Morgunblaðið - 01.12.1976, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. DESEMBER 1976
lltofjgtiidHbtfrifr
Utgefandi hf. Árvakur. Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjórn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Fullveldi og fiskimið
r
Idag er 1. desember,
fullveldisdagur islenzku
þjóðarinnar. Þennan dag fyrir
58 árum öðlaðist-þjóðin full-
veldi, sem siðar var fylgt eftir
með stofnun lýðveldis á Is-
landi Frá lýðveldisstofnun hafa
íslendingar haldið þjóðhátíð
hinn 1 7. júní en islenzkir
stúdentar hafa jafnan minnzt
1. desember með ýmsum
hætti. Það er söguleg tilviljun,
að fullveldisdagur okkar fær nú
nýja og aukna þýðingu. í dag
hverfa brezkir togarar á braut
úr islenzkri fiskveiðilögsögu.
Bretar hafa skuldbundið sig til
þess með samkomulagi að
koma ekki aftur nema þeir nái
samningum um veiðar innan
fiskveiðimarka okkar við is-
lenzk stjórnvöld.
Frá því að hinni stjórnarfars-
legu sjálfstæðisbaráttu lauk
með fullum sigri íslendinga má
segja, að mesta sjálfstæðismál
þjóðarinnar hafa verið baráttan
fyrir fullum yfirráðum yfir ís-
lenzkum fiskimiðum. Sú bar-
átta er orðin löng en þáttaskil
urðu i henni með setningu
landgrunnslaganna frá 1948.
Síðan hefur verið stefnt mark-
visst að því að ná í hendur
íslendinga fullum yfirráðum og
stjórn yfir fiskveiðum á íslands-
miðum. Þessi barátta hefur ver-
ið hörð og hún hefur sett mark
sitt á síðustu þrjá áratugi. Við
hvert skref, sem við höfum
stigið hafa Bretar brugðizt
harkalega við. Þegar fiskiveiði-
mörkin voru færð út í 4 sjómíl-
ur 1952 settu Bretar löndunar-
bann á islenzkan fisk i brezkum
höfnum, en þá höfðu fisksölur
til Bretlands margfalda þýð-
ingu á við það, sem nú er. Við
útfærslu í 12 sjómílur 1958
sendu Bretar herskip á íslands-
mið til þess að gera togurum
sínum kleift að veiða með ólög-
legum hætti innan hinna nýju
fiskveiðimarka. Þá hófst fyrsta
þorskastrið og stóð fram í árs-
byrjun 1961, er Viðreisnar-
stjórnin gerði samninga við
Breta, sem fólu í sérfulla viður-
kenningu þeirra á 12 mílna
fiskveiðilögsögu íslands. Þrem-
ur árum síðar var veiðum Breta
innan 12 mílna markanna að
fullu lokið.
Árið 1972 var enn eitt skref
stigið er lögsagan var færð út í
50 mílur. Einn beittu Bretar
hernaðarlegu ofbeldi en öðru
þorskastriðinu lauk með samn-
ingum um veiðiheimildir Breta
innan 50 mílna markanna án
þess að þeir viðurkenndu þá
fiskveiðilögsögu. Áður en sá
samningur rann út var fisk-
veiðilögsagan færð út í 200
sjómílur og hófst þá þriðja
þorskastríðið og það harðasta
Því lauk með Óslóarsamning-
unum, sem gerðir voru í byrjun
júní sl. Með þeim samningum
viðurkenndu Bretar 200 milna
fiskveiðilögsögu íslands og
skuldbundu sig til að halda
ekki áfram veiðum við ísland
nema þeir næðu samningum
þar um við íslenzk stjórnvöld
eftir 1 desember.
