Morgunblaðið - 12.05.2000, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 12. MAÍ 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Ahugaleiksýning ársins í Þjóðleikhúsinu
Úr sýningu lcikdeildar Eflingar, Reykjadal, á Sfldin kemur og sfldin fer.
„Mikil viðurkenning“
„ÞETTA er mikil viðurkenning fyrir
leikfélagið að vera valið til að sýna í
Þjóðleikhúsinu," segir Amór Ben-
ónýsson leikstjóri sýningarinnar
Síldin kemur og Síldin fer eftir Ið-
unni og Kristínu Steinsdætur sem
valin var áhugaleiksýning ársins af
dómnefnd Þjóðleikhússins. Það er
leikdeild Ungmennafélagsins Efl-
ingar í Reykjadal sem stendur að
sýningunni og koma um 40 manns að
henni með einum eða öðrum hætti.
„Á sviðinu standa 34 þegar flest er
svo okkur veitir ekki af plássinu,“
segir Arnór. Sýningin í Þjóðleikhús-
inu verður annað kvöld kl. 20.
Arnór hefur um þriggja ára skeið
leikstýrt sýningum Eflingar í sam-
starfi við Framhaldsskólann á Laug-
um í Reykjadal og taka nemendur
skólans þátt í sýningunum og fá það
metið sem hluta af námi sínu. „Þetta
hefur gefist mjög vel og unglingarnir
fá meiri reynslu af því að starfa með
reyndum áhugaleikurum á öllum al-
dri fremur en eingöngu jafnöldrum.
Við höfum leyft krökkum í 10. bekk
grunnskólans að vera með líka og
þau hafa sýnt mikinn áhuga.“ Þess
má geta að dóttir Arnórs tekur þátt í
sýningunni auk hans sjálfs og
tveggja bræðra hans. „Við bræðurn-
ir höfum aldrei leikið saman áður þó
við höfum allir starfað að leiklist um
árabil hver með sínum hætti,“ segir
Arnór.
I umsögn dómnefndar kom meðal
annars fram að hér væri um sérstak-
lega kraftmikla og skemmtilega sýn-
ingu að ræða, mikilli leikgleði stafaði
frá hópnum og í heild sinni vitnaði
þessi sýning um metnað og dugnað
leikfélagsins, leikstjóra og allra aðst-
andenda hennar.
Leikritið Síldin kemur og síldin
fer hefur verið vinsælt viðfangsefni
áhugaleikfélaga víða um land, enda
er hér fjallað á líflegan hátt um
kringumstæður og fólk sem íslend-
ingar þekkja vel úr sinni sögu.
Óhætt er að segja að félagar í leikl-
istarhópi Eflingar notfæri sér kosti
verksins til hins ýtrasta, þannig að
úr verður bráðskemmtileg sýning.
Leikstjórinn, Arnór Benónýsson,
hefur unnið ötullega að því að virkja
sköpunargleði leikaranna og ann-
arra sem að sýningunni standa.
Leikarahópurinn er stór en sam-
stilltur, og er ánægjulegt að verða
vitni að skemmtilegri samvinnu
kynslóðanna í sýningunni, en hér
leikur hópur nemenda við Fram-
haldsskólann á Laugum við hlið eldri
og reyndari leikara félagsins."
Með helstu hlutverk fara Snorri
Kristjánsson, Ingólfur Ingólfsson,
Karl Ingólfsson, Friðrika Illugadótt-
ir, Þorgerður Sigurgeirsdóttir,
Linda Björk Guðmundsdóttir,
Nanna María Elvarsdóttir, Hanna
Þorsteinsdóttir, Kristjana E. Sig-
urðardóttir, Hjörtur Hólm Her-
mannsson, Ásgrímur Guðnason,
Guðmundur Arnarsson, Hörður Þór
Benonýsson, Aðalbjörg Pálsdóttir,
Jón Friðrik Benonýsson og Arnór
Benonýsson. Auk þeirra taka fjölm-
argir þátt í hópatriðum og söng, að
ógleymdri hljómsveit. Tónlistar-
stjóri er Jaan Álavere.
Blandað
efni flutt
á Sóloni
BANDARÍSKI píanóleikarinn Er-
ik Griswold og bassaleikarinn
Úlfar Ingi Haraldsson munu flytja
blandað efni úr söngbók djassins
á efri hæð Sólon Islandus á morg-
un, laugardag, kl. 15.
Á efnisskránni verða m.a. lög
eftir Griswold, Monk, Gershwin,
Weill, Madonna. Flytjendur hafa
leikið saman á fjölda tónleika í
Bandaríkjunum og Mexíkó en
þétta verða einu tónleikar þeirra
hér á landi.
Úlfar Ingi Haraldsson
Burtfararpróf
frá FÍH
DANÍEL Bjarnason
heldur burtfararprófs-
tónleika í klassískum
píanóleik í sal Tónlist-
arskóla F. í. H. í
Rauðagerði, í dag,
föstudag, kl. 19.30.
