Morgunblaðið - 25.09.1998, Qupperneq 38

-38 FÖSTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1998
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Frelsi á
„landinu
bláa“
Þessi stefna er sérlega ógeðfellt
dæmi um forræðishyggju íslenskra
stjórnmálamanna.
M
jög margir telja
að Viðreisnin
svonefnda hafí
verið merkasta
ríkisstjórn sem
setið hefur við völd á Islandi. Og
það er ekki að ófyrirsynju. Und-
ir forustu réttnefndra stjórnvitr-
inga sameinuðust Sjálfstæðis-
flokkur og Alþýðuflokkur um að
leiða þjóðina út úr myrkviði
hafta, forsjárhyggju og spilling-
ar á vit nútímans. Þessir menn
sýndu frumkvæði og hugrekki
sem seint verður oflofað. Þeir
breyttu Islandi.
Oumdeilanlegt er að á síðustu
árum hefur
VIÐHORF ýmsu verið
------ þokað til frels-
Eftir Ásgeir isáttar hér á
Sverrisson landi; anda
Viðreisnar-
manna. Dregið hefur verið úr
svonefndum „sértækum pólitísk-
um aðgerðum" í efnahagslífinu
og afskipti stjórnvalda af at-
vinnulífínu hafa minnkað. EES-
samningurinn hefur nú þegar
skilað Islendingum miklu og
skapað nýtt og heilbrigðara and-
rúmsloft í efnahags- og við-
skiptalífínu.
A hinn bóginn hafa stærstu
skrefín í frelsisátt hér á landi
oftar en ekki verið stigin fyrir
þrýsting erlendis frá og vegna
alþjóðlegra samninga sem Is-
lendingar hafa ekki getað
hundsað. Nægir þar að minna á
EES og GATT-samkomulagið.
Frumkvæði hefur skort enda fer
valdastaða og hagsmunamat
stjórnmálaflokka ekki alltaf
saman við yfirlýsta frelsisást.
Þegar horft er yfír sviðið - við
dögun nýrrar aldar, „eins og
skáldin myndu segja“, - gerist
sú hugsun áleitin að arftakar
Viðreisnarmanna hafi ekki búið
yfír nægum kröftum til að halda
fánanum á lofti. íslendingar
hafa að visu komið sér fyrir á
frelsisbrautinni en ökutækið
hefur reynst lúið og hægfara.
Hestastóðið undir vélarhlífinni
hefur enda verið tregara í taumi
en margir hefðu ætlað og við
skoðun hafa þar fundist rétt-
nefndar tindabikkjur.
Þannig þykir mörgum með al-
gjörum ólíkindum að í ráði sé að
færa tilteknu fyrirtæki með lög-
um einkaleyfí til að framkvæma
ákveðnar rannsóknir á Islandi.
Gefur reynsla Islendinga af
einkaleyfum tilefni til að ætla að
þetta reynist gæfuspor? Og ein-
hverjir gætu íreistast til að
álykta að það sé tæpast í sam-
ræmi víð tíðarandann að færa
tilteknum hópi manna slíkan
einkarétt.
Frelsið á víðar undir högg að
sækja á íslandi. Þvert á viðtekn-
ar hugmyndir um frjálsan
vinnumarkað stunda stjórnmála-
leiðtogar þá iðju að koma skó-
sveinum flokkanna í störf á veg-
um ríkisins. Miðstýringarmenn
móta byggðaáætlanir, stofnanir
eru fluttar með tilskipunum.
Ríkisvaldið keppir við einkafyr-
irtæki á sviði útvarps- og sjón-
varpsrekstrar. Akvarðanir og
mannaráðningar á þeim vett-
vangi eru eins og annað háðar
samþykki fulltráa stjórnmála-
flokkanna. Þeir fylla ráð af öllu
tagi og úthlutunarnefndir.
Frelsið felur í sér traust í
garð þeirra sem þess eiga að
njóta. íslenskir stjómmálamenn
treysta ekki þjóðinni til að um-
gangast áfengi með sama hætti
og aðrar siðaðar þjóðir gera.
Þess vegna er við lýði á Islandi
einkasala íTkisins á áfengi sem
einkum miðar einkum að því að
„torvelda aðgengi" fólks að slík-
um veigum. Þessi stefna er sér-
lega ógeðfellt dæmi um forræð-
ishyggju íslenskra stjórnmála-
manna. A Islandi hafa kyndil-
berar frelsisins einnig bannað
áfengisauglýsingar í íslenskum
fjölmiðlum og verð á áfengi er
óvíða hærra, sem stuðlar að
smygli, heimabruggun og eitur-
lyfjaneyslu. Fyrrum ráðsmaður
fjármála verður lengi í minnum
hafður fyrir þá dirfsku sem
hann sýndi er hann ákvað að al-
menningi skyldi heimilað að
kaupa bjórdósir í stykkjatali í
ríkisreknum áfengisverslunum.
