Lesbók Morgunblaðsins - 25.05.1969, Blaðsíða 9

stuggur af umhverfinu. Þrauta-
lendingin var að spyrja sjálf-
ansig óþægilegra spurninga.
Eg þótti hlédrægur og draum-
ilyndur. Það hefur kannstki
breytzt á seinni árum:
satmt Mður mér ennþá
htáMiUa í milkLu fjölmenni.
Leikarar stunda mikið félags-
skap hver annars: flestir kunn-
ingjar mínir lifa því næsta svip-
uðu lífi og maður sjálfur — og
einhvern veginn finnst mér það
uppörfun. Annars hefur starf
leikarans vaxið grfðarlagta að
fjölbreytni hin síðari ár — kvik
myntdir, úttvarp, sjónvarp, leik-
hús — og hverju miðlunartæki
fylgir sérstakur stíll, bragur,
viðhorf — þannig að kunningj
arnir koma úr mörgum áttum og
hver hefur sínu að miðla.
Porter hefur brotizt upp á
tindinn af eigin rammleik: Hann
tekur stjörniufrægðinni með
þeirri kímni: „Þótt ég hafi nú
annan fótinn milli stafs og hurð-
ar, er ekki þar með sagt að
svo verði um aldir alda segir
hann og glottir.
Stjörnufrægðin þýðir annars
í hans tilfelli tvo bíla, tvö hús
og sameignarfélag, Eric Porter
Ltd. (út af sikattinum). Það sem
máli skiptir, segir hatnn, er „að
nú getur maður gert það sem
maður vill með þeim sem maður
vill.
„Að leika Soames er hálf-
partinn eins og að fara í gamla
eftirlætisifraikkann mitnn. í
fyrstu var hann mér heldur rúm
ur og dáMtið óþægilegur: nú-
orðið fer ég úr honum og í, án
þess ég viti af því sagði leik-
arinn Eric Porter.
Hvar sem Eric hefur farið á
s.L ári hefur Soames verið
skammt undan: „Hann ásækir
mig ekki beinlínis, en ég veit
alltaf af honum í nánd, líkt og
skugganum minum.
maður rekist á hann á skíðum I
Ölpunum.
í staðinn gæti maður rekizt
á hann bak við búðarborð í
Cornwall eða í fornleifaleið-
angri í Skotlandi. Hann er sú
manngerð sem verður að aðhaf-
ast eitthvað, jafnvel þótt það
heiti hvíld. Áhugamál hans eru
allt frá Austurlandaheimspeki til
siglinga og flest þar á milli.
Fyrir skömmu seldi hann samt
bátinn sinn, þar sem hann hafði
engan tíma til sjóferða.
Hann býr í rúmgóðu húsi í
Stratford, sem hann keypti
„vegna þess að það er fullt af
auðu og ónotuðu plássi“.
Hann útskýrði þetta nánar:
„Ég þoli ekki ferstrend her-
bergi, fangaklefa fulla af fá-
fengilegum húsgögnum. Maður
opnar dyrnar og gengur rak-
leitt inn í innilokunarkennd-
ina. í húsinu mínu er stór skáli,
ólýsanlegur í laginu, langir gang
ar og óendanleg setustofa þar
sem hátt er til lofts“
Hann er ógiftur: „Ég býst við
að ég sé of sjálfselskur til að
persómur, sem gj-eipast í huga
lesenda eins og persónuir Dick-
ens. Sennilega er Irene Heron
frægust þeirra allra, eins kon-
ar ný „Helena af Trjóuborg" “.
Þannig hljóðar lýsintg fram-
leiðandans, Donalds Wilsons,
á einhverri á'hrifamestu, en um
leið dularfyllstu persónu For-
sytesögunnar — en í hlutverk
hennai' valdist ballettdanismær
frá Nýja Sjálandi, Nyree Dawn
Porter, en hún var að vísu ekki
með öllu ókunnug leiksviðinu
heldur.
„í sögu Galsworthys er Ir-
ene ekki akýrt mótuð persóna,
í sama stkilningi og aðrar sögu-
persónur hans“, segir Wilson.
