Þrátt fyrir þessar aðgerðir náðist ekki það markmið sem að var stefnt. Ljóst var að án þessara að- gerða hefði vandi bænda verið miklu meiri þegar gengið var til samninga nú í haust og hefði kom- ið fram í enn frekari samdrætti á umsömdu magni búvöru við samn- ingsgerð vegna verðlagsárins 1987/1988. Þegar menn fjallar um sölu á íslenskum búvörum á erlendum markaði er nauðsynlegt að hafa í huga stöðu þessara framleiðsluvara í nálægum viðskiptalöndum okkar. Þar eiga stjómvöld við eigi minni vanda að etja varðandi offram- leiðslu landbúnaðavöru en við. Þar veija opinberir aðilar vemlegum fjármunum til styrktar þessari at- vinnugrein og víða er bændum greitt fyrir að framleiða ekki neitt. Þegar tekið er tillit til stöðu þess- ara mála varðandi sölu kindakjöts erlendis kemur í ljós að verð það sem fæst fyrir hvert kfló kjöts er á bilinu 60 til 110 krónur, þannig að 140 til 200 krónur skortir á hvert kfló miðað við heildsöluverð hér inn- anlands. Þessi munur er greiddur með útflutningsbótum. Hvað varðar útflutning mjólkurafurða er skila- verð á bilinu 7 til 10 krónur, þannig að 28 til 30 krónur skortir á verð unninna mjólkurvara miðað við heildsöluverð innanlands. Menn hljóta að vera sammála um, að ráð- stöfun §ár á þennan hátt er ekki skynsamleg og að það hljóti að vera til aðrar leiðir þar sem fé er betur borgið fyrir íslenska bænda- stétt. Valkostir bænda Þær leiðir sem bændur hafa helstar í framleiðslu og sölumálum era einkum þessar: — Halda áfram óbreyttri fram- leiðslu. Flytja út það magn búvara sem er umfram samning við ríkið. Taka þar með á sig veralega kjaraskerðingu vegna lágs verðs á erlendum mörkuð- um. — Draga hlutfallslega úr fram- leiðslurétti einstakra bænda. Með því er stóram hluta bænda- stéttarinnar gert ómögulegt að búa við þau kjör sem samfara era frekari samdrætti en orðinn er. Tæplega tveir þriðju hlutar bændastéttarinnar búa nú með minni bústofn en meðalbú verð- lagsgranns gerir ráð fyrir. — Taka tilboði Framleiðnisjóðs um sölu eða leigu fullvirðisréttar. Jafnframt þessu verði komið á búháttabreytingum með því að taka upp nýja atvinnustarfsemi á bújörðum. Til glöggyunar skal þess getið, að verði framleiðnisjóður að ábyrgj- j ast verð á umsömdu magni mjólkur og kindakjöts í formi útflutnings- bóta mun það kosta hann næstu ijögur árin einn milljarð króna. Ef hins vegar bændur taka tilboði hans um sölu fullvirðisréttar eða leigu kostar það sjóðinn 420 milljónir króna á sama tímabili eða um 600 milljónum króna lægri fjárhæð. Bændur geta nú sjálfir valið hvort þeir vilja veija fjármunum sem þeir hafa sjálfír til umráða til niður- greiðslna á vöraverði erlendis og standa í sömu sporam á eftir eða nýta þá fjármuni til að aðlaga fram- leiðslu sína innlendum markaði og til að efla byggð í landinu og hag sinn. Höfuðatriði fyrir bændur — Mikilvægt er að íslenskir bænd- ur geri sér grein fyrir eftirfarandi: YFIRLIT UM STÆRÐ BÚA 2063 ra •ZJ _Q jö =o iT 1350 1076 159 S. undir 200 ærgildum 201-499 ærg. 500-899 aerg. yfir 900 ærg. ÚTFLUTNINGSBÆTUR Á HVERT KILO KINDAKJÖTS M.V. VERÐLAG HAUSTIÐ 1986

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.