Á efnisskránni er
fyrsti kafli úr píanó-
konsert í d-moll eftir
J. S. Bach, píanósón-
ata op. 31 nr. 3 eftir L.
van Beethoven, Rapsó-
día nr.l op. 79 eftir J.
Brahms, Etýða nr. 3
op. 10 eftir F. Chopin
Daníel Bjarnason
og valdir kaflar úr Vis-
ions Fugitives eftir S.
Prokofiev.
Daníel hóf nám við
Tónlistarskóla F. í. H.
haustið 1997 og síðan
þá hefur kennari hans
verið Svana Víkings-
dóttir.
Með Daníel Bjarna-
syni á tónleikunum
kemur fram níu manna
strengjasveit skipuð
nemendum úr Tónlist-
arskólanum í Reykja-
vík.
Meistara-
námskeið
SÖNGHÁTÍÐ verður haldin til heið-
urs bamalækninum og tónlistarunn-
andanum Halldóri Hansen í Salnum
í Kópavogi dagana 18.-20. júní nk.
Hátíðin hefst með námskeiði (mast-
erclass) Elly Ameling og Dalton
Baldwin, sunnudaginn 18. júní. Alls
verða í boði fimm hálfsdagsnán>
skeið, sem öll hafa hlotið heitið „í
meistara höndum" og er lokaskrán-
ing mánudaginn 15. maí. Aðrir
meistarar sem halda námskeið dag-
ana 19. og 20. júní eru þær Olivera
Miljacovic frá Júgóslavíu og Lorr-
aine Nubar frá Bandaríkjunum.
Umsóknareyðublöð um námskeið-
in og allar nánari upplýsingar em
auðfengnar í Salnum, en umsóknar-
frestur er til 15. maí.
Leyndardómar
undir Langjökli
ERLEIVDAR
RÆKUR
Spennusaga
„STEALING THUNDER"
eftir Peter Millar. Bloomsbury
1999. 307 blaðsíður.
SPENNUSAGNAHÖFUNDAR
sækja nú einn af öðmm leyndarmál
í iður íslenzkra jökla. Arnaldur
Indriðason gróf endalok Hitlers
upp úr Vatnajökli í sögu sinni Nap-
óeleonsskjölin og um líkt leyti sat
Peter Millar við og skrifaði sögu um
atómleyndarmálið undir Langjökli.
Peter Millar er fæddur á Norður-
Irlandi, menntaður í Oxford og hef-
ur unnið til verðlauna fyrir frétta-
skrif af erlendum vettvangi fyrir
Sunday Times. Hann hefur búið í
Berlín, Moskvu, París og Brussel.
Hann skrifar nú í Financial Times;
Daily Mail og Evening Standard. I
athugasemdum fremst í bókinni
segir höfundur söguna byggða á
ýmsum staðreyndum en hann hafi
skáldað í eyðurnar. Stealing
Thunder er hans fyrsta bók.
Sögunni vindur fram á tvennum
tímum; formálinn hefst vestanhafs;
í Alamogordo-auðninni 16. júlí
1945, þegar vísindamenn sprengdu
mannkynið fram til þúsund sólna,
miðkaflinn gerist í Berlín 50 árum
síðar, þegar skjal er sótt í gamlar
höfuðstöðvar austur-þýzku leyni-
þjþnustunnar Stasi og lyktirnar eru
á íslandi, þar sem Gundar Peterson
fellir merina Freyju og banar sjálf-
um sér á eftir.
Dagbók Klaus Fuchs
Aðalsöguhetjan er Eamonn
Burke, brezkur blaðamaður, sem
auðvitað stígur inn í söguna á E1
Vino í Fleet Street. Nú er hún
Snorrabúð stekkur getur maður
sagt, þegar í Fleet Street er komið,
því blöðin eru öll á bak og burt og
fátt sem minnir á þann fjölmiðla-
heim, sem þessi gata var. En keim-
urinn er enn á kaffihúsunum og
kránum.
Burke kemst í samstarf við þýzka
blaðakonu, að því er hann heldur,
Sabine Kotzke að nafni. Kotzke
þessi er með dagbók eðlisfræðings-
ins og njósnarans Klaus Fuchs upp
á vasann. Fuchs var fæddur Þjóð-
verji en flúði til Bretlands, mennt-
aðist þar og var síðar sendur vestur
um haf til að taka þátt í smíði kjarn-
orkusprengjunnar. Eftir stríð var
hann forstöðumaður brezku kjarn-
orkurannsóknastofnunarinnar í
Harvel, þar til 1950 að hann var
dæmdur fyrir njósnir í þágu Rússa,
m.a. fyrir hjálpa þeim við smíði at-
ómsprengjunnar. Hann var látinn
laus 1959 og bjó eftir það í A-
Þýzkalandi, þar sem hann lézt 1988.
Nú hefur Kotzke sem sé komið
höndum yfir dagbókarbrot Fuchs
og fylgir það sögunni, að hann hafi
ekki dáið eðlilegum dauðdaga, held-
ur verið myrtur.
