Morgunblaðið - 25.09.1998, Blaðsíða 45

MORGUNB LAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 25. SEPTEMBER 1998 4á>
sjón hans, hefur orðið til þess að
tugþúsundir Islendinga leggja stund
á hestamennsku. Þetta hefur orðið
til að gera hundruðum íslenskra
bænda kleift að búa á jörðum sínum
og halda þeim í byggð á tímum of-
framleiðslu og niðurskurðar í hefð-
bundnum landbúnaði og á dögum
fólksflótta úr sveitum. Hugsjónir og
störf Gunnars urðu þess valdandi að
hundruð þúsunda manna víða um
heim njóta samvista við íslenska
hestinn og milljónir manna þekkja
til Islands vegna hestsins. Þúsundir
manna hvaðanæva úr heiminum
sækja Landsmót hestamanna og
Heimsleika á íslenskum hestum sem
haldnir eru annað hvert ár. Gefin
eru út um tuttugu tímarit á ótal
þjóðtungum eingöngu um íslenska
hestinn. Störf Gunnars birtast
einnig í því að tugþúsundir ferða-
manna heimsækja ísland árlega
vegna áhuga á hestinum. Allt þykir
þetta nú á dögum fremur sjálfgefíð,
en því var alls ekki svo farið í upp-
hafi og stórum hluta starfsferils síns
hjá samtökum bænda þurfti Gunnar
að verja til að berjast við vantrú og
fordóma, viðskiptahindranir, öfund
og skilningsleysi Islendinga sjálfra.
Oftar en ekki fóru þar fremstir í
flokki forystumenn og ráðunautar
bænda, sem engan skilning höfðu á
hugsjónum hans eða á þeim breyttu
tímum sem voru að renna upp á
Vesturlöndum með aukinni hagsæld
og meiri frítíma fólks. Gunnar
skynjaði þessar breytingar og sá þá
möguleika sem íslenski hesturinn
átti í nýjum heimi sem reistur var á
rústum síðari heimsstyrjaldarinnar.
Samtíminn er þess alla jafna ekki
umkominn að greina hvenær tíma-
mót verða í lífi þjóða eða landa. Hitt
fer varla milli mála, að þegar 20. öld-
in verður gerð upp og framlag ein-
stakra manna til hennar metið, þá
mun nafn Gunnars Bjarnasonar
verða nefnt. Halldór Laxness stend-
ur upp úr á vettvangi bókmennta;
Bjarni Benediktsson hafði forgöngu
um að Islendingar skipuðu sér til
frambúðar í sveit vestrænna þjóða.
Hannes Hafstein lagði í mörgu tilliti
grunninn að skipulagi þjóðríkisins.
Þannig mætti telja upp merka menn
aldarinnar; Gunnar Bjarnason er
einn þeirra, hann hefur haft áhrif á
líf og lífsstíl milljóna samferða-
manna.
Lífshlaup Gunnars var um margt
merkilegt. Hann var af vel efnuðu
fólki kominn, sem þó missti síðar
nánast allt sitt. Hann var afburða
námsmaður, svo áhrifamiklir menn
veittu því eftirtekt og studdu hann í
háskólanámi erlendis. Gunnar tók
ástfóstri við íslenska hestinn, þótt
ekki væri hann hestamaður, heldur
skynjaði hann í honum einstaka eig-
inleika og þann menningararf sem
hann fól í sér. Þetta vildi hann
kynna öðru fólki heima og erlendis
og það tókst honum með eldmóði
sínum. Af sama toga var metnaður
hans fyrir hönd íslenskra sveita og
það varð til þess að hann réðst sem
skólastjóri að Bændaskólanum á
Hólum. Þar vildi hann byggja upp
og koma staðnum til virðingar.
Hann þótti hins vegar fara of geyst í
sakirnar og var neyddur til að
hætta. Kaldhæðnislegt er að Gunnar
var rekinn frá Hólum fyrir að gera
það sem núverandi skólastjóra er
talið til tekna: Að reisa staðinn nán-
ast úr rústum niðurlægingar. Síðar
tók Gunnar sér fyrir hendur að leið-
beina bændum í alifuglarækt og
svínarækt og framsýni hans gerði
það að verkum að hann sá fyrir
nauðsyn þess að byggja stór bú sem
myndu mæta þörfum stærri og sí-
breytilegra markaða þótt forysta
bænda vildi halda greinunum til
frambúðar sem litlum aukabúgrein-
um. Jafnframt vakti hann athygli á
að hefðbundin landbúnaðarstefna
íslendinga væri að komast í þrot.