Þar leið yfir völlu eitt frelsis-
blysið en á því slokknaði fljótt.
Neytendur búa við frelsis-
skerðingu vegna þeirrar hafta-
stefnu sem mótuð hefur verið
um innflutning búvara. Islend-
ingar gæta þess í hvívetna að
standa aðeins við lágmarkskröf-
ur GATT-sáttmálans og fylgja
því jafnan veruleg harmkvæli.
Menn fá ekki ráðið því hvað þeir
setja ofan í sig. Slíkt er háð
samþykki ríkisvaldsins.
Frelsi atvinnustjórnmála-
manna hefur á hinn bóginn verið
aukið skipulega á kostnað al-
mennings. Þeirra frelsi felst í
frelsinu til að úthluta. Kvótum
er úthlutað í landbúnaði og sjáv-
arátvegi. Kvótum er úthlutað
við innflutning á landbúnaðaraf-
urðum. Einkaleyfi er úthlutað í
hátækni-iðnaði. Hálendinu er
skipt upp í sneiðar og þeim út-
hlutað. Ríkisembættum er út-
hlutað samkvæmt kvótaskipt-
ingu stjórnmálaflokka.
Menn fá tæpast dorgað leng-
ur fyrir þorski vegna kvótans,
enn er glæpsamlegt athæfi að
vera eigandi danskrar
spægipylsu, bráðum verður
erfitt að fara í berjamó og senn
verða upplýsingar um heilsufar
Islendinga orðnar háðar einka-
leyfishafa. Allar þessar ákvarð-
anir atvinnumanna í forsjár-
hyggju varða frelsi fólksins í
landinu.
Þrátt fyrir yfirlýsta frelsisást
og umbótavilja margra stjórn-
málamanna er ísland í hópi
þeirra ríkja sem kalla mætti
hálf-sósíalísk. Það getur vart
talist undrunarefni. Hvað ráða-
menn varðar hafa engin raun-
veruleg kynslóðaskipti í póli-
tískri hugsun orðið hér á landi á
síðustu 30 árum.
Sjálfsagt er að lofa frelsið og
efnt hefur verið til hátíðarkvöld-
verðar af minna tilefni. Mikið
starf bíður hins vegar þeirra
sem hafa vilja og þor til að vinda
ofan af því kerfi pólitískrar fjar-
stýringar og forræðishyggju er
enn þrífst og dafnar á „landinu
bláa“.
Kristin trú eða trú
á stokka og steina
EFTIR að hafa lesið
mergjaða kjallaragrein
Helga Geirssonar fram-
kvæmdastjóra hér í
blaðinu 3. þ.m., þar sem
hann m.a. leggur bisk-
upi ísL þjóðkirkjunnar
lífsreglumar, þá virti
ég um stund fyrir mér
mynd höfundarins, er
greininni fylgdi. Eg sá
fyrir mér myndarlegan,
festulegan en dálítið
harðneskjulegan karl-
mann, sem vel kann að
tjá hugsanir sínar. Þar
sem vafasamar fullyrð-
ingar eru í greininni og
sitthvað gefið í skyn,
sem mér fannst hann hefði mátt út-
skýra nánar, þá fann ég fyrir þörf á
viðbrögðum með nokkrum ábending-
um til athugunar og umhugsunar
fyrir greinarhöfundinn og e.t.v. ein-
hverja af lesendum blaðsins. Biskup
okkar er fullfær um að svara fyrir
sig, er hann telur þess þörf. En þar
sem mér finnst ég of oft árangurs-
laust hafa beðið eftir svörum frá
skriftlærðum talsmönnum kirkjunn-
ar við blaðagreinum líkum þeirri
sem hér um ræðir, þá ætla ég að
þessu sinni ekki láta hjá líða að tjá
mig þótt áhætta kunni að fylgja og
við ofjarl að etja. Eg finn mig í þakk-
arskuld við kirkjuna okkar kristnu,
sem við og áar okkar höfum notið í
senn 1000 ár.