Óslóarsamningurinn rennur
út í dag. Bretar, eða EBE fyrir
þeirra hönd, hafa ekki náð
samningum við ríkisstjórn ís-
lands um veiðar innan 200
mílna markanna. Þess vegna
hverfa brezkir togarar á brott úr
íslenzkri fiskveiðilögsögu og af
fiskimiðunum við ísland. Þegar
Óslóarsamningurinn var gerður
risu stjórnarandstæðingar upp
og töldu hér vera á ferðinni
„svikasamninga". Þau þátta-
skil, sem verða í landhelgismál-
um íslendinga í dag, afsanna
rækilega þær aðdróttair og eru
þeim til háðungar, sem að
þeim stóðu. Bretar hafa verið
hörðustu andstæðingar okkar
íslendinga í landhelgisbaráttu
okkar. Þess vegna er það með
alveg sérstökum hætti tákn-
rænt fyrir full yfirráð okkar yfir
fiskimiðunum við landið, að
þeir hverfa nú á braut.
Á þessum fullveldisdegi
þjóðar okkar höfum við náð
fullum yfirráðum yfir fiskimið-
unum við landið. Það er íhug-
unarefni, að telja má næsta
öruggt, að þessu marki hefði
ekki verið náð í dag, ef Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði ekki tek-
ið stjórnarforystu í sínar hendur
haustið 1 974. Það er út af fyrir
sig einnig til marks um sögu-
legt hlutverk Sjálfstæðisflokks-
ins í íslenzku þjóðlífi, að þessu
marki hefur verið náð fyrir
forystu þess flokks og baráttu.
Sjálfstæðisflokkurinn var sá
íslenzkra stjórnmálaflokka, sem
barðist harðast fyrir því að lýð-
veldi var stofnað á íslandi 17.
júní 1944 Sjálfstæðisflokkur-
inn tók fyrstur íslenzkra stjórn-
málaflokka upp baráttu fyrir
útfærslu í 200 sjómílur
sumarið 1973, fylgdi henni
fram i kosningabaráttunni
1974 og við samninga um
stjórnarmyndun þá um haust-
ið. Áhugi annarra stjórnmála-
flokka á 200 mílna útfærslu
var svo takmarkaður i upphafi
að telja verður ólíklegt, að við
stæðum í þessum sporum, í
dag, ef mál hefðu ekki skipast
á þann veg í kosningunum
1 974, sem raun bar vitni um.
Nú eru landhelgismál okkar
komin á nýtt stig. Engin þjóð
mun framar með ofbeldi ógna
yfirráðum okkar yfir auðlindum
okkar. Framvegis mun það al-
gerlega vera komið undir mati
okkar sjálfra á hagsmunum
okkar, hvort erlendar þjóðir fá
fiskveiðiheimildir hér við land.
Enginn getur sagt um það á
þessu stigi, hvort það þjónar
hagsmunum okkar eða e’kki að
semja við EBE einfaldlega
vegna þess, að enn hefur EBE
ekkert tilboð gert og þess
vegna liggur ekkert fyrir um
það hvort bandalagið hefur
upp á eitthvað að bjóða, sem
vegur svo þungt fyrir okkur, að
borgi sig að veita fiskveiði-
heimíldir af þeim sökum.
Fullveldi okkar yfir 200 mílna
fiskveiðimörkunum er á þess-
um fullveldisdegi óskorað.
Þessa dags mun jafnan minnzt
í söu þjóðar okkar.
Þessa mynd tók Ijósm. Mbl. Friðþjófur I rústum hússins að Vesturgötu 32 á Akranesi. Sér ofan af
loftinu niður I þar sem holið var og fyrir miðri mynd má sjá móta fyrir næturhitunarkatlinum, en
platan flettist svo til alveg ofan af honum. Myndin er tekin þaðan sem húsmóðirin mun hafa faliið
niður á brakið.
Botnssúlur Ásgríms, bækur
og ættargripir eyðilögðust
ENN hefur ekki tekist að kom-
ast að því hvað fór úrskeiðis
með þeim afleiðingum, að næt-
urhitunartankur sprakk í hús-
inu að Vesturgötu 32 á Akra-
nesi. Kom þetta fram I viðtaii
við Helga Andrésson á Akra-
nesi f gær, en Helga hefur verið
falin rannsókn á atviki þessu.
Sagði Helgi að ekki væri enn
farið að Ifta á tankinn eða kerfi
það sem honum er tengt, þvf
enn væri ekki hægt að komast
þar að fyrir braki úr húsinu.