Þessu var illa tekið af forystumönn-
um bænda svo ekki sé meira sagt og
ýmsar hömlur voru settar á störf
Gunnars og tækifæri hans til að
koma skoðunum sínum á framfæri.
Þá fór hann í fundaherferð um land-
ið sem enn er í minnum höfð undir
kjörorðunum „Skynvæðing landbún-
aðarins“. Húsfyllir var á mörgum
samkomustöðum út um land, þar
sem tókust á gamlir tímar og nýir;
Gunnar Bjarnason og fulltrúar
valdastéttar bænda. - Skoðanir
þeirra sem hæst mótmæltu Gunnari
á þessum fundum, eða þeirra sem
ekki skildu möguleikana sem fólust í
íslenska hestinum eða þein-a sem
reyndu að leggja stein í götu út-
flutnings hrossa, skipta nú ekki
lengur máli. Sjónarmið Gunnars
hafa orðið ofan á og eru nánast orðin
óumdeild og talin sjálfsögð. Þar hef-
ur dómur sögunnar þegar fallið.
Gunnar Bjarnason var gleðimaður
og miðdepill hverrar samkomu er
hann sótti. Ógleymanleg er ferð sem
við Vala fórum með honum á hesta-
sýninguna miklu, Equitana í Þýska-
landi, fyrir nokkrum árum. I mann-
hafi tugþúsunda sýningargesta
streymdi til hans fólk; gamlir vinir
og ókunnugt fólk; aðdáendur ís-
lenska hestsins og Islands eins og
Gunnar hafði kynnt það. Þetta fólk
umvafði Gunnar með hlýju, aðdáun
og þakklæti fyrir að hafa gert líf
þess auðugra og innihaldsríkara.
Margt annað minnisstætt kemur
upp í hugann, svo sem er við fórum
um Suðurland og hittum hrossa-
ræktendur að máli. Ógleymanlegir
voru fundir Gunnars í þeirri ferð
með ræktunarjöfrunum Jóni Páls-
syni dýralækni á Selfossi og Sigurði
Haraldssyni í Kirkjubæ. Það eru
forréttindi að hafa fengið að vera
viðstaddur þessa hinstu fundi
þeirra. Um langt árabil ræddum við
Gunnar saman oft í viku og ef hugur
Gunnars flaug hátt gátu símtölin
orðið mörg sama daginn. Alltaf var
uppörvun að fundum með honum og
þótt oftast væri umræðuefnið
hrossarækt og framgangur íslenska
hestsins, var aldrei um endurtekn-
ingar að ræða, svo frjór sem Gunnar
var í hugsun til hins síðasta. Jafnan
er ég heyri merkra manna minnst
kemur mér Gunnar Bjarnason í hug.
Aðstandendum votta ég samúð.
Anders Hansen.
Það eru að verða sextíu og þrjú ár
síðan við Gunnar Bjarnason hrossa-
ræktarráðunautur sáumst fyrst. Ég
sótti þá um haustið námskeið á
Hvanneyri, sem haldið var fyrir eft-
irlitsmenn nautgripa- og fóður-
birgðafélaga, en Gunnar hóf það
haust nám í búfræði við bændaskól-
ann.
Fyrsta laugardagskvöldið, sem ég
var þar, héldu skólapiltamir
dansæfingu, eins og það var kallað,
og fengum við námskeiðsþátttak-
endur leyfi til að koma þar og taka
þátt í gleðskapnum.
Það setti óneitanlega svip á þessa
samkomu að dömumar voru ansi fá-
ar, eða 10-12 að tölu, en piltarnir
sennilega 40-50 og þeir sem hikuðu
eða vora lengi að hugsa sig um
fengu enga dömu, en hinir þeir
heppnu og ákveðnu dönsuðu þarna
hnakkakerrtir um dansgólfið.
Ég veitti strax tveimur ungum
mönnum athygli, sem bára sig sér-
lega vel í dansinum, og síðar þetta
kvöld var ég kynntur fyrir þeim, en
það vora þeir Guðmundur Péturs-
son frá Botnum í Meðallandi og
Gunnar Bjamason frá Húsavík.