„í sögunni sjáum við hana æv-
inlega með annarra augum. Við
þurfum sjálfir að ráða fram úr
því vandamáli að skapa henni
sjálfstætt hlutverk".
Græn augu og skjannabjart
hárið er það fvrsta sem hríf-
ur athygli manns: hún ermjög
nýt-ízkulega klædd í pínupilsi
og öllu til'heyrandi. Engu að
síður er hún „viktoríanskur
Irene á efri árum.
persónulei!ki“ að sögin fram-
leiðandans, Wilsons. „Ef hún
klæðist að hætti þess tíma, kem-
ur á daginn að hún hefur þess-
ar litils háttai álútu herðar,
þessa fíngerðu líkamsbyggingu
og reisn, sem þótti vera aðals-
merki yfirstéttarkvenna á dög-
utm hinnar sælu Viktoríu drottn
ingar.“
Ef til vill má rekja hin.n eðM-
lega virðuleik og háttvísi unig-
frú Porter, sem fellur svo vel
að hinurn hefðbundna klæða-
burði, til reynslu hennar sem
balleríniu. Hún hóf ballettnám
þriggja vetra og átján ára göm-
ul var hún meðtekin í The
Royal Academy of Dancing
(London) og hlotnaðíst m.ajs.
sá heiður, að hreppa „Solo“
gullmerkið sem er raæsta óvenj u
legt á hennar aldri. Hún rak
eigin ballettskóla heima á Nýja
Sjálandi og segir að ballettinn
sé stórkostleg þjálfun fyrir
leikkonu, „ef hún getur í al-
vöru staðizt blóð, svita og tár
þeirrar listgreinar."
Árið 1958 vann ungfrú Port-
er titilinn „ungfrú kvikmynd“
iheima á Nýja Sjálandi, þá 22ja
ára gömul (og undir sínu upp-
haílega nafni „Ngaire, sem hún
breyttí síðan i Nyree, svo að
fólk gæti borið það fram). Titl-
inum fylgdi ókeypis ferð til
Lundúna. Ungfrú Porter hef-
ur síðan dvalizt í London:
innan árs var farið að geta
'heninar í blaðdumsögraum sem
efnilegrar leikkonu, þótt með
ýmsum hætti væri. Ein blaða-
fyrirsögnm var svohljóðandi:
„Nyree, — svar Nýja Sjálands
við Marilyn Monroe“!
í fyrsuu var 'herani einkum
akipað í hlutverk, sem hún
sjálf kallaði „glamur-sexy“: síð-
an hefur henni smám saman
tekizt að ná aukraum þroska og
fengið að spreyta sig á fjöl-
mörgum persónugerfum af ýmsu
tagi.
Enda þótt Nyree hafi mikla
löngun til að snúa heim til
Nýia Sjálands, til að leika þar
á leiksviði, hefur hún tekið sér
varanlega bólíestu í Lundún-
urn. Eina landið, fyrir utan
hennar eigið, sem hefur orðið
henni jafn hjartfólgið og Eng-
land er Grikkland, en þár hafa
hún og maður hennar oft dval-
izt í sumarleyfum.
Hún er gift samlanda sínum
og starfsbróðui, Bryon 0‘Leary
(en hann er frá Waipukurau,
þorpi í um 20 km. fjarlægð frá
bernakustöðvum Nyree í Nap-
ier). Yngri systir hennar, Merle
Porter starfar sem einkaritari
systur sinnar.
Maðurinn, sem fólk
elskar að hata
Um frammistöðu Erics Port-
ers sem Soames í Forsytesög-
unni, hefur frainileiðandinn, Don
ald Wilson, þetta að segja:
„Hann er fyrsta flokks, í leikn-
um tekur hann aldursbreytirag-
um frá 29 ára aldri til sjötuigs.
Slíikum stakkasikiptum veldur
föðrun og gerfi ekki: þar er
það list leikarans, sem sker úr“.