„Það verður þó á morgun eða
næsta dag sem við getum hefist
handa við skipulega rannsókn á
katlinum og rörverkinu við
hann, því þá ætti að vera búið
að hreinsa frá þessu,“ sagði
Helgi í gær. Ekki sagði Helgi að
athugaður hefði verið stillirofi
sá sem menn telja að hafi bilað.
„Það verður að líta á þetta allt í
heild í byrjun, og ekki þýðir
neitt að gefa sér ákveðnar for-
sendur áður en maður hefur
séð þetta. Og það er ekki rétt
sem komið hefur fram i fjöl-
miðlum að fyrir dyrum stæði
einhver viðgerð á þessu kerfi,
heldur voru menn hér á þessu
íbúðarsvæði aðeins að athuga
spennufall sem fram hafði
komið á svæðinu."
Þegar Morgunblaðsmenn bar
að í gær voru hreinsunarmenn
komnir niður á tankinn, og var
ekki annað að sjá en að efsti
hluti hans hafði hreinlega rifn-
að af við sprenginguna Verið
var að rffa hluta þaksins burtu.
en hefði það ekki verið gert var
nærliggjandi húsum talin stafa
hætta af hugsanlegu fljúgandi
braki, ef mikinn vind gerði.
Meðal innanstokksmuna sem
eyðilögðust voru málverk fræg-
ustu listamanna þjóðarinnar,
þar á meðal Botnsúlur eftir Ás-
grím, og einnig margar bækur
og nokkrir ættargripir, að sögn
Haralds Sturlaugssonar. Ekki
var það mál þó að fullu kannað,
og vildi Haraldur ekki tjá sig
um þessa hlið atburðarins að
svo stöddu.
Móðir Haralds, Rannveig
Böðvarsson liggur enn í ein-
angrun á sjúkrahúsi Akraness,
vegna brunasára, og reiknað er
með að hún verði að dvelja þar
í tvær vikur til viðbótar.
Sinfóníuhljómsveitin frum-
flytur nútt íslenzkt tónverk
FIMMTU reglulegu tónleikar
Sinfónfuhljómsveitarinnar
verða haldnir n.k. fimmtudag.
Verður þá m.a. frumflutt nýtt
fslenzkt tónverk fyrir
klarinettu, strengi og ásláttar-
hljóðfæri eftir Hafliða
Hallgrfmsson, sem einnig
leikur einleik f sellókonsert
eftir Saint-Saéns, sem nú er
fluttur f fyrsta skipti hér á
landi.
Hið nýja tónverk Hafliða
nefnist „Hoa-Haka-Nana-Ia“
eða „Brotnandi öldur". Nafnið
er komið frá höggmynd af risa
frá Páskaeyjum f Kyrrahafi,
sem er f safninu Museum of
Mankind f London, en verkið
fjallar um „ævintýralega
stemmningu í þessu safni, er
m.a. hugleiðing um höggmynd-
ina, eyðilegt og óheillavænlegt
landslag Páskaeyja, hin fjölda-
mörgu steinhöfuð á eyjunni,
helgisiði, fórnir, brotnandi
öldur og ekki sízt blæbrigði
hafsins,“ eins og höfundurinn
komst sjálfur að orði. Ein-
leikari f þessu verki verður
Gunnar Egilsson.
Auk þessa nýja tónverks
verður á efnisskránni sinfónía
nr. 4 eftir Bruckner og
sellókonsert eftir Saint-Saéns
þar sem Hafliði leikur einleik á
selló eins og fyrr sagði.
Hafliði Hallgrfmsson lauk
burtfararprófi f sellóleik frá
Tónlistarskólanum f Reykjavík
1962 og hefur sfðan farið víða
um heim, bæði til náms og
starfa. Hann leggur einnig
stund á tónsmfðar og hafa
nokkur verka hans verið flutt.
Tónleikarnir verða haldnir í
Háskólabfói og hefjast kl. 20.30.
Stjórnandi verður Páll P. Páls-
son.
F.v. Hafliði Hallgrfmsson, Páll P. Pálsson, Guðbjörg Jónsdóttir, framkvæmdastjóri hljómsveitarinnar,
og Þorsteinn Hannesson. Ljósm. Friðþjófur.