Ég hafði þegar þetta var kynnst
nokkram systkinum Gunnars, og því
vildi ég gjarnan kynnast Gunnari og
framtíðaráætlunum hans.
Hann sagði mér að hann væri
ennþá óráðinn í hvaða lífsstarfi hann
myndi gegna á ævinni, en hann hefði
áhuga á að kanna hvort hann gæti
komið að liði í landbúnaðinum, og
því væri hann hér á skólanum í vet-
ur.
Ég sá strax að Gunnar, sem var
jafnaldri minn, dansaði hvern dans-
inn eftir annan við sömu dömuna,
granna og fíngerða, ljóshærða
stúlku, sviphreina með góðlegan
svip, og man ég ennþá eftir því hve
þetta var glæsilegt par og gæfulegt.
Stúlkan var Svava Halldórsdóttir,
skólastjóradóttir á Hvanneyri.
Þremur árum síðar hittumst við
Gunnar aftur í Kaupmannahöfn.
Hann var þá á þriðja ári í almennum
landbúnaðarfræðum, en ég var að
hefja mitt háskólanám. Mér varð
fljótt ljóst, að Gunnari sóttist námið
mjög vel, enda drakk hann í sig af
áfergju allar nýjar vísindalegar
staðreyndir, sem boðuðu nýja stór-
sókn til hagkvæmari búvörafram-
leiðslu. Hann sannfærðist un að með
nýrri þekkingu mætti útrýma fá-
tækt og kyrrstöðu, ef tækist að fá
bændur og stjórnmálamenn til þess
að vinna skipulega, og trúa á hina
nýju þekkingu og hagnýta sér hana.
Um það leyti sem Gunnar var að
ljúka kandidatsprófi í almennri bú-
fræði fékk hann bréf frá Bjarna Ás-
geirssyni alþingismanni, móður-
bróður sínum, en hann var þá
stjórnarmaður í Búnaðarfélagi Is-
lands, um að Gunnari stæði til boða
að taka að sér að verða hrossarækt-
arráðunautur Búnaðarfélagsins. Það
hittist nú svo á að ég var staddur
heima hjá Gunnari, þegar hann fékk
þetta atvinnutilboð, og minnist ég
þess, að honum leist ekki vel á það í
fyrstu. Hann sagðist lítið hafa átt
við hesta og sér fyndist háskólinn
ekki hafa gefið sér nægilega mikla
fræðilega þekkingu að byggja á.
Ég reyndi aftur á móti að stappa í
Gunnar stálinu. Hann þyrfti ekki að
hafa áhyggjur af takmörkuðum
pi'axis. Hann myndi örugglega fara
inn á nýjar brautir og skapa reið-
hest og reiðmennsku, sem hæfði ís-
lenska hestinum og sem umheimur-
inn myndi læra að meta og dást að.
„Þú ert sennilega maðurinn, sem
hefur hæfileika til að koma þessu í
kring, þar sem þú ert hrifnæmur og
hefur í þér mikinn áróðurskraft, og
átt auðvelt með að fá öfluga sam-
starfsmenn," sagði ég og Gunnar fór
meira og meira að velta þessu
starfstilboði fyrir sér.
Gunnar hafði um þessar mundir
fengið heitkonu sína til sín, dömuna
sem hann leyfði helst engum að
dansa við á dansæfingunni forðum á
Hvanneyri, Svövu Halldórsdóttur,
og hún var mér sammála og hvatti
hann til að taka þessu tilboði. Þar
með var svo teningunum kastað og
Gunnar fór að einbeita sér að því að
kynna sér hrossakynbætur, hestaí-
þróttir og reiðmennsku og þar með
hófst nýr kapítuli í sögu íslenska
hestsins, um ótrúlega árangursríkt
starf og glæsilegan árangur. Sú
mikla saga verður ekki sögð hér, en
henni verða vafalítið gerð glögg skil
í næstu framtið, sem einhverju
merkilegasta ræktunarafreki sem
átt hefur sér stað í búfjárrækt á síð-
ustu hálfri öld.
