Morgunblaðið - 25.09.1998, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1998
Refsa þýzkir kjósendur Kohl fyrir að
þekkja ekki vitjunartíma sinn?
MORGUNBLAÐIÐ
+
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÞÝSK ÓVISSA
ÞÓTT flestar skoðanakannanir undanfarna mánuði bendi til
að þýskir jafnaðarmenn með Gerhard Schröder í forystu
muni ná meira fylgi en Kristilegi demókrataflokkurinn, flokkur
Helmuts Kohls kanslara, ríkir mikil óvissa um niðurstöður
kosninganna og hvað taki við að þeim loknum. Sú óvissa ræðst
ekki síst af því að gengi smærri flokka gæti skipt meira máli
en það, hvort stóru flokkarnir tveir fái einhverjum prósentu-
stigum meira eða minna fylgi.
Sjónir manna beinast eins og eðlilegt er fyrst og fremst að
kanslaraefnum jafnaðarmanna og kristilegra demókrata. Hins
vegar er að mörgu leyti erfitt að festa hendur á afgerandi
deilumálum milli þeirra í kosningunum. Ágreiningur þeirra,
t.d. varðandi skattamál, snýst fyrst og fremst um áherslur en
ekki grundvallaratriði. Meginmunurinn felst í ímynd leiðtog-
anna tveggja. Kohl leggur áherslu á reynslu sína og þá stað-
reynd að kjósendur þekki hann vel og viti við hverju sé að bú-
ast af honum eftir um sautján ára setu í embætti kanslara.
Schröder kveðst hins vegar bjóða upp á ferskan valkost fyrir
þá kjósendur sem orðnir eru þreyttir á hinum þaulsetna kansl-
ara. Þrátt fyrir að persónuvinsældir Kohls hafi ekki mælst
miklar á síðustu misserum hefur hann að undanförnu saxað
verulega á forskot Schröders í könnunum. Hefur jafnaðar-
mannaleiðtoginn sætt vaxandi gagnrýni fyrir það að lítið þykir
standa á bak við ímyndina. Þótt Schröder hafi oft verið borinn
saman við Bill Clinton Bandaríkjaforseta, er hafði forystu um
að breyta áherslum Demókrataflokksins, og Tony Blair, sem
hefur leitt breska Verkamannaflokkinn inn í nútímann, er sá
samanburður ekki með öllu réttmætur. Clinton og Blair höfðu
báðir unnið stefnu sinni fylgi áður en þeir héldu í kosningar.
Schröder telst töluvert til hægri við forystu jafnaðarmanna en
var þó valinn kanslaraefni. Ekki á grundvelli stefnu, heldur
vegna þess, að hann var talinn sá einstaklingur, sem líklegast-
ur væri til að sigra Kohl. Þar sem hin hugmyndafræðilega um-
ræða og endurnýjun hefur enn ekki átt sér stað verður
Schröder að sætta allar fylkingar flokksins og á því erfitt með
að leggja fram afgerandi stefnu í umdeildum málum.
Þegar upp er staðið gæti þó niðurstaðan reynst sú, að litlu
skipti hvort þýskir kjósendur velji festuna eða umskipti. Hugs-
anlegt er að úrslitum ráði hversu vel frjálsum demókrötum,
græningjum og sósíalistum vegnar á sunnudag. Nái hinir síð-
astnefndu, sem eru öflugir í austurhluta Þýskalands, inn á
Sambandsþingið, gæti farið svo að jafnaðarmenn og kristilegir
demókratar gangi í eina sæng í fyrsta skipti frá árinu 1969.
VERÐTRYGGING OG
VERÐHJÖÐNUN
VISITALA neyzluvöruverðs hefur lækkað á síðustu þremur
mánuðum um 0,6%. Þótt ekki sé hér um ýkja mikla lækkun
að ræða, þá eru áhrif þessarar lækkunar á verðtryggðar skuld-
ir heimilanna í landinu mjög jákvæð fyrir þau. Þær lækka um 2
milljarða króna fyrir áhrif verðhjöðnunarinnar.
