Lesbók Morgunblaðsins - 25.05.1969, Blaðsíða 19

Árablööin kyssa Vygnan fjörð eins og hvllir vænglr.
Þftð virðist ekki fráleitt í án þess að upplag hans gefi til
þessu sambandi að rifja upp efni til, að fylgja þeirri sann-
ljóðlínur Tómasar: færingu ungra rithöfunda á
Mánaljós og silfur um safírbláa vogal
Og senn er komin nótt. —
(Haustnótt)
En skáldin eru hvert öðru
lík. í Sjóbúð, segir frá dreng,
aem hefur setið klofvega á eld-
húsbekik
kreppuárunum og síðar, að penn
inn þurfi helst að vera rauður
til að verða að gagni í bar-
áttunni fyrir betri heimi.
í samræ-mi við niðurstöðu
og ort vísur um fugla,
sem spókuðu sig í fjörunni,
og horft á kvöldroðann.
Þorpinu verður ekki breytt
þótt byltingin komi „í rauðum
pésa að sunnan.“ „Það verður
aldrei bylting í þorpi“. Kapi-
tóla, Hinn óttalegi leyndardóm-
ur og Oveðursbörnin, er eðli-
legra lestrarefni í þorpi en
Kommúnistaávarpið. Sósíalismi
Jóns úr Vör virðist oftast veik-
burða, eins og hann kappkosti
Insekten. Alexander B. Klots u.
Elsie B. Klots. Duetsche Bearbeit-
ung Wolfgang Dierl. Knaurs Tier-
reich in Farben. Droemer Knaur
1969.
„Brehm tuttugustu aldar” hefur
þessi dýrafræði Knaurs útgáfunn-
ar verið kölluð. Brehm var ein vin-
sælasta dýrafræði 19. aldar og
langt fram á tuttugustu öld. Þetta
bindi er eitt sjö binda. sem ætlað
er að lýsa dýraríkinu. Útgáfan er
vönduð og vel myndskreytt,
pappír góður og band ágætt.
í þessu bindi er lýst flugum,
skordýrum og ýmiskonar pöddu-
tegundum, þeirra eðli og útliti,
lífhájtum og þýðingu fyrir önnur
dýr. Meðal þessara dýrateg-
unda finnast skepnur, sem lifa í
þrælskipulögðum samfélögum, t.d.
býflugur og ýmsar maurategundir,
þar má finna fullkomnun vinnu-
hagræðingar, öryggi fyrir hvern
starfandi einstakling Neyzla og
framleiðsla haldast í hendur og
allt sem nefna má vitljun finnst
ekki í samfélaginu. Það eru þjóð-
félög hinnar fullkomnu nýtni og
verkhæfni, hver hefur sitt ákveðna
starf að vinna og lifir vegna starf-
ans.
verkfallsljóðsins, sem fjallar
um ,,byltinguna“, er lokaljóð
Þorpsins Ég er svona stór. „Þú
færð aldrei sigrað þinn fæðing-
arhrepp“, stendur þar. Ham-
ingja Jóns úr Vör sem skálds
er einmitt fólgin í því, að sá
sigur hefur ekki enn verið unn
inn.
(Niðurlag í næsta bla'ði)
myrða og grafa komumenn. I búð-
unum unnu auk Þjóðverja og
Úkraínumanna og eitt þúsund
Gyðingar og það voru þeir, sem
gerðu uppreisn, drápu þýzku mann
dráparana og hjálparkokka þeirra,
kveiktu í búðunum og flúðu. Sex
hundruð komust undan og af þeim
lifðu aðeins fjörutíu. þegar styrj-
öldinni lauk. Þessi hryllings og
hetjusaga er sögð hér, eftir frá-
sögn þeirra, sem lifðu. Þessi bók
er ein eirra, sem lýsir þvi hve
tuttugasta öldin sker sig úr liðn-
um tímabilum fyrir sakir forblind-
aðs satanisma og íllsku og er
jafnfram.t göfugur minnisvarði um
þá, sem risu upp þrátt fyrir yfir-
þyrmandi kúgun, vinnuhagræðingu
og stjórnun.
Besthoven: Letters. Journals and
Coriversations. Edited, translated
and introduced by Michael Ham-
burger. Jonthan Cape.
