Morgunblaðið - 30.07.1982, Blaðsíða 44

MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 30. JULI 1982
44
Minning:
Jón Emil Ólafsson
hœstaréttarlögmaður
Fæddur 27. febrúar 1893
Dáinn 24. júlí 1982
Jón Ólafsson hrr. og fyrrverandi
fnamkvæmdastjóri Líftrygginga-
félagsins Andvöku og Samvinnu-
trygginga andaðist í Borgarspítal-
anum, laugardaginn 24. júlí sl., á
90. aldursári. Útför hans verður
gerð í dag, 30. júlí, frá Dómkirkj-
unni.
Með Jóni Ólafssyni er genginn
merkur maður er til hafði að bera
marga mannkosti sem greiddu
honum gönguna á langri lífsleið.
Jón var fæddur 27. febrúar 1893
að Brimnesgerði í Fáskrúðsfirði.
F’oreldrar hans voru hjónin Ólafur
bóndi Finnbogason og Sigríður
Ingibjörg Bjarnadóttir, bókbind-
ara á Eskifirði. Þau Ólafur og Sig-
ríður bjuggu að Brimnesgerði en
fluttu síðar að Búðum í Fáskrúðs-
firði.
Þau hjónin í Brimnesgerði áttu
11 börn og af þeim komust 5 til
fullorðinsára og var Jón þeirra
elstur. Hin voru: Ragnhildur, gift
Gúðmundi Jónssyni, skólastjóra á
Hvanneyri, Anna, gift Steini J.
Arnasyni, byggingameistara, El-
ínborg, gift Sveinbirni Jónssyni og
Ólöf Sigurrós, gift Guðmundi I.
Guðjónssyni, skólastjóra. Þá var
einn hálfbróður, Ágúst Ólafsson.
Af þeim systkinum eru nú aðeins
tvær systur á lífi, Elínborg og Sig-
urrós.
Það hefur verið þungur róður
hjá þeim Brimnesgerðishjónum að
sjá þessari fjölmennu fjölskyldu
farborða og þörnin hafa snemma
þurft að leggja foreldrunum lið
með vinnu til sjós og lands. Þann-
ig var með Jón Ólafsson, sem var
elstur í stórum systkinahópi.
Á árunum þegar Jón var að al-
ast upp var erfitt að brjótast
áfram til mennta. Hugur Jóns stóð
samt til náms og var hann einn í
hópi þeirra vösku manna, sem
hrutust áfram á menntabrautinni,
en á þeim árum var íslenska þjóð-
in að byrja að rétta úr kútnum.
Margir lögðu félausir á brattann
til þess að afla sér menntunar, en
ekki náðu nema tiltölulega fáir því
marki að innritast í háskólann í
Kaupmannahöfn. Þeim áfanga
náði Jón Ólafsson frá Brimnes-
gerði. Hann útskrifaðist sem stúd-
ent frá Menntaskólanum í Reykja-
vík 1915. Hélt síðan til Kaup-
mannahafnar og lagði fyrst stund
á verkfræði við háskólann þar, en
hóf síðan nám í lögfræði og varð
cand. juris við Kaupmannahafn-
arháskóla 24. maí 1923.
Að loknu lögfræðinámi gerðist
Jón starfsmaður borgarrráðs
Kaupmannahafnar sem ritari í
„Magistraten". Því starfi gegndi
hann til ársins 1926, en þá lá leiðin
heim til íslands. Strax eftir heim-
komuna hóf hann lögfræðistörf í
Reykjavík, fyrst með Birni Kal-
man, en árið 1927 gerðist hann
fulltrúi hjá hæstarréttarlögmönn-
unum Jóni Ásbjörnssyni og Svein;
birni Jónssyni til ársins 1931. í
millitíðinni, árið 1929, tók hann að
sér að veita forstöðu Islandsdeild
norska Lífsábyrgðarfélagsins
Andvake. Því starfi gegndi hann
alfarið frá 1931 ásamt því að
stunda sjálfur málafærslustörf
næstu tvo áratugina, eða til ársins
1949, en þá verða kaflaskipti í
starfssögu hans.
