Morgunblaðið - 12.05.2000, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUÍl 12. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf„ Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HEIMSOKN
KWASNIEWSKIS
ALEKSANDER Kwasniewski, forseti Póllands, hóf
tveggja daga opinbera heimsókn sína á íslandi í gær.
Saga Póllands er merkileg og hefur hin viðkvæma lega
landsins, á milli stórra evrópskra hervelda jafnt í austri
sem vestri, markað þá sögu. Prússar, Austurríkismenn og
Rússar skiptu landinu á milli sín árið 1795 og það var ekki
fyrr en að fyrri heimsstyrjöldinni lokinni að Pólverjar end-
urheimtu sjálfstæði sitt. Því glötuðu þeir á ný er síðari
heimsstyrjöldin hófst í september 1939 með innrás Þjóð-
verja og skömmu síðar Rússa úr austri. Sex milljónir Pól-
verja, þar af þrjár milljónir gyðinga, létu lífið í hildarleikn-
um og er Þjóðverjar yfirgáfu höfuðborgina Varsjá var hún
rústir einar.
Að stríðinu loknu lenti Pólland á áhrifasvæði Sovét-
manna og einungis áratugur er liðinn frá því að Pólverjar
komust undan oki kommúnismans. Það viðnám er pólsk al-
þýða veitti, ekki síst eftir að verkamenn í
Lenín-skipasmíðastöðinni hófu aðgerðir sínar árið 1980,
var andófsmönnum víða annars staðar í Austur-Evrópu
fyrirmynd. Samstaða, hreyfingin sem spratt upp úr verk-
föllunum í Gdansk, og bæld var niður með herlögum, varð
að tákni baráttunnar fyrir frelsi.
Nú blasa önnur og stór verkefni við Pólverjum. í ljósi
sögu þeirra er vel skiljanlegt hversu ríka áherslu þeir hafa
lagt á að samlagast öðrum Evrópuríkjum. Þeir hafa nú
fengið aðild að Atlantshafsbandalaginu og þar með trygg-
ingu fyrir öryggi sínu. Islendingar og Pólverjar eru nú
bandamenn í Atlantshafsbandalaginu. Nú er það megin-
markmið pólskra stjórnvalda að fá aðild að Evrópusam-
bandinu sem fyrst og í viðtali við Morgunblaðið í gær segir
Kwasniewski að hann sé bjartsýnn á að það muni takast ár-
ið 2003. Hann segir að innganga í Evrópusambandið muni
blása nýjum krafti í þá viðleitni að koma Póllandi í nútíma-
legt horf. „Hún myndi styrkja það sem áunnist hefur í Pól-
landi síðustu tíu árin eftir umskiptin 1989, lýðræði okkar,
réttarríkið og efnahaginn. Hún myndi skapa ný tækifæri
fyrir því sem næst alla þjóðfélagshópana. Að ferðast í
fyrsta skipti með vegabréf með tólf stjörnum Evrópusam-
bandsins verður einstakur viðburður fyrir okkur öll.“
Pólland verður eftir inngönguna í ESB eitt mikilvægasta
ríki bandalagsins. Pólverjar eru tæpar 40 milljónir, Pól-
land er eitt öflugasta landbúnaðarríki Evrópu og lega
landsins, sem á öldum áður kallaði ógæfu yfir Pólverja,
opnar ýmis sóknarfæri.
Kwasniewski leggur þó í viðtalinu áherslu á að Pólverjar
hafi enga löngun til að gegna forystuhlutverki í Mið- og
Austur-Evrópu né heldur verða eins konar framvarðarríki.
„Við viljum miklu frekar gegna hlutverki brúar milli Vest-
ur- og Austur-Evrópu. Ef fallið yrði frá því að stækka bæði
vestrænu bandalögin og bæta við nýjum ríkjum myndi það
jafngilda því að rökin á bak við breytingarnar í Evrópu
væru vefengd.“
Nú er töluverður hópur Pólverja búsettur á íslandi. Þeir
hafa, eins og raunar aðrir útlendingar, sem hingað hafa
flutt, aukið á fjölbreytni þjóðfélags okkar. Búseta þeirra
hefur skapað ný tengsl á milli okkar og Póllands. Heim-
sókn forseta Póllands er okkur fagnaðarefni.