Útgefandinn hefur safnað sam-
an, raðað upp í timaröð bréfum,
dagbókarbrotum og köflum úr
samalsbókum eftir, um eða varð-
andi Reethoven. Þar er úr mörgu
að velja og hefur útgefanda tekist
valið með ágætum. Hann hefur
þýtt meginhluta efnisins sjálfur og
ritað inngang. í bókinni er ævi-
saga Beethovens, umsagnir hans
um tilorðingu verka sinna og at-
hugasemdir hans um eigin verk
og annarra. Hér eru kaflar úr dag-
bókum hans, kaflar úr bréfum til
vina oq vandamanna og kaflar úr
skammabréfum til hirðulausra
prófarkalesara og ennþá hirðu-
lausari útgefanda. Þarna er að
finna umsagnir Goethes, Liszts og
fleiri um Beethoven. Bókin er
smekklega gefin út, nafnaskrá
fylgir.
Treblinka. Jean-Francois Steiner.
Steiner.Preface by Simone de
Beauvoir. Translated from the
French by Helen Weaver. Gorgi
Books 1969.
Frá miðju ári 1942 til miðs árs
1943 voru áttahundruð þúsund
Gyðingar fluttir til útrýmingarbúð-
anna Treblinka og eftir þrjá stund-
arfjórðunga. frá því að lestirnar
komu til Treblinka, var búið að
St. Helena Durinq Napoleon's
Exile. Gorrequer’s Diary. Introdu-
ced by James Kamble. Heinemann
1969.
Á þessu ári eru tvöhundruð ár
frá fæðingu Naóleóns, þessi bók
kemur út á afmælinu og er hún
dagbók einkaritara og aðstoðar-
manns Sir Hudsons Lowe, sem
var fanqavörður keisarans í út-
legðinni Correquer var enskur her
maður af Húgenotta ættum fædd-
ur 1781 og gerðist hermaður
sextán ára að aldri. Hann
kynntist Sir Huson á Sikitey
og hélt með honum til St.
Helena, þegar Sir Hudson var
skipaður landstjóri þar á eynni og
vagtari Napóleóns. Correquer var
einkar iðinn að halda dagbók og
var auk þess siskrifandi um hin
margvíslegustu efni, sem snerti
starf hans sem hermanns. I dag-
bókinni virðist hann fá útrás fyrir
niðurbælda gremju og andstyggð
á málum og mönnum, sem hann
gat ekki sýnt annars staðar.
Hann notar dulnefni um það fólk,
sem hann ræðir um i dagbókinni.
Napóleón er nefndur Nágranninn
o.s. frv. I opinberum skýrslum
sinum og viðræðum var Correquer
alltaf hollur yfirboðara sínum Sir
Hudson, en hér kveður við annan
tón. Sambúð manna á St. Helenu
var enganveginn neitt sældar-
brauð, þeir sem áttu að gæta út-
lagans, fannst þeir vera útlagar
sjáifir og ekki skorti spennu og
tcgstreitu innan þessa iitla sam-
félags. Sú mynd af Sir Hudson
Lowe, sem smámunasömum og
hégómalegum labbakút breytist
ekki við lestur þessara dagbóka.
Útgefandi dagbókarinnar James
Kemble er skurðlæknir, sem
hefur meðal annars sett saman
sjúkrasögu Napóleóns „Napoleon
Immortal". I þeirri bók bírtist sú
skoðun hans að sjúkdómar
ýmissa landstjórnarmanna hafi
valdið viðbrögðum þeirra við
ýmsum atburðum og eigi þannig
ólítinn þátt i gangi sögunnar.
Social Psychiatry in Practice. The
Idea of Tharapeutic Community.
Maxwell Jones Penguin Books
1968.
Bók þessi kemur út í frumút-
gáfu hjá Penguin forlaginu og er
eftir einn fremsta geðlækni Breta.
Hann hefur einkum unnið sér
frægð fyrir nýtt fyrirkomulag
þeirra stofnana, þar sem unnið er
að geðlækningum. Hann leggur
aðaláherzlu á samvinnu lækna og
hjúkrunarliðs og sjúklinga. Að-
ferðir hans hafa orðið öðrum fyrir-
mynd og hvöt til endurskoðana
á því fyrirkomulagi, sem hingað
til hefur tíðkazt innan slíkra stofn-
ana.
Cosmicomics. Italo Calvino.
Translated from the Italian by
William Weaver. Jonathan Cape
1969.
Höfundur er ættaður frá Kúbu.
Hann stundaði nám á Ítalíu og
hefur starfað þar, hann var
skæruliði á striðsárunum og fyrsta
skáldsaga hans kom út 1947.