Að lokinni seinni heimsstyrjöld
árið 1946 verður mikil umbylting í
starfsemi íslensku samvinnufélag-
anna. Sambandið færir út kvíarn-
ar með því að setja á stofn ýmsar
nýjar starfsgreinar, þar á meðal
vátryggingastarfsemi. Samvinnu-
tryggingar taka til starfa haustið
1946. Ekki var þá talið ráðlegt að
þær tækju að sér líftrygginga-
starfsemi, heldur var horfið að
ráði Svía, sem veitt höfðu þýðing-
armikla leiðsögn við stofnun
Samvinnutrygginga, að líftrygg-
ingafélag skyldi vera rekið í sér-
stöku félagi, vegna eðli þeirra
trygginga. Það kom því fljótt upp
sú staða, að eins hagstætt gæti
verið að yfirtaka stofn erlends
líftryggingafélags, sem hér ræki
starfsemi fremur en að stofna
nýtt líftryggingafélag. Því var
það, að leitað var hófa um kaup á
Islandsdeild Andvake.
Um þetta gengu samningsum-
leitanir í nokkurn tíma sem lykt-
aði með því, að árið 1949 var
Islandsdeild Andvake yfirtekin af
nýju íslensku félagi: Líftrygginga-
félaginu Andvöku, sem var gagn-
kvæmt félag byggt upp eins og
Samvinnutryggingar. Fram-
kvæmdastjóri hins nýja félags var
ráðinn Jón Ólafsson.
Kynni okkar Jóns Ólafssonar
byrja fyrir alvöru, þegar hann
tekur við stjórn nýju íslensku
Andvöku. Við vorum sambýlis-
menn á þriðju hæðinni í nýrri
álmu Sambandshússins. Margt
varð sameiginlegt í starfsemi
Samvinnutrygginga og Andvöku
og því náið samstarf milli okkar
Jóns. Mér fannst gott að vita af
Jóni í nábýlinu. Hann var vel að
. sér í lögfræði, traustur með af-
brigðum, einlægur og ráðhollur og
hélt vel á sínum málum. Samstarf
okkar var frá upphafi eins og best
verður á kosið. Auk starfsins fyrir
Andvöku rak Jón málafærslustörf
í litlum mæli og hæstaréttarlög-
maður varð hann 1953.
Þegar ég tek við forstjórastarfi
Sambandsins í byrjun árs 1955,
samþykkti stjórn Samvinnutrygg-
inga einróma að ráða Jón Ólafsson
sem framkvæmdastjóra Sam-
vinnutrygginga ásamt Andvöku.
Þessu starfi gegndi Jón til hausts
1958, er hann baðst lausnar sökum
heilsubrests, þá að verða 65 ára.
Jón gat litið með ánægju yfir
störf sín í samvinnuhreyfingunni.
Hann sagði sjálfur, að þessi ár
hefðu veitt honum vissa lífsfyll-
ingu. Hann kynntist mörgum
mönnum á þessum árum, bæði
heima og erlendis, og stofnaði til
vináttubanda er entust honum
alla æfi.
Jón Ólafsson var hamingju-
maður í einkalífi. Hann kvæntist
14. júlí 1928, Margréti Jónsdóttur
bónda í Skólabæ í Reykjavík,
Valdasonar. Margrét var gull að
manni, mikil kona og væn, fram-
úrskarandi húsmóðir, ætíð með
bros á vör, gædd óvenjulegri glað-
værð og lífsþrótti, enda leið öllum
vel í návist hennar. Hún bjó Jóni
fallegt og listrænt heimili í húsi,
sem þau byggðu að Suðurgötu 26 á
föðurleifð Margrétar í hlaðvarpa
Skólabæjar.
Þau Margrét og Jón voru mjög
samrýnd. Þau ferðuðust mikið
saman, bæði á Islandi og erlendis.
