Morgunblaðið - 27.02.1994, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1994
KVIKMYNDIR/HÁSKÓLABÍÓ hefur tekið til sýninga kvikmyndina In The Name
ofThe Father, með Daniel Day-Lewis, Pete Postlethwaite og Emma Thompson
í aðalhlutverkum. Jim Sheridan er leikstjóri. Myndin hlaut á dögunum Gullbjöm-
inn á kvikmyndahátíðinni í Berlín og hefur verið tilnefnd til sjö Óskarsverðlauna
Dæmdir saklausir
í MYNDINNI In The Name of The Father er sögð
saga Gerry Conlons, norður-írsks smákrimma sem sat
saklaus í fangelsi í 15 ár, dæmdur fyrir aðild að tveim-
ur sprengjutilræðum írska lýðveldishersins í bænum
Guildford, skammt utan við London í október 1974.
Fimm létu Iífíð og fjölmargir særðust í tilræðunum sem
ollu almennri reiði og uppnámi í Bretlandi. í nóvember
1974 hafði lögreglu ekki tekist að hafa upp á hinum
seku og almenningur og yfírvöld kröfðust þess að hin-
ir seku yrðu dregnir fyrir rétt. Margir voru handteknir
í handahófskenndri leit lögreglu að sakborningum.
Einn þeirra var vinur og samlandi Gerrys frá Norður-
írlandi, Paul Hill. Neyðarlög sem samþykkt höfðu ver-
ið til að auðvelda lögreglu að berjast gegn hryðjuverk-
um gerðu kleift að halda honum dögum saman í varð-
haldi án lögfræðiaðstoðar. Þann tíma var hann yfir-
heyrður dag og nótt og sætti margs konar harðræði
og misþyrmingum. Paul lét undan þrýstingnum, gekkst
við tilræðinu og benti á Gerry og tvo aðra kunningja
sína, írann Paddy Armstrong og bresku stúlkuna Ca-
role Richardson, sem vitorðsmenn.
Þau sættu sams konar
meðferð með sama árangri;
undirrituðu játningar sem
fengnar voru fram með harð-
ræði. Fjórmenningamir
drógu játningar sínar fljót-
lega til baka og bentu á fjar-
vistarsannanir en allt kom
fyrir ekki, þeir voru dæmdir
til ævilangrar fangelsisvistar.
í skýrslu sinni blandaði Gerry
frænku sinni, hinni konungs-
hollu Annie Maguire, í málið.
Þegar lögreglan réðist inn á
heimili hennar var þar m.a.
staddur faðir Gerrys, Guis-
eppe, sem var kominn • frá
Belfast til að útvega syni sín-
um lögfræðing. Hann var
einnig handtekinn og ásamt
Annie Maguire og fimm öðr-
um ákærður fyrir þátt í mál-
inu og dæmdur í fangelsi fyr-
ir þátt í tilræðinu. Allt þetta
fólk hélt statt og stöðugt
fram sakleysi sínu og sagði
játningamar fengnar fram
með harðræði, þvingunum og
ofbeldi.
Vinir þeirra og lögfræðing-
ar trúðu á sakleysi þeirra og
háðu frá fyrsta degi baráttu
fyrir að fá þau látin laus. Sú
barátta bar ekki árangur fyrr
en eftir 15 ár en þá kom í
ljós að lögreglan hafði leynt
vitnisburði manna sem stað-
fest höfðu fjarvistarsönnun
Gerrys og félaga hans. Stað-
reyndin var sú að þegar
sprengjumar spmngu voru
þeir í almenningsgarði í
margra kílómetra fjarlægð,
nýbúnir að bijótast inn í íbúð-
arhús í London og stela sér
peningum. Sannleikurinn
kom of seint í ljós fyrir föður
Gerrys; Guiseppe Conlon lést
í fangelsi árið 1980.
Annað mikilvægt atriði í
því að fá sakfellingunni
hnekkt vom rannsóknir rétt-
arsálfræðinga í Bretlandi
með Gfsla Guðjónsson
fremstan í flokki. Með rann-
sóknum þeirra var leitt í ljós
að það er til fólk sem játar á
sig glæpi sem það hefur ekki
framið, persónuleiki þeirra
var þannig að væri það beitt
nægum þrýstingi og yrði það
fyrir nægu mótlæti væri það
reiðubúið að játa á sig hvað
sem er. Carole Richardson
var meðal skjólstæðinga Gísla
Guðjónssonar sem einnig yf-
irheyrði fólk úr hópi hinna
svokölluðu sexmenninga frá
Birmingham, sem einnig vom
dæmdir saklausir fyrir aðild
að IRA-tilræðum. Um rann-
sóknir Gísla og ástæður þess
að saklaust fólk játaði á sig
hroðalega glæpi má lesa í bók
sem hann hefur gefíð út og
kom út í Bretlandi fyrir um
það bil 2 ámm.