Sögumaður og sögusvið eru utan
þeirrar jarðar, sem við byggjum,
höfundur ferðast um galaxíurnar
og timi bókarinnar er geimtíminn,
enginn tími eða alir tímar. Sagan
er skemmtileg aflestrar og mjöt,
svo fiábrugðin þessum venjulegu
geimrevfurum, vegna þess að höf-
undur er haldinn mjög frumlegu
ímyndunarafli og er einkar hug-
kværaur auk þess, sem hann er
ágætur rithöfundur .
Tod und Unsterblichkeit. Josef
Pieper. Kösler-Verlag 1968. DM
11.80.
Dauðinn og ódauðleikinn er
öllum hugstæður. Höfundur ræðir
hugmyndirnar um þessar lykis-
spurningar og í bókarlok varar
hann með orðum Sörens Kirke-
gaards: „að spurningin um ódauð-
ieikann verði ekki svarað af lær-
dómi, svarið að koma innan
frá . . ." Þetta kver verður þeim.
sem leita svars, hugvekja, lykill
er víðari yfirsýn og skilningsauki.
Höfundur er ákaflega fjarlægur
patent lausn eða svörum og hér
er ekki að finna vúlgarisma, sem
einkennir oft umræður og ksrif
um þessi efni. Höfundur reisir
skoðanir sínar á Thomisma og
viðtækari þekkingu á kenningum
varðandi efnið eftir dag hl. Thom-
asar. Bókin hefst á mottó, eftir
Sartre „Það er jafn fráleitt að
fæðast og að deyja". Og það gætu
verið lokaorð kversins.
Best Mystery Stories edited with
an Iritroduction by Maurice Ric-
hardson. Faber and Faber 1968.
21/—
Samkvæmt Oxíord orðabókinni
er mystery, „hulið eða ekki skýr-
legt efni". Dularsögur eru alltaf
vinsælar, þeim lýkur oft með því
að sögumaður gefur í skyn eða
lausnina eða segir hana berum
orðum. Safnandinn hefur valið
dularsögur mestan part í þessa
bók, þótt telja megi tvær þeirra
glæpasögur. Hér eru sögur Doyle,
Collins, Cyril Connolly og fleiri,
auk þess sem teknar eru sögur
þessa efnis úr Hindúa og Búdda-
trúar ritum. Siðasta saga bókar-
innar er eftir safnandann sjálfan
og er heldur fáfengileg, hinar eru
allar meira og minna góðar.
Rommel as Military Commander.
Ronald Lewin. B. T. Batsford 1968.
63/—
Herra Lewin er herfræðingur,
hann tók þátt í herferðinni í Af-
ríku pg kynntist þar hernaðar-
tækni Rommels af eigin raun. Um
tíma virtist Rommel ætla að tak-
ast, að skera á lífæð Breta, með
því að ná tangarhaldi á Egypta-
landi og Suezskurði og það var
á þeim misserum, að Churchill
sagði á Kairóráðstefnunni: „Það er
aðeins eitt sem gildir, og það er
að sigra Rommel." Miklar sögur
gengu af hernaðarsnilli Rommels,
en revndar fékk hann aldrei tæki-
færi til þess að sina fullkomlega
það sem i honum bjó. Herferðin
til Afriku minnir helzt á ævintýri
og hann var kallaður þaðan áður
en hersveitir Þjóðverja og Itala
biðu þar úrslitaósigur. Höfundur-
inn teiknar hér upp mynd af
Rommel sem herforingja og
manni. Hann rekur sögu hans
lauslega fram til þess tima, að
hann getur sér nafn í herferðinni
inn í Frakkland 1940, og verður
víðfrægur í Afrikuherferðinni. Höf-
undur leggur megináherzlu á þá
hernaðarsögu. Lokakaflar bókar-
innar fjalla um vaxandi andúð
Rommels á Hitler, sem lauk með
því að Rommel var skipað að taka
inn eitur eftir tilraunir ýmissa
þýzkra herforingja að ráða Hitler
af döqum 20. júlí 1944. Bókinni
fylgja myndir og uppdrættir af
bardaaasvæðum og gangi orusta.
í lokin er bókaskrá og efnisyfir-
lit.
Owen Stanley R. N. 1811—1850.
Captain of the „Rattlesnake"
Adelaide Lubbock. Heinemann
1968. 63s.