Oft lá leiðin til Noregs, vegna
starfa Jóns fyrir Andvake. Þá var
oft farið á fjöll þar í landi í hópi
norskra vina. Berdal, forstjóri
Andvake, og Jón Ólafsson voru
traustir vinir enda samstarfs-
menn um margra ára skeið. Þau
Margrét og Jón voru barnlaus, en
fósturdóttur ólu þau upp, Ólafíu
Einarsdóttur, fornleifa- og sagn-
fræðing, sem gift er í Danmörku,
Bent Fuglede, prófessor við Poly-
teknisk Læreanstalt i Kaup-
mannahöfn.
Það var mikið áfall fyrir Jón,
þegar hann missti Margréti, en
hún lést 28. janúar 1965 eftir
langa og stranga sjúkdómslegu.
Missirinn varð enn sárari fyrir
það hversu samrýnd þau hjón
höfðu verið og hve Margrét hafði
verið framúrskarandi góð hús-
móðir. Vinir Jóns hugsuðu til hans
á þessum erfiðu tímum og menn
óttuðust, að hann ætti erfitt með
að halda einn heimili í Suðurgöt-
unni, enda þá kominn yfir sjötugt.
En það sýnir best hinn mikla
manndóm sem bjó í Jóni, að hjá
honum var enginn uppgjafarhug-
ur. Hann brást ótrúlega vel við
hinum grimmu örlögum sem hann
varð að þola. Hann hélt áfram
einn heimili í Suðurgötunni allar
götur til þess að kallið kom fyrir
stuttu síðan og hann var lagður á
sjúkrahús og varð þar að ljúka
sínu æviskeiði. Þótt systur Jóns,
búsettar hér í borg, og fjölskyldur
þeirra hafi reynst honum sér-
staklega hjálpsamar i hvívetna, þá
sýnir það óvenjulegan lífsþrótt og
manndóm að búa einsamall svo
mörg ár við svo háan aldur og
vanheilsu oft á tíðum.
Jón Ólafsson gat sér góðan orð-
stír í lifanda lífi. Hann var góður
Islendingur, hafði ákveðnar
rökstuddar skoðanir á málum.
Hann ritaði nokkuð i blöð og tíma-
rit um lögfræðileg og söguleg efni,
auk tryggingamálefna. Árið 1943
kom út eftir hann „íslenskur ríkis-
borgararéttur", sem vakti athygli.
Hann - sýndi Háskóla íslands
óvenjulega ræktarsemi með því að
arfleiða hann að húseigninni i
Suðurgötu. Trúlega hafa sterkar
tilfinningar fyrir menntun og
menningu, sem ungur piltur bar í
brjósti er hann lagði félaus af stað
í leit menntunar, austan af fjörð-
um á fyrsta tug aldarinnar, látið
til sín heyra. Mér er kunnugt um,
að Háskóli Islands metur mikils
þessa höfðinglegu gjöf.
Nú þegar Jón Ólafsson er allur
rifjast upp margar endurminn-
ingar. Við hjónin áttum vináttu
hans og Margrétar og eigum nú
margar góðar endurminningar frá
vinafundum liðinna daga. Eftir að
Jón varð einn kom hann oft á
heimili okkar og þannig héldust
vináttuböndin gegnum árin. Við
hjónin þökkum honum samferð og
vináttu og ég flyt honum þakkir í
nafni samvinnuhreyfingarinnar
fyrir störfin sem hann innti af
höndum á þeim vettvangi.
Handan götunnar við Suðurgötu
26, er gamli kirkjugarðurinn í
Reykjavík. Þangað liggur síðasti
spölurinn. Þar verður Jón Ólafs-
son lagður til hvíldar við hlið
Margrétar konu sinnar. Ekki kem-
ur mér á óvart, að þá verði miklir
fagnaðarfundir, er þau Margrét og
Jón hittast aftur í nýjum heimi.
Ég votta aðstandendum inni-
lega samúð.
Erlendur Einarsson
Jón E. Ólafsson fæddist í
Brimnesgerði í Fáskrúðsfirði 27.
febrúar 1893. Foreldrar hans voru
Ólafur Finnbogason bóndi og Sig-
ríður Ingibjörg Bjarnadóttir.
Systkinin voru 11 og eru tvær
systur á lífi, Elínborg og Sigurrós.
Jón lauk stúdentsprófi 1915 og
hélt síðan til Kaupmannahafnar.