Um hlutverkið sjálft segir
Porter: „Soames er vissulega
þorpari, en Galswortiiy er nógu
mikill listamaður til þess að
gæða persónur sínar öðrum eig-
inleikuim, sem bæta það upp,
gefa þeirn fyllingu. Annars ef-
ast ég um að Soames sé meiri
þorpari en urr, það bil 90 pró-
sent kaupsýslumarana á okkar
dögum.“
„Ég þykist jafnvel greina
vissa þætti minnar eigin skap-
gerðar í þeirri persónu — hlé
drægni hans t.d. og getuleysis
til að tjá sig öðru fólki og ná
sambandi við það.“
Porter er kunnugur Forsyte-
sögunni frá forniu fari. Fyrir
fimmtán árum heyrði hann út-
varpsleikrit eftir sögunni með
Ronald Simpson í hlutveriki So-
ames. Hamn man vel eftir því,
að móðir hans hataði Soames
innilega á þeim tíma. „Ég þyk-
ist skilja að margar konur hati
Soames og ég býst við að þykja
tilvaliran sem maðurinn sem
fólk elskar að hata“, segirhann
Ijúfmannlega.
Sú staðreynd, að hlutverkið
spannar heila fjóra áratugi olli
horaum engum áhyggj'um. „Allt
frá því ég steig mín fyrstu spor
á leiksviði, 16 ára gamall, 'hef-
ur það átt fyrir mér að liggja
að leika menn nálægt fertuigu".
Hann viðurkenndi einnig, um
það leyti sem komið var fram í
miðja sögu og hann var kom-
inn undir sextugt, að „honum
fyndist 'hann kippa meir í kyn
Forsytanna en sína eigin ætt“.
„Ég man ekki eirau sinni leng
ur hin eiginlegu nöfn leikend-
arana. Mér er orðið það ósjálf-
rátt að ávarpa þá þeirn nöfn-
uim, sem þeir gegna í sögunni“.
Porter er 39 ára gamall og
býr í Canburg, London. S. 1.
fimim ár hefur hann verið einn
af helztu leikuru'm The Royal
Sliakespeare Companys.
Fyrsta hlutverkið sem hann
fékk, sextán ára gamall, var
reyndar í Shakespeare leikriti
í Stratford-upon-Avon, þar sem
hann lék hermann við alvæpni
„Stríðið var skollið á — það
var hörgull á þjálfuðum lerk-
uirum — svo að ég fékk auð-
veldlega e-ð að gera.“ Fyrsta
hugsjón hans var annars alls
ekki að gerast leikari — held-
ur orrustuflugmaður í „Orrust-
unni um Bretland“.
Hvað sem því líður hefur
Porter síðan fengið sinn fulla
Skerf af brezkri sögu í ótal
Shakespeare leikritum á vegum
The Royal Shakespeare Com-
panys, bæði í Stratford og á
leikferðalögum. Hann er löngu
viðurkerandur sem ágætur
S3h akespearet ú Ikarud i: einfcum
og sér í lagi er hann annálaður
fyrir afburðaflutning á bundnu
máli. Shakespeares og fyrir
fagra rödd til ljóðalesturs.
(„Eric Porter er sennilega sá
leikari, er náð heifur mesitri
tæknilegri fullkomniun sinnar
Eric Porter í eigin persónu.
kynslóðar" — sagði Ronald
Bryden í NewStatesman).
Maður freistast til að halda
að Porter staridi nú á hátindi
frægðarin'nar: sjálfúr segir
hann að nýtilkomin ytri vel-
gengni sé enginn mælikvarði á
innri gleði og ánægju í starfi.
„Ég hef aldrei litið á leikstúss
mitt sem starfsíeril-korrier. Það
fóllk, sem ég dlái mest eru hin-
ar raunverulegu hetj ur sögunn-
ar — meran eins og da Vinci,
sem sameinaði í einni persónu
stórfenglega listræna hæfileika
og vísindalega skarpakyggni —
og kom því í verk um leið að
finna upp vatnssalernið.
E.t.v. stafar þetta af því að
ég er sjálfur flöktandi eins og
fiðrildi. Hugur minn flögrar frá
einni blómkrónunni á aðra, en
hvert einstakt blóm skilur eftir
sig einíhvern ilm Opiran hugur
þarf ekki að þýða tómárúm.