Þessi bók er um litt þekktan
ferðamann, sem lifði á fyrri helm-
ing 19. aldar og bókin er rituð af
afkomenda hans, og birt sem góð
samtiðarlýsing og hafandi nokkuð
sögulsgt gildi fyrir fjarlægan
heimshluta, sem sé Ástralíu.
Stanley þessi skyldi eftir sig mikið
magn bréfa og skrifa, sem fundust
ekki fyrr en góðum hundrað árum
eftir dauða hans og úr þeim er
þessi bók unnin. Bókin er bæði
fróðleg og skemmtileg, sem ferða-
minningar og ævisaga. I henni -er
fjöldi mynda, sem Stanley gerði
sjálfur, því hann var ágætlega
drátthagur. Fyrir þá sem hafa
gaman af frásögnum af frumstæð-
um þjóðum. og ævintýrum er
bókin hentug lesning.
Conrad Aiken: Collected Criticism.
Oxford University Press Paper-
back, 1968.
Bók þessi kom fyrst út árið
1958 og hét þá A Reviewer's
ABC. Hér er um að ræða safn
ritdóma og blaðagreina ameríska
skáldsins Conrad Aikens, en hann
hefur jafnan verið mjög athafna-
samur gagnrýnandi fyrir blöð og
timarit og þótt sérstæður og per-
sónlegur. Um hann hefur verið
sagt, að hann hafi gert blaðagagn-
rýni að list. Fyrri hluti bókarinnar
eru greinar og ritgerðir um fagur-
fræðilegar forsendur listsköpunar
og vanda listgagnrýni, síðari hluti
bókarinnar fjallar um einstök skáld
og verk þeirra. Eru þessar greinar
tæpar hundrað að tölu og fjalla
um mörg helztu skáld þessarar
aldar, en greinaflokkur þessi nær
yfir rúmlega fjögurra áratuga starf
Aikens sem ritdómari.
Hugh Dalziel Duncan: Communica-
tion and Social Order. Oxford
Uriiverity Press Paperback, 1968.
Viðfangefni' þessa fræðirits er
grein af þeim meiði félagsfræðinn-
ar sem rannsakar hvern þátt tákn
eiga í því að ákvarða samskipti
milli manna og stöðu þeirra í þjóð-
félaginu, og hvernig hin margvís-
lega notkun þessara tákna skipar
mönnum í stéttir og hópa og þjóð-
félaginu i kerfi, en til tákna í þessu
sambandi telur höfundur t. d.
tungumál, fastmótaða hegðun, pen
inga Höfundurinn, sem er próf-
essor í félagsfræði og ensku við
Southern lllinois háskólann í
Bandaríkiunum, byggir rannsóknir
sinar á kenningum Freuds, Simm-
els, Malinowkis, James, Deweys,
Meads og Burkes og fjallar allt
að he'minqur bókarinnar um þess-
ar heimíldir. Siðan fjallar höfundur
um eigin rannóknir og athuganir
oq drequr upp mynd af þjóðfélagi
bar sem menn með notkun tákna
bvgqia upp og viðhalda strangri
skintinnu milli manna og hópa í
innbyrðis samskiptum.
Suez: De Lesseps Canal. John
Pudney. London. J. M. Dent &
Sona Ltd. 1968. 45/—
í ár 1969 eru hundrað ár siðan
Suez skurðurinn var opnaður
skipum. 1380 fyrir Krist var gerð
tilraun til þess að gera skurð urn
Suez eyðið og Nauóleón ætlaði
sér þetta einnig, en hvarf frá því,
þegar náttúruskoðarar hans tjáðu
honum, að yfirborð sjávar á
Rauða hafinu væri um tíu metrum
hærra heldur en á Miðjarðarhafi.
De Lesseps fékk hugmyndina að
skurðgerðinni þegar hann var
franskur konsúll í Kairó um 1850
og hann var slíkur athafnamaður
að hann hófst bráðlega handa um
framkvæmdir og trú hans á fyrir-
tækið, gáfur hans og vilji var slik-
ur, að honum tókst að fram-
kvæma það, sem allur fjöldinn
áleit óframkvæmanlegt. Höfundur
bókarinnar lýsir þessum manni,
gerir sér far um að sýna hann
frá öllum hliðum og finna hvatir,
sem voru kveikja verka hans. Hér
er rakin mikil baráttusaga, sem
lyktaði með sigri Saga skurðs-
ins er rakin lauslega á hundrað
ára afmælinu, sigla þar engin
skip lengur. Ágætar myndir eru
prentaðar með textanum.
25. maí 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19