Nam hann lögfræði við Hafnar-
háskóla og lauk þaðan lagaprófi
árið 1923. Bjó hann í fjögur ár á
stúdentagarðinum Regensen og
munu fáir eftirlifandi þeirra Is-
lendinga er þar bjuggu. Starfaði
hann síðan í Kaupmannahöfn um
skeið hjá borgarstjórn Kaup-
mannahafnar og hafði aðsetur í
Ráðhúsinu. Haustið 1926 hélt
hann heim til Islands, fór að fást
við lögfræðistörf og inn í þau
fléttuðust tryggingastörf frá ár-
inu 1929. Síðar varð hann forstjóri
Líftryggingafélagsins Andvöku en
tók einnig við stjórn Samvinnu-
trygginga árið 1954.
Hann kvæntist Margréti Jóns-
dóttur (Valdasonar og Sigríðar
Jónsdóttur í Skólabæ) 14. júlí
1928. Þau byggðu húsið að Suður-
götu 26 og bjuggu þar til æviloka.
Margrét lést 28. janúar 1965.
Höfðu þau hjónin þá ákveðið að
gefa Háskóla Islands hús og lóð
við Suðurgötu. Sú rausnarlega
gjöf var afhent 1982. Þau hjónin
voru barnlaus en fósturdóttir
þeirra er dr. Ólafía Einarsdóttir,
fornleifafræðingur, gift prófessor
Bent Fuglede í Danmörku.
Jón lifði hátt í öld og varðveitti
sína skörpu hugsun, léttleika,
frásagnarhæfileika og málfegurð
fram í andlátið. Slíkur maður, sem
lifað hefur þá tíma þegar meiri
breytingar hafa orðið en á tíu öld-
um áður, hefur frá mörgu að
segja. Fyrir mér var svipað að
hlusta á Jón og prófessor Fried-
rich von Hayek sem segir frá því
er hann var liðsmaður í sjóher
austurríska keisaradæmisins, var
staddur í Sarajevo þegar skotið
reið af og hefur þekkt alla helstu
hagfræðinga og stjórnmálamenn
vesturlanda á þessari öld.
Með gjöf fasteignarinnar Suður-
gata 26 tengist háskólinn lær-
dómssögu landsins því að Skál-
holtsskóli fluttist að Hólavöllum
1786—1804. Síðan fór skólinn til
Bessastaða. „Bærinn við skólann"
eða Skólabærinn stendur uppi í
lóðinni en við í háskólanum höfum
fært nafnið yfir á nýja húsið. Hef-
ur miðhæð þess húss verið inn-
réttuð sem gestamóttökustaður
fyrir háskólann og matarstaður
fyrir kennara. Var Jón mjög
ánægður með þá ráðstöfun og
endurbætur á húsinu.
Með dönsku lagaprófi Jóns frá
Hafnarháskóla myndast tengsl við
alma mater Islendinga í 500 ár.
Veglyndi þeirra hjóna í garð
Háskóla Islands er því merkilegra
sem háskólinn hafði sýnt skrifum
Jóns tómlæti. Á ég þá við bók er
Jón tók saman um danskan og ís-
lenskan ríkisborgararétt og gaf út
árið 1942. Einnig stóð Jón í ritdeil-
um við Bjarna heitinn Benedikts-
son, áður prófessor við háskólann,
út af sambandsslitamálinu. En
Jón var einn af svonefndum lög-
skilnaðarmönnum sem vildu
fresta lýðveldistökunni þar til
heimsstyrjöldinni væri lokið. Rök
hans voru skýr. Ekki var deilt um
markmið heldur leiðir og m.a.
skiptu lagatæknileg atriði máli.
Allir gátu því fagnað því hve vel
tókst til um lýðsveldÍ3stofnunina.
Jón var ákaflega fróður og
minnugur enda víðlesinn og hafði
átt marga skemmtilega samferða-
menn.
Jón Ólafsson er einn þeirra sem
verða alltaf hjá manni. Hans verð-
ur ætíð minnst með fegurð og
þakklæti.
Fyrir hönd allra starfsmanna
Háskóla Islands sendi ég aðstand-
endum Jóns samúðarkveðjur.