Þessi staðreynd sýnir ljóslega hve mikið hagsmunamál það
er fyrir alla launþega, að verðbólgunni sé haldið í skefjum. Hér
á árum áður, þegar verðbólgan geisaði, kollsteypti hún fjárhag
heimila og fyrirtækja, enda varð hún mest tæplega 86% á árinu
1983 og mestur varð verðbólguhraðinn þá innan ársins á milli
120-130%. Tvöföldun skulda á einu ári sýnir bezt áhrif og af-
leiðingar óðaverðbólgu. Um tíma var vísitölutenging launa
bönnuð og olli sú aðgerð mörgum fjölskyldum miklum búsifj-
um. I slíku ástandi var ekki hægt að gera neinar raunhæfar
fjárhagsáætlanir. Stjórnvöld þurftu að grípa til opinberra að-
gerða til að létta skuldaklifjar margra fjölskyldna.
Með þjóðarsáttarsamningum vinnuveitenda og verkalýðs-
hreyfingar í febrúar 1990 var ráðizt gegn óðaverðbólgunni.
Síðustu árin hefur verðbólgan verið tiltölulega lítil og verð-
hjöðnun einstaka mánuði. Nú hefur verðhjöðnun verið í tvo
mánuði og sáralítil hækkun þriðja mánuðinn. Það er mikill
áfangi fyrir launþega og heimilin, svo og atvinnulífið, en mörg
fyrirtæki eru mjög skuldsett, þótt þau hafi greitt niður skuldir
sínar örar en heimilin.
Skuldir heimilanna í landinu eru nú um 407 milljarðar króna.
Langstærstur hluti þeirra við lánastofnanir í landinu er verð-
tryggður. Það á t.d. við um skuldir við íbúðalánasjóði og lífeyr-
issjóði og einnig að stórum hluta á það við um skuldir við
bankakerfi og tryggingafélög. Varlega áætlað má því gera ráð
fyrir, að verðtryggðar skuldir séu á bilinu 300 til 350 milljarðar
króna. Hin lága verðbólga og jafnvel verðhjöðnun er því mikið
hagsmunamál launþega.
Stjórnar-
skipti fram-
undan en eng-
in umskipti
Fátt þykir nú benda til annars en að
Helmut Kohl kanzlari fari frá völdum eftir
kosningarnar í Pýzkalandi næstkomandi
sunnudag. Hvers konar stjórn tekur við
er hins vegar enn óráðið, þótt ljóst þyki
að hún verði undir forystu Jafnaðar-
mannaflokksins (SPD). Auðunn Arnórs-
son, sem er í Þýzkalandi, lýsir hér loka-
spretti kosningabaráttunnar fyrir það
sem gætu orðið sögulegar kosningar í
voldugasta landi Evrópu.
ALOKASPRETTI kosn-
ingabaráttunnar íyrir
Sambandsþingskosning-
arnar í Þýzkalandi eru
þýzkir stjórnmálaskýrend-
ur á einu máli um að Helmut Kohl
kanzlara, sem berst íyrir endurkjöri til
setu í embætti fímmta kjörtímabilið í
röð, og fleirum sem leiða kosningabar-
áttu Kristilegra demókrata, hafí orðið
á mistök sem ekki gætu annað en spillt
fyrir horfum á að flokknum takist að
vinna upp fylgisforskot það sem Jafn-
aðarmannaflokkurinn SPD hefur notið
í skoðanakönnunum. Það sem vekur
sérstaka athygli í ljósi þessa er að
munurinn á fylgi beggja fylkinga hefur
í nýjustu könnunum mælzt svo til
óbreyttur og hlutfall óákveðinna kjós-
enda virðist óvenju hátt. Því er enn
með öllu opið hvort Gerhard Schröder,
kanzlaraefni SPD, takist ætlunarverk
sitt - að leysa Kohl-stjórnina af - eftir
að dómur hinna sextíu milljóna þýzkra
kjósenda liggur fyrir eftir kosningarn-
ar á sunnudaginn.