BREYTT KENNARANAM
BREYTINGAR þær sem gerðar hafa verið á kennaranámi
við Kennaraháskóla íslands eru tvímælalaust til bóta.
Tvær meginbreytingar hafa verið gerðar sem miða að aukinni
sérhæfíngu kennara. Annars vegar hefur nám á kjörsviði nem-
enda í bóknámsgreinum verið aukið úr 12,5 einingum í 25 ein-
ingar en það hefur verið gagnrýnt nokkuð hve fáar einingar
nemendur hafa tekið á kjörsviðum sínum í bóknámsgreinum á
borð við íslensku og stærðfræði. Hins vegar verður nú boðið
upp á 15 til 30 eininga viðbótarnám með fjamámssniði sem er
ígildi fjórða árs kennaramenntunar í KHI en um nokkurt skeið
hefur staðið til að lengja námið um eitt ár. Helmingur af 30
einingum í viðbótamáminu eru á kjörsviði og því gefst kennur-
um þar kostur á enn frekari sérhæfingu. Nemendur geta síðan
lokið meistaraprófí með því að taka 30 einingar til viðbótar.
Hvorartveggju miða þessar breytingar að því að kennara-
nemar geti dýpkað þekkingu sína á aðalkennslugrein sinni og
einnig svara þær auknum kröfum um aukna viðbótarmenntun
og símenntun fyrir starfandi kennara. Langtímamarkmið
hlýtur þó að vera að lengja gmnnnám kennara í fjögur ár.
Verja á rúmlega 61 milljarði króna til vega og jarðgan
Sérframl
orkuvegi
ferðamanní
Verið er að ganga frá
vegaáætlun til næstu fímm
ára á Alþingi. Henni fylgir
einnig j arðgangaáætlun.
Viðbótarfjármagns verður
meðal annars aflað með
sölu ríkiseigna. Jóhannes
Tómasson sat kynningar-
fund samgönguráðherra
og samgöngunefndar um
áætlunina.
SAMKVÆMT vegaáætlun ár-
anna 2000 til 2004 verður 61,4
milljörðum króna varið til
vega- og jarðgangafram-
kvæmda á tímabilinu. Er þá meðtalin 9
milljarða króna viðbót sem ætluð er í
ýmis brýn verkefni samkvæmt áliti
samgöngunefndar Alþingis en Sturla
Böðvarsson samgönguráðherra kynnti
ásamt nefndinni og fulltrúum Vega-
gerðarinnar áætlunina í gær. Af þeirri
upphæð fer 3,1 milljarður til sérstakra
framkvæmda í öllum kjördæmum
landsins samkvæmt tillögu samgöngu-
ráðherra sem ríkisstjórnin hefur sam-
þykkt.
Samgönguráðherra sagði nú unnt að
hefja af krafti undirbúning jarðganga
milli Siglufjarðar og Ólafsfjarðar og
milli Reyðarfjarðar og Fáskrúðsfjarð-
ar með 100 milljóna króna framlagi í
ár, 200 milljónum á næsta ári og síðan
1.450 milljónum króna árlega í þrjú ár
þegar sjálfar framkvæmdirnar myndu
hefjast.
Milljarður til Austurlands
Meðal viðbótarframlaga má nefna
einn milljarð sem fer til vega sem
tengjast orku- og iðjuverum á Austur-
landi en verja á til þeirra framkvæmda
300 milljónum króna árlega næstu
þrjú ár og 100 milljónum árið 2003.
Eru það framkvæmdir við nýjan veg í
Fljótsdal, endurbygging vegar milli
Reyðarfjarðar og Eskifjarðar og vegur
frá Reyðarfjarðarhöfn að fyrirhuguðu
álveri í firðinum. „Með þessu viljum
við leggja áherslu á alvöru þess máls
og vilja stjórnvalda til að skapa þau
skilyrði að stóriðjan geti farið af stað,“
sagði samgönguráðherra en lagði
áherslu á að nýir vegir í Fljótsdal og
milli Reyðarfjarðar og Eskifjarðar
væru sjálfstæðar framkvæmdir sem
stæðu án tillits til stóriðjufram-
kvæmda. Myndu þessir vegir nýtast
þótt aðrar ákvarðanir yrðu teknar um
atvinnuuppbyggingu á Austurlandi.