Guðmundur Magnússon
Foreldrar mínir, Lára og Krist-
ján Schram, og þökkum ég og fjöl-
skylda mín heiðursmanninum
Jóni Ólafssyni, hæstaréttarlög-
manni, yfir hálfrar aldar trygga
vináttu, sem aldrei hefur borið
skugga á.
Hinn 14. júlí 1928 gekk hann í
hjónaband með æskuvinkonu
móður minnar, Margréti Jónsdótt-
ur, sem fædd og uppalin var í
Skólabænum við Suðurgötu. Þau
hjón voru einstaklega samhent og
báru mikla umhyggju og virðingu
hvort fyrir öðru. Byggðu þau sér
glæsilegt hús í túni gamla Skóla-
bæjar, en gamla husið stendur
reyndar enn og sómir sér vel. I
Skólabæinn var gott að koma og
var oft margt um manninn þar og
ekki skorti á veitingarnar. Þegar
við hugsum til baka, ég og foreldr-
ar mínir, allt til heimsóknanna í
gamla húsið, þá streyma að hinar
góðu minningar um alla þá velviid
sem þau hjón sýndu okkur öllum
og aldrei var hátíð haldin í fjöl-
skyldunni okkar, af ýmsum tilefn-
um, að ekki væru Margrét og Jón á
þeim stundum með okkur eins og
fjölskyldumeðlimir og eftir lát
Margrétar var Jón ávallt með
okkur.
Jón Emil, en svo hét hann fullu
nafni, var svo lánsamur að halda
andlegri heilsu til hins síðasta,
hann hafði alla tíð mikinn áhuga á
öllum landsmálum og fylgdist vel
með og las mikið. Trúlega hefði
hann getað tekið undir þessi orð
skáldsins:
Litla þjód, sem átt í vök
að verjant
vertu ei við sjálfa þig
aA berjast.
Það er trúlega sjaldgæft og
jafnvel einstakt að vera kominn að
níræðu og hafa alla þá gleði og
gleðigjafa að bera sem Jón hafði
og síðasta samverustundin sem
við hjónin og foreldrar minir áttu
með honum sl. vor á heimili hans,
var alveg heillandi og ógleyman-
leg.
Jón og Margrét voru barnlaus
en ólu upp og menntuðu fóstur-
dóttur sína, Olafíu Einarsdóttur,
sem er vel menntuð kona, gift og
búsett í Kaupmannahöfn og á einn
son, kemur hún heim til að vera
við útför fósturföður síns.
Blessuð sé minningin um Jón E.
Ólafsson og honum séu þakkir
færðar fyrir allt.
Jónína Vigdís Schram
Móöir okkar. + JÓHANNA EIRÍKSDÓTTIR,
Meistaravöllum 11,
andaöist 27. júlí. Bergljót Eiríksdóttir, Eiríkur Eiríksson.
+
Dóttir okkar og systir,
KRISTÍN ÞÓRA HERMANNSDÓTTIR,
Birkiteig 8, Keflavík,
lést á gjörgæsludeild Landspitalans þann 26. júlí.
Jaröarförin auglýst síöar.
Ingibjörg Magnúsdóttir, Hermann Nielsaon,
og systkini hinnar látnu.
t
Ástkær eiginmaöur minn, faöir okkar, tengdafaöir, afi og bróöir,
JÓHANNES GUNNARSSON,
Melgerói 28, Reykjavík,
veröur jarösunginn frá Bústaöakirkju þriöjudaginn 3. ágúst kl
1.30.
Jarösett veröur í oufuneskirkjugarði. Blóm vinsamlega afþökkuö,
en þeir, sem vildu minnast hans, láti Krabbameinsfélag íslands
njóta þess.
Kristín Karlsdóttir,
Sigríöur E. Jóhannesdóttir, Guömundur Ragnarsson,
Egill Ö. Jóhannesson, Steinunn Hallgrímsdóttir,
Kristínn Á. Jóhannesson, Sigrún A. Ingibergsdóttir,
Saemundur K. Jóhannesson, Ester Guðlaugsdóttir,
barnabörn og systkini hins látna.