Hvað veldur því, að Schröder og
flokkur hans virðist ekki hagnast á
mistökum andstæðinganna svo
skömmu fyrir kosningar? Hafa jafn-
aðarmenn líka leyft sér skyssur í
kosningabaráttunni, sem vega upp
skyssur andstæðinganna? Eða er
ekkert að marka skoðanakannanirn-
ar? Þetta eru spurningar, sem menn í
herbúðum þýzku stjórnmálaflokk-
anna, ritstjórnum fjölmiðla og í þeim
stofnunum öðrum sem eru sérstak-
lega uppteknar af þessum kosningum,
velta nú alvarlega fyrir sér. __
í gær, þremur dögum fyrir
kosningarnar, funduðu for-
ystumenn allra fiokkanna
sem sæti eiga á Sambands-
þinginu og mátu árangur-
inn af kosningabaráttunni. ———
Út á við sögðust allir sigurvissir og
ánægðir með vel heppnaða kosninga-
baráttu, hver frá sínum bæjardyrum
séð, en augljósir veikir hlekkir blasa
við hverjum þeim, sem fylgzt hefur
með þessari baráttu.
Tregða Kohls til að
víkja fyrir arftaka
Hjá Helmut Kohl og flokki hans má
segja að stærstu mistökin hafí verið
að hafa ekki tímanlega fyrir kosning-
arnar ákveðið að útnefna nýjan mann
kanzlaraefni flokksins. Aldrei áður
hefur þýzkur kanzlari verið í framboði
og tapað kosningum, en í þetta sinn
virðist allt stefna í það. Þrátt fyrir að
Kohl hafí sagzt bjóða sig fram til setu
út allt komandi fjögurra ára kjörtíma-
Sitjandi kanzl-
ari hefur
aldrei tapað
kosningum
bil vita allir, að nái hann nægu kosn-
ingafylgi til að núverandi stjórnar-
flokkar - CDU, bæverski systurflokk-
urinn CSU og Frjálsi demókrata-
flokkurinn (FDP) - þá muni hann
draga sig í hlé áður en kjörtímabilið
er úti. Hann verður sjötugur í apríl
árið 2000, og ekki þykir ólíklegt að
Kohl, sem þekktur er fyrir að meta
það mikils sem hefur táknrænt gildi,
hafi lagt svo mikið upp úr því að sitja
sem fastast fram yfír einar kosningar
enn til þess að ná að vera leiðtogi
þjóðar sinnar fram yfir aldamótin.
Fæst bendir nú til, að honum verði
að þessari ósk sinni. Samstarfsflokkur-
inn FDP á alvarlega á hættu, að fá
ekki einu sinni nægt fylgi að þessu
sinni til að hljóta eitt einasta þingsæti,
þar sem hann verður að ná að minnsta
kosti 5% atkvæða til þess og af skoð-
anakönnunum að dæma er það með
öllu óvíst. Þrátt fyrir það veðjar Kohl á
að þegar upp verður staðið haldi
stjórnarflokkarnir meirihluta sínum.
Eingöngu með því getur hann haldið
kanzlarastólnum.
Með tilliti til skoðanakannana þyrfti
allt að því kraftaverk til að Kohl yrði
að ósk sinni. Það er því sennilegt, að
ræðan sem hann heldur á kosninga-
fundi í Mainz í kvöld, síðasta slíka
fundinum fyrir kosningarnar, verði sú
síðasta sem hann heldur sem kanzlari
Þýzkalands.
Eru Græningjar
„ríkisstjórnarhæfir“?
En hvað tekur við eftir Kohl? Allt
bendir til að næsta stjórn
verði annað hvort sam-
steypustjórn SPD og
Græningja, undir forystu
Gerhards Schröders, eða
svokölluð „stóra sam-
— steypa", samstjórn stóru
flokkanna tveggja, SPD og CDU.