Ur dagbókinni má, fyrir utan alls
kyns formúlur og flókna útreikn-
inga, lesa ýmislegt um feril Fuchs,
m.a. minningar frá fangelsisvistinni
í Bretlandi og svo eitt og annað um
starfið vestur í Los Alamos allt þar
til Fuchs segist loksins ætla að létta
á hjarta sínu og ljóstra upp um
leyndarmálið mikla. En lengra nær
dagbókin ekki. Og nú vill Kotzke
endilega frá Burke í lið með sér til
þess að grafast fyrir um leyndar-
málið mikla og ástæður þess að
Fuchs fékk ekki að gefa upp öndina
á eigin spýtur.
í þeim hluta, sem Burke lætur
gerast fyrir stríðslok, gengur sagan
út á það, að vísindamennirnir, sem
stóðu á þröskuldi atómaldarinnar,
treystu ekki vestrænum stjórn-
málamönnum til þess að vera einir
um hituna, heldur bundust þeir
samtökum um að senda starfs-
bræðrum sínum í Sovétríkjunum
nægar upplýsingar til þess að þeir
gætu líkað smíðað kjarnorku-
sprengju fyrir sína stjórnmála-
menn. Þannig töldu vísindamenn-
irnir sig tryggja það að austrið og
vestrið stæðu jafnt að vígi og þá
yrði vinna þeirra ekki misnotuð
gegn mannkyninu. Lykillinn að at-
ómsprengjunni var sendur flugleið-
is til Sovétmanna, en eftir viðkomu
á Keflavíkurflugvelli hafnaði flug-
vélin á Langjökli, sem óðara gróf
þessa sendingu í kaldbláa gröf.
Allir voru þeir með
Leyniþjónusta Bandaríkjanna
hafði pata af því sem var að gerast,
en var seinheppin og vissi svo ekki
af afdrifum flugvélarinnar á Lang-
jökli. Um þau vissu Rússar hins
vegar, en með klóklegri blekkingu
tókst þeim að telja Bandaríkja-
mönnum trú um að leyndarmálið
hefði komizt á leiðarenda. Þar með
hófst kalda stríðið, sem auðvitað er
réttnefni í ljósi þess að upptökin
lágu undir íshellu á Islandi!
Leið Burke og Kotzke liggur
bæði vestur um haf og í austurveg,
en á endanum til Islands og upp á
Langjökul. En einhverjir vilja fyrir
alla muni ekki að þau leiði sannleik-
ann í ljós, einhverjir sem vilja hafa
mannkynssöguna áfram eins og
búið er að skrifa hana. Þessir menn
svífast einskis. Ennþá er það svolít-
ið sérkennilegt að lesa um byssu-
bardaga með tilheyrandi mannfalli í
íslenzku umhverfi, en sennilega
rjátlast það nú af manni eftir því
sem sögunum þar um fjölgar.
En upp á Langjökul komast þau
með íslenzkum fylgdarmönnum. Og
jökullinn lýkur upp fyrir þeim
leyndarmáli sínu, efnablöndu sem
er greypt í plútóníum og átti að vísa
Rússunum leiðina. En það er bréf-
ið, sem gerir útslagið. Bréfið er stíl-
að á yfirmann Vísindaakademíunn-
ar í Moskvu og kemur nú í ljós, að
Fuchs var síður en svo einn á báti.
Fyrsta nafnið undir bréfínu er
Niels Bohr, þá Isidor Rabi og Klaus
Fuchs, en neðar nafn J. Robert
Oppenheimer og allra neðst nafn
Albert Einstein!
En jökullinn vill bara lofa þeim
að sjá leyndarmál sitt, ekki láta
þeim það laust. Með brauki og
bramli leggst hann yfir það aftur.
Peter Millar skrifar lipurlega,
eins og við er að búast af blaða-
manni með hans reynslu. Hann hef-
ur unnið heimavinnuna sína vel,
þannig að yfir sögunni er sannsögu-
legt andrúmsloft, sem hann gæðir
mikilli spennu og öll hans úrvinnsla
er mjög svo grípandi og hugvitsam-
leg. Órlítil ónákvæmni varðandi ís-
lenzk nöfn stingur í íslenzk augu, en
spilar annars enga rullu.
Þetta er heimssöguleg spennu-
saga með íslenzku ívafi.
Freysteinn Jóhannsson
Tónleikar
til styrktar
Halaleik-
hópnum
MINNINGARTÓNLEIKAR
verða í safnaðarheimili Laugar-
neskirkju á morgun, laugardag,
kl. 14. Fram koma m.a. Þor-
valdur Halldórsson og hljóm-
sveit skipuð félögum úr Hala-
leikhópnum.
Tónleikarnir eru haldnir í
minningu Hilmars Þórs Reyn-
issonar sem lést í umferðarslysi
7. janúar sl„ og eru til styrktar
Halaleikhópnum. Hópurinn
stendur nú í kaupum á stólum í
leikhús sitt í Hátúni 12.
Aðgangseyrir er 1.300 kr.