Upplýst var einnig á fundinum að
Landsvirkjun myndi leggja til fjár-
magn vegna framkvæmda sem
sneru sérstaklega að virkjunar-
undirbúningi.
Árin 2003 og 2004 verða settar
100 milljónir hvort ár til Suður-
strandarvegar, þ.e. milli Þorláks-
hafnar og Grindavíkur, en í ár
verða veittar 13 milljónir króna til
undirbúnings, 40 milljónir á næsta
ári og 34 milíjónir árið 2002. Talið
er að hann auki öryggi í samgöng-
um milli Faxaflóa og Suðurlands í
erfiðri tíð. Heildarkostnaður við
Suðurstrandarveg er talinn verða
1.000 til 1.100 milljónir króna. Þá
kom fram í máli samgönguráðherra
að áhugi er fyrir að hraða fram-
kvæmdum við breikkun Reykja-
nesbrautar gegnum Hafnarfjörð.
Þar er umferð rúmlega 20 þúsund
bílar á sólarhring sem hann segir
að sé meira en tveggja akreina
vegur geti flutt með góðu móti.
Fara 200 milljónir í framkvæmdir
næsta ár og aðrar 200 samtals árin
2002 og 2003. Þá er stefnt að því að
útboð vegna tvöföldunar Reykja-
nesbrautar geti orðið árið 2002 en
veittar verða liðlega 200 milljónir
króna til undirbúnings fram að því.
Samstaða um
vegaáætlun í
samgöngunefnd
„MEÐ þessari áætlun er stefnt að
því að bæta vegakerfi landsins mjög
mikið en allar vegaframkvæmdir
taka tíma og því verða menn að
sýna nokkra þolinmæði, bæði hér á
höfuðborgarsvæðinu og út um
land,“ sagði Sturla Böðvarsson sam-
gönguráðherra þegar hann kynnti
vegáætlun til næstu fimm ára.
„Hér ríkir nú mikil gróskutfð og
við þurfum að fara varlega. Þess
vegna er gert ráð fyrir að stíga var-
lega til jarðar á næsta ári. Vegna
spennu á vinnumarkaði er áætlunin
sett þannig upp að hún raski í engu
þeim efnahagsmarkmiðum, kjara-
samningum og þeim stöðugleika
sem ríkisstjórnin hefur lagt áherslu
á. Stöðugleikanum er ekki ógnað
með þeim framkvæmdaáformum
sem hér er lagt upp með.“
Sturla Böðvarsson sagði að náðst
hefði mjög víðtæk samstaða í sam-
göngunefnd um niðurstöðu
vegáætlunar og jarðgangaáætlunar.
„Með viðbótarframlögunum er með-
al annars komið til móts við óskir
um framkvæmdir á höfuðborgar-
svæðinu," sagði Sturla og lagði
áherslu á að hægt yrði með því að
flýta ýmsum framkvæmdum þar.
Fjármagnað með
sölu ríkiseigna
Viðbótarféð á einkum að fást með
sölu ríkiseigna og nefndi Sturla þar
eign rfkisins í bönkum og Landssí-
mann. Undirbúningur á sölu stæði
yfir en engar ákvarðanir hefðu ver-
ið teknar í þeim efnum. Hann sagði
vegaframkvæmdir þó ekki bundnar
sölu ákveðinna eigna. „Það er eðli-
legt að menn velti fyrir sér fjár-
mögnun svona aðgerða og við ætl-
um að færa eign rfkisins úr bönkum
í samgöngumannvirki sem gefa
arð.“
Árni Johnsen, formaður sam-
göngunefndar, sagði þessa ákvörð-
un boða mikið átak. „Þetta er mesta
og fjölþættasta viðbótarátak sem
ákveðið hefur verið í samgöngumál-
Sturla Böðvarsson samgönguráðl