Ekki var gefið út neitt „starfs-
leyfi“ - eins og nefnt er í greininni -
fyrir ísl. kirkju á Þingvöllum árið
1000, þegar við lá að til vopnaðra
átaka kæmi þar milli heiðinna
manna og kristinna, heldur var gæfa
þjóðarinnar slík (fyrir Guðs hand-
leiðslu í mínum huga) að bestu og
vitrustu menn, heiðnir og kristnir,
fengu því til leiðar komið, að þingið
samþykkti, að þjóðin okkar unga
skyldi búa við ein lög og einn sið -
hinn kristna. Og hinir heiðnu tóku
skírn. Þeir voru skírðir í „nafni föð-
ur, sonar og heilags anda“ og fyrir
þeim beðið, efnislega þannig: ,A1-
máttugur Guð, faðir Drottins vors
Jesú Krists, sem nú hefur endurfætt
þig fyrir vatn og heilagan anda, tek-
ið þig í ríki síns elskaða sonar, þar
sem er fyrirgefning syndanna, líf og
sáluhjálp - hann styrki þig með náð
sinni til eilífs lífs. Friður sé með
þér.“ Þetta er kjarni þess er gerðist
þá og enn eru yfir 90% landsmanna
skírðir. Auðvitað hefur á ýmsu
gengið hér í þessi 1000 ár eins og
víðast um hinn kristna heim - og
gengur enn, svo írlands
sé nú nefnt sem dæmi.
En hvað er kristin
kirkja? Hún hefur m.a.
verið skilgreind þannig:
„Guðs kirkja er byggð á
bjargi, / en bjargið Jesús
er; / hún er hans undra-
smíði, / sem alla dýrð
hans ber. / Af vatni, orði
og anda / hún öðlast hef-
ur líf 7 og sett á öllum
öldum / sem allra þjóða
hlíf' (Fr.Fr.) Þijú inni-
haldsrík vers lylgja, sem
finna má í Sálmaþók ísl.
kh-kjunnar.
Og aðra skilgreiningu
úr enska heiminum
rakst ég á nýlega - þessa:
„Það er nauðsynlegt og mjög mik-
ilvægt að muna, að kirkjan er ekki
/
Eg fínn mig í þakkar-
skuld við kristni og
kirkju, segir Hermann
Þorsteinsson, sem við
og áar okkar höfum
notið í nær þúsund ár.
mannleg uppfinning - ekki góð hug-
mynd, sem sló niður í einhvern þess
efnis að þeir sem tráa á Jesú skyldu
safnast saman og mynda eigin fé-
lagsskap. Kirkjan er guðleg ráðstöf-
un, sköpun og fyrirmæli Drottins
Krists. Hann lét eftir fá fyrirmæli til
fylgjenda sinna. Hann hefur ekki
íþyngt lýð sínum með margvíslegum
reglum. Um skipan kirkjunnar og
stjómendur segir hann ekkert. Bisk-
up, díakon, presbyter eða öldung -
engan þeirra nefnir hann á nafn. En
ein ljós fyrirmæli gefur hann læri-
sveinum sínum í mikilvægustu
kringumstæðum, þ.e. að þeir skuli
elska hver annan; og fjöldi manna
sem elskar hver annan og allir elska
hinn sama leiðtoga og drottinn, kom-
ast vart hjá því að koma saman og
mynda samfélag til að hjálpa hver
öðrum til að fylgja fyrirmælunum."
(Rev. Charles Brown, D.D.)
Varðandi „áhyggjur af íslenskri
þjóðtrá og að menn heiti að gamni
sínu á steinrunnin tröll og forn goð“,
þá skal á það minnt að eitt fyrsta
verk Þorgeirs Ljósvetningagoða eft-
ir heimkomuna norður frá Þingvöll-
um árið 1000, var að varpa gömlu
goðunum sínum í fossinn mikla
(Goða-foss), og láta þau heyra til hin-
um heiðna, liðna tíma. Hann gekk
hreint til verks. Það eigum við líka
að gera. Annaðhvort eða ... Ritn-
ingin geymir orð Jesú: „Hver sem er
ekki með mér, er á móti mér, og hver
sem safnar ekki saman með mér,
hann sundurdreifir." (Matt. 12:30)
Þar má einnig lesa: „En af því að þú
ert hálfvolgur og hvorki heitur ná
kaldur mun ég skyrpa þér út af
munni rnínum." A sama stað má
fleira lesa hollt og kjarngott. (Op.
3,14-22).
Islenska menn, sem á þessari öld
hafa fengið köllun til að starfs sem
kristniboðar bæði í Kina og Afríku
(Eþíópíu og Kenýa) hef ég heyrt
segja frá margvíslegum stokka- og
steinaátránaði hinna heiðnu þar í
löndum og hvernig þeir farga þess-
um „goðum“ sínum, er jieir fagnandi
hafa gengið inn í ljós kristninnar.
Undur og stórmerki hafa gerst á
meðal fólksins á þessum svæðum
fyrfr vitnisburð og tilverknað þess-
ai’a landa okkar. Það hefi ég bæði
séð og þreifað á. Hví skyldum við hér
í okkar senn 1000 ára kristna þjóðfé-
lagi halda áfram að gæla við hina
heiðnu hætti - „að gamni“?