Allt mannlíf, sem lifað er, á
að hafa_ ein'hver áhrif á leik-
'húsið. Ég hef tilhneigingu til
að hafa áhuga á öllu — eitt ár-
ið er það stj örnufræði, annað
er það húsagerðarlist, það þriðja
fuglaskoðun eða japanskar
blekteikningar.
Þessi spuruli dilettantismi
Porters stafar frá skóladögum
hans í London. Haran fæddist í
Shepherds Bush, skammt þar
frá sem sjónvarpsstöð BBC
stendur nú. Hann varð að láta
sér nægja bamaskólamenntun.
„Ég hafði ekki hugrekki til að
spyrja spuminga — mér stóð
Að eldast
Soames hefur í meðförum Er-
ics Porters brotizt fram sem
sterkasti persónuleiki þessarar
epísku sögu. í kvikmyndinni
hefur hann tekið myndbreyt-
ingu frá því að vera á þrítugs
aldri unz hann hvesrfur okkur
sjónum á sjötugsaldri.
„Þetta er ekki eins erfitt og
ætla mætti, þar sem það gerist
smám saman á nokkrum mán-
uðum. Það er ólíku saman að
jafna eða í leikhúsinu, þar sem
maður þarf e.tv.. að taka 30
ára sbökikbreytingu á þremur
klukkustundum.
Eric Porter hefur verið í hópi
leikenda The Royal Shakespe-
are Companys s.I. sjö ár, und-
ir stjórn Peters Halls. Fyrir
hálifu öðriu ári fðklk hann
hálfs árs leyfi til að taka þátt
í sinni fyrstu kvikmynd, „Kal-
eidoscope, með Warren Beatly
og Susannah York. Þegar hon-
um bauðst að leika Soames í
„Forsytesögunni“ fékk hann
leyfið framlengt um eins árs
skeið.
Eric sagði: „Soames er stór-
kostlegt hlutverk. En eftir að
við erum skildir að skiptum,
veit ég ekki hvað við tekur.
Hvað er hægt að gera í sjón-
varpi á eftir Forsyte?"
Þegar Eric Porter fór í sum-
arleyfi stefnir hann ekki í suð-
urátt, til Spánar eða einhverra
suðrænma pálmaeyja, þar sem
menn flatmaga og sleikja sól-
skinið. Því síður er líklegt að
Eric Forter sem Soames.
giftast. Mér geðjast ekki að
þeirri hugmynd að verða bund
inn í báða skó og geta ekki
gert það sem mér þóknast“
Hann vafði sér vindling íhug-
ull á svip. „Maður skyldi aldrei
spyrja sjálfan sig: Er ég ham-
ingjusamur? Ef eitthvað grípur
hug manns allan, hvort sem það
er vel heppmuð æfing eða eitt-
hvað sem maður er að búa til í
höndunum, þá flýgur tíminn og
maður lítur til baka og hugsar
með sér: Þetta var gaman“.
Hann segist ekkert hafa á
móti þvi að leika í fleiri kvik-
myndum — „þorparahlutverk,
hvenær sem er“.
„Ég tek illmenni langt um-
fram hetjur. Ég man þegar ég
lék Rosmer í „Rosmerholm“ Ib
sens (sem hann fékk leiklist-
arverðlauin „Evening Standard“
fyrir árið 1959). Það er ein-
hver Ulkynjaðasta rulla sem ég
hef nokkru sinni orðið að kljást
við: Rosmer var slíkur öðling-
ur að það var barátta upp á
Uf og dauða að reyna að vekja
áhuga annarra á honum. Nei,
---geföu mér virki’'agt fúknenni
hvenær sem er, og við föllumst
í faðma fyrirhafnar'lauisit“.
Um leið og Eric stóð upp og
kvaddi dró hann krumpaða
bítlahúfu upp úr vasanum og
skellti henni á höfuðið :„Minn
einasti hattur, sagði hann „ég
bý undir honum.“
Þar sem hann hvarf okkur
25. maií 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9