Tíu áram eftir að Gunnar tók við
starfi hrossaræktarráðunautar hitt-
umst við oft heima hjá þeim Gunnari
og Svövu, sem höfðu flust að Hvann-
eyri fyrir nokkrum áram, þar sem
Gunnari fannst að hann gæti vel
annast kennslu við bændaskólann og
framhaldsdeildina ásamt hrossa-
ræktarstarfinu, sem var unnið mest
vor og sumar, þegar minna var að
gera við kennsluna. Við áttum þarna
margar ógleymanlegar stundir á
skemmtilegum viðræðukvöldum,
þegar skiptust á umræður um al-
vörumál eins og stofnun Hrossa-
ræktarsamtakanna og Landssam-
bands hestamanna, en að hvoram
tveggja þeim merku samtökum átti
Gunnar gildan þátt. En við hvfldum
okkur einnig á því að segja hvert
öðra gamansögur af sjálfum okkur
og samstarfsfólki, græskulaust gam-
an, en stundum með svolítið beittum
húmor, sem engan meiddi þó.
Ég fór með Gunnari á margar
hrossasýningar og á allmarga
fræðslufundi og get borið um það að
hann var skarpskyggn dómari og af-
burða ræðumaður og uppfræðari.
Gunnar tók að sér alltaf ný og ný
verkefni og lét öðram eftir að full-
gera margt sem hann byrjaði á.
Hann sleppti þó aldrei hendinni af
útflutningi hrossa og hann var
lengst af í fararbroddi í starfi al-
þjóðafélagsskapar um ræktun ís-
lenska reiðhesteins.
Nú að leiðarlokum kveðjum við
gamlir samstarfsmenn Gunnar með
virðingu og þökk fyrir glæsilegan
árangur við ræktun íslenska hests-
ins og fyrir þá alþjóðlegu viðurkenn-
ingu sem íslenski hesturinn hefur
öðlast á síðustu áram sem fjölhæfur
ganghestur og mikilhæfur reiðhest-
ur. Það má fyrst og fremst þakka
Gunnari Bjarnasyni.
Hafi Gunnar heiður og þökk fyrir
sitt mikla og góða lífsstarf.
Hjalti Gestsson.
• Fleirí minningargrcinar um
Gunnar Bjamason bíða hirtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.
DAGBJORT UNNUR
MAGNÚSDÓTTIR
+ Dagbjört Unnur
Magnúsdóttir
fæddist í Stapakoti í
Innri-Njarðvík hinn
15. nóvember 1908.
Hún lést á Sjúkra-
liúsi Suðurnesja hinn
19. september síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru Snjá-
friður Ólafsdóttir, f.
14.6. 1865, d. 6.12.
1937, og Magnús
Magnússon, f. 11.11.
1863, d. 14.8. 1949.
Maki Dagbjartar
var Kristján Níels
Konráðsson, f. 1. janúar 1902, d.
24. janúar 1985. Börn þeirra eru
Gunnar Valgeir, f. 22. mars 1928,
og Alda, f. 1. nóvember 1929.
Útför Dagbjartar fer fram frá
Ytri-Njarðvíkurkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Okkur langar að minnast ömmu
með örfáum orðum. Ekki var
amalegt að fá að alast upp í húsinu
þar sem amma og afi bjuggu og vora
alltaf tiltæk og til staðar ef á þurfti
að halda. Ekki var heldur verra að
hafa stans á leiðinni upp stigann,
rennandi blautur beint úr fjöranni,
fá hvítar flatkökur eða eitthvert
nýbakað góðgæti í eldhúsinu hjá
ömmu. Það má heldur ekki gleyma
kjallaranum á Sólbakka sem stóð
okkur systkinunum opinn og ófáir
fengu að njóta og vera þar við leik
og störf. Minnisstæðar era okkur
þær amma Dæja og Dóra á Bergi
við borðstofuborðið að spila Marías.
Varla leið sá dagur á meðan heilsan
leyfði að ekki væra teknir einn eða
tveir slagir.
Ömmu féll aldrei
verk úr hendi, hún fór
að vinna úti sem ekki
var vaninn með ömmur
á þeim tíma, handa-
vinna var henni hjart-
ans mál og vora ófáar
flíkurnar sem hún
hjálpaði okkur með
hvort sem það var
prjónað eða saumað og
um heimilið var hugsað
af mikilli reisn. Dugleg
kona var hún með
afbrigðum og sannaðísfr
það best eftir að hún
fékk áfallið fyrir 22
áram, hún lærði að lifa með fötlun
sinni og hélt áfram af dugnaði að
prjóna, sauma og síðast en ekki síst
að mála og sést það á verkum
hennar sem hún gaf okkur við hin
ýmsu tækifæri.