Græningjar vilja nú ólmir komast í
ríkisstjórn eftir átján ára feril sem
stjórnarandstöðuflokkur. Schröder
hefur ekki viljað gefa neitt út um með
hverjum hann vilji stjórna, og margir
efast enn um að Græningjar séu yfir-
leitt flokkur sem sé fær um að axla þá
ábyrgð sem fylgi þátttöku í ríkis-
stjórn. Aðeins einn maður úr forystu-
sveit flokksins, Joschka Fischer, þykir
í kosningabaráttunni hafa verið fær
um að höfða til annarra en „áskriftar-
kjósenda" Græningja. Hve sterkur
hinn róttæki armur flokksins er sýndi
sig berlega á flokksþinginu í vor, þar
sem kosningastefnuskráin var ákveð-
in. Með ályktunum á borð við þær, að
stefna beri að því að hækka benzín-
STUÐNINGSMAÐUR umbótasinnaði
kosningafund flokksins í gær, heldur
Kohls, kanzlara Þýskalands og fra
verð upp í sem svarar 200 kr. á lítrann
og að því að leggja NATO niður,
hrukku margir í kút sem héldu að hóf-
samir og ábyrgðarfullir menn hefðu
náð yfirhöndinni í flokksforystunni.
Víst er, að flokkurinn missti með
þessu af mörgum atkvæðum, sem
hann annars hefði átt góðan mögu-
leika á að vinna á sitt band, í nafni
þess að ný stjórn jafnaðarmanna og
ábyrgðarfullra Græningja myndi
verða valkostur sem meirihluti Þjóð-
verja gæti hugsað sér að væri færari
um að takast á við þau vandamál sem
þarf að leysa og núverandi stjórn hef-
úr ekki tekizt.
Á kosningafundi sem blaðamaður
Morgunblaðins var viðstaddur í vik-
unni, þar sem Joschka Fischer tróð
upp í „hippalegri" menningarmiðstöð í
hinni stranglega kaþólsku borg Fulda,
var augljóst að stuðningsmenn Græn-
ingjaflokksins skera sig úr stuðning:
mönnum allra hinna flokkanna. í
þeirra hópi ber mest á fólki sem
greinilega leggur mikið upp úr lífsstíl
sem minnir eins lítið og mögulegt er á
borgaralegheit. Og í máli Fischers bar
mest á gagnrýni á frjálsa demókrata,
sem hafa í gegnum tíðina aðallega
staðið fyrir baráttu fyrir skattalækk-
unum og frjálshyggju í efnahagsmál-
Takmörk jafnaðarmanna
Þessu til samanburðar var greini-
lega yfirgnæfandi meirihluti hinna
4.500 gesta á kosningafundi SPD í iðn-
aðarborginni Ludwigshaven dæmi-
gerðir fulltrúar þýzkrar
millistéttar, sem ekki væri
nein leið að greina frá gest-
um á kosningafundi CDU,
a.m.k. ekki af útliti, aldri,
klæðaburði o.s.frv. að dæma.
Af máli ræðumanna á
Ekki i
Schi
verði I
vinm
SPD-fundinum - þeirra fremstur var
Gerhard Schröder að sjálfsögðu - var
greinilegt, að kosningabarátta þeirra
gengur fyrst og fremst út á að koma
þeim boðskap á framfæri að Helmut
Kohl sé útbrunninn eftir sextán ár í
embætti, stjórn hans ekki fær um að
leysa helztu vandamálin sem blasa við
þjóðinni, og að tími sé kominn til að
skipta um menn „í brúnni".
I þessu felst ef til vill skýringin á
hinu háá hlutfalli óákveðinna kjós-
enda, svo skömmu fyrir kosningar.
Margir sjá ekki mikinn mun á því
hvað stóru flokkarnir tveir standa fyr-
ir. Schröder segist enda ekki vilja um-
bylta neinu í stjórn landsins, heldur
aðeins stjórna „betur“. Brezka frétta-
tímaritið Economist orðaði það svo í