Núlifandi heimkomnir kristniboð-
ar okkar munu eflaust fúslega stað-
festa alvöru þessa máls. Starfsstöð
þeirra hefur síma 588 8899. -
I grein H.G. segir einnig m.a.: „Is-
lensk kirkja er að verða hluti af er-
lendu afli“ ... „hin útlenda kirkja er
að verða einn trójuhesturinn enn í ís-
lensku þjóðfélagi". - „Duldist fáum
hvað klukkan sló,“ segir í annai’ri
grein á sömu opnu í DV. Fyrr á
þessari öld sóttu að ströndum okkar
hin erlendu trúarbrögð þeirra Sta-
líns og Hitlers. Ymsir ánetjuðust í
okkar frjálsa samfélagi. En þessi
átránaður rann sitt skeið og hrundi
til grunna, er augu manna opnuðust
fyrir því að hér var um falsguði að
ræða, sem náðu þó að koma svo
miklu illu til leiðar víðsvegar. Ég
nefndi Irland fyrr, en hér mætti
minna á Moskvu í dag og líðan fólks-
ins þar í landi.
En ég tek heilshugar undir loka-
orð greinar H.G.: „ ... og stuðli að
því að það sem íslenskt er njóti sín“.
Var nýverið á Þingvöllum í björtu og
blíðu veðri og þar fannst mér ég enn
heyra óminn af söng Þjóðkórsins
1944: „Hver á sér fegra föður-
land... „ Hittumst heil þar á
kristnihátíð árið 2000.
Höfundur er fyrrv. fnunkvæmdii-
stjóri.
Hermann
Þorsteinsson
Stöndum saman um
rekstur björgunarskipanna
ÞESSA dagana
stendur yfír landssöfn-
un Slysavarnafélagsins
til styrktar Björgunar-
bátasjóði félagsins.
Sjóðurinn stendur
straum af kostnaði við
rekstur hins þétta og
öfluga nets björgunar-
skipa og -báta sem fé-
lagið hefur komið upp
við strendur landsins á
undanförnum árum.
Staðsetning björgunar-
skipanna er byggð á
niðurstöðum rannsókna
á sjósókn og slysatíðni
og með þeim hefur orð-
ið gjörbylting í öryggi
sjófarenda. Því er mikilvægt að
þeim sé tryggður eðlilegur rekstrar-
grundvöllur. Samkvæmt reglum um
skipulag og yfirstjórn leitar og
björgunar á hafinu annast Slysa-
varnafélagið aðgerðarstjórn með-
fram allri strönd landsins og á svæð-
inu sem markast af allt að 12 mílum
frá landi. Ég er þeirrai' skoðunar að
kostnaðurinn af þessu umfangs-
mikla starfi ætti að greiðast úr sam-
eiginlegum sjóðum
landsmanna en sú hefð
hefur hins vegar skap-
ast hérlendis að hann
er á herðum frjálsra fé-
lagasamtaka sem reiða
sig á stuðning almenn-
ings. A meðan svo er
verðum við að haga
okkur samkvæmt því
og standa vörð um
Bj örgunarbátasj óðinn.
Mestan minn aldur hef
ég búið í sjávarplássum
úti á landi og þar teng-
ist sjósókn hverju
heimili. Almenn vitund
er um nauðsyn björg-
unarbátanna og ánægja
með þann árangur sem náðst hefur
á undanfórnum árum með komu
nýrra björgunarskipa í hvern lands-
hluta. Eitt af séreinkennum íslend-
inga er hins vegar það að þegar tæk-
in eru komin teljum við þau sjálf-
sögð og að viðkomandi verkefni sé
til lykta leitt. Málið er því miður
sjaldan svo einfalt. Þegar búið er að
leggja hornsteininn verður að halda
áfram ef byggingin á að verða að
Þessa dagana stendur
yfír landssöfnun Slysa-
varnafélagsins til
styrktar Björgunar-
bátasjóði félagsins.
Björn Grétar Sveins-
son biður fólk að leggja
sitt af mörkum.
veruleika. Það gengur ekki af sjálfu
sér. Ég leyfi mér því að fullyrða að
með komu björgunarskipanna hafi
verið markað nýtt upphaf í björgun-
arsögu þjóðarinnar. Hvert fram-
haldið verður ræðst af þátttöku og
skilningi landsmanna á að leggja
þessu þjóðþrifamáli lið.
Stöndum saman um rekstur
björgunarskipanna og styrkjum
Björgunarbátasjóð Slysavarnafé-
lagsins.
Höfundur er formuöur
Verkamannasambands íslands.
Bjöm Grétar
Sveinsson