Við hefðum gjarnan viljað að hún
hefði fengið að fagna 90 ára
afmælinu sínu í nóvember nk. en við
fáum ekki við allt ráðið því nú er
komið að leiðarlokum og
kveðjustund. Við getum ekki látið
hjá líða að þakka starfsfólkinu á
Garðvangi þar sem hún bjó sl. 14 ár
fyrir þeirra óeigingjarna starf og
væntumþykju í hennar garð.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna,
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Briem)
Kærar þakkir fyrir allt, elsku
amma, og nú er „allt í lagi fyrir
mig“.
Hulda, Einar og Linda.
AUÐUR
JÓNSDÓTTIR
+ Auður Jónsdóttir
fæddist 23. apríl
1920. Hún lést á
Fjórðungssjúkrahús-
inu á Akureyri 17.
september síðastlið-
inn. Foreldrar henn-
ar voru Jón Oddsson,
bóndi í Hvammi í
Breiðdal, og Stefanía
S. Ólafsdóttir.
Auður giftist 1941
Birni Kristni Aspar,
d. 18.11. 1951. Börn
þeirra eru: 1) Hall-
dór, f. 1940. 2) Jón, f.
1942. 3) Birgir, f.
1943. 4) Stefán, f. 1944. 5) Edda, f.
1946. 6) Torfi, f. 1947. 7) Gunnar,
f. 1949. 8) Birna Kristín, f. 1951.
Utfor Auðar fer fram frá Akur-
eyrarkirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
Auður Jónsdóttir, mágkona mín,
fluttist til Akureyrar ung stúlka,
innan við tvítugt og þar lágu leiðir
þeirra saman, Björns Kristins,
bróður míns og hennar. Þau giftust
1941 og eignuðust átta
böm. Þrjátíu og eins
árs gömul var Auður
orðin ekkja með átta
böm, það elsta 11 ára.
Sjá má hvað í þessa
konu var spunnið að
hún hélt saman hópn-
um sínum og kom þeim
öllum til manns, eins
og sagt er. Öll era þau
virt fyrir dugnað og~
heiðarleika. Einn af
ríkustu þáttum í skap-
gerð Auðar var að
koma hreint fram og að
vera heiðarleg, skulda
helst engum neitt og vera trúr því
sem þér er treyst fyrir. Afkomend-
ur hennar era komnir á fimmta tug-
inn. Seinni ár hefur hún búið með
Torfa, syni sínum. Ævi þessarar
góðu hagleikskonu, sem bar mikla
virðingu fyrir tilverunni, er nú á
enda. Ég og við systkinin viljum
þakka henni samfylgdina og erum
hreykin af því sem hún hefur áork-
að í lífinu.
Jón E. Aspar.
d»
Birting afmælis- og
minningargreina
MORGUNBLAÐIÐ tekur afmælis- og minningargreinar til birtingar
endurgjaldslaust. Greinunum er veitt viðtaka á ritstjórn blaðsins í Kr-
inglunni 1, Reykjavík, og á skrifstofu blaðsins í Kaupvangsstræti 1,
Akureyri. Þá er enn fremur unnt að senda greinamar í símbréfi (569
1115) og í tölvupósti (minning@mbl.is) — vinsamlegast sendið grein-
ina inni í bréfinu, ekki sem viðhengi.
Um hvern látinn einstakling birtist ein uppistöðugrein af hæfilegri .
lengd, en aðrar greinar um sama einstakling takmarkast við eina örk,
A-4, miðað við meðallínubil og hæfilega línulengd, - eða 2.200 slög (um
25 dálksentimetra í blaðinu). Tilvitnanir í sálma eða Ijóð takmarkast
við eitt til þrjú erindi. Greinarhöfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn
sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Við birtingu afmælisgreina gildir sú regla, að aðeins eru birtai- grein-
ar um fólk sem er 70 ára og eldra. Hins vegar era birtar afmælisfréttir
ásamt mynd í Dagbók um fólk sem er 50 ára eða eldra.