Mál Guildford-fjórmenn-
í yfirheyrslu *
EFTIR tveggja sólarhringa yfírheyrslur af þessu tagi
brotnaði Gerry Conlon (Daniel Day-Lewis) og játaði á
sig ódæði sem hann var saklaus af.
inganna og annarra sem svip-
að er ástatt um hafa skekið
undirstöður breska réttar-
kerfísins undanfarin misseri
og margir em enn þeirrar
skoðunar að þeir sem beri
ábyrgð á þeim harmleikjum
sem mistök og ofurkapp
breska réttarkerfísins kallaði
yfír saklaust fólk hafí ekki
verið látnir taka afleiðingum
afglapa sinna. Enn sitja í
embætti dómarar sem sætt
hafa harðri gagnrýni fyrir
þátt sinn í málinu og nýlega
vom lögreglumenn sem
ákærðir vom fyrir að falsa
og leyna sönnunargögnum í
málum Guildford-hópsins
sýknaðir í réttarsal. Málið er
viðkvæmt og eldfímt í breskri
umræðu og nokkur tor-
tryggni hefur mætt myndinni
In The Name of The Father
þar í landi. Sú tortryggni
hefur meðal annars lýst sér
í því að Daniel Day-Lewis og
Emma Thompson hefur verið
brigslað um óþjóðhollustu
fyrir að koma þama nokkurs
staðar nærri. Þeir sem vilja
ófrægja myndina benda m.a.
á að í kvikmyndinni er ýmsum
staðreyndum hagrætt, t.a.m.
varðandi það að Gerry og
Guiseppe vom í raun aldrei
saman í fangaklefa og hittust
varla í fangelsinu.
í myndinni er hins vegar
lögð mikil áhersla á að sýna
samband Gerrys við föður
sinn Guiseppe og samskipti
þeirra í fangelsinu þar sem
þeir em látnir deila klefa og
reynt að sýna með hve ólíkum
hætti þeir bmgðust við and-
streyminu og hvemig það bar
til að sonurinn tók að virða
aðferðir föður síns til að beij-
ast fyrir sigri, en framan af
fangavistinni hneigðist Gerry
að málstað hryðjuverka-
mannanna sem búið var að
dæma hann saklausan fyrir
að tengjast. Guiseppe vísaði
hins vegar ávallt aðferðum
hryðjuverkamannanna á bug
og var sannfærður um að
sannleikurinn mundi sigra að
lokum.
Kvikmyndahandritið er
unnið upp úr bókinni þar sem
Gerry Conlon lýsir reynslu
sinni. Höfundar kvikmynda-
handritsins þar sem 17 ára
sögu er lýst á 2 tímum og
korteri, em leikstjórinn Jim
Sheridan og írski blaðamað-
urinn og leikskáldið Terry
George. Sheridan á að baki
glæsilegan feril sem leik-
stjóri. Fyrsta mynd hans, sem
Feðgar
í MYNDINNI deila feðgarnir Gerry og Guiseppe Conl-
on fangaklefa.
Lögfræðingurinn
EMMA Thompson leikur Gareth Pierce, lögfræðinginn
sem berst fyrir frelsi fjórmenninganna frá Guildford.
gerð var árið 1989, hét My
Left Foot og hlaut frábærar
viðtökur og fímm óskarsverð-
launatilnefningar; fyrir bestu
mynd, bestu leikstjóm og
besta handrit og í tveimur
flokkum hlaut myndin verð-
launin eftirsóttu, fyrir besta
leik konu í aukahlutverki og
verðlaun besta leik karls í
aðalhlutverki. Aðalleikarinn í
My Left Foot var Daniel Day-
Lewis og hann og Sheridan
vinna hér saman öðm sinni.
Day-Lewis tók að sér hlut-
verkið eftir að hann hafði
komið í heimsókn til vinar
síns Sheridans og las hjá hon-
um handritsdrögin. í önnur
lykilhlutverk myndarinnar
völdust m.a. Emma Thomp-
son, óskarsverðlaunaleikkon-
an úr Howard’s End, sem fer
með hlutverk lögfræðingsins
Gareth Peirce, en það var hún
sem að lokum fékk dóminum
hnekkt. Hlutverk Guiseppes
er í höndum breska leikarans
Petes Postlethwaites, sem
vann með Day-Lewis við Old
Vic leikhúsið í Bristol.
Það þarf ekki að orðlengja
að In The Name of The Fat-
her hefur fengið afbragðsvið-
tökur áhorfenda jafnt og
gagnrýnenda þótt ekki sé
fögnuðurinn fölskvalaus í
Bretlandi. Á kvikmyndahá-
tíðinni í Berlín í síðustu viku
hláut myndin aðalverðlaunin,
Gullbjöminn, og hún er til-
nefnd til sjö helstu óskars-
verðlaunanna í ár; m.a. sem
besta mynd ársins, Jim
Sheridan sem besti leikstjóri,
Daniel Day-Lewis sem besti
aðalleikari, Emma Thompson
sem besta leikkona í auka-
hlutverki, og Pete Postleth-
waite, sem besti leikari í
aukahlutverki. Það kemur í
ljós hvemig fer 21. mars.
Á valdi vinnunnar
DANIEL Day-Lewis er leik-
ari sem gefur sig allan á
vald því hlutverki sem hann
tekst á við hveiju sinni. Eft-
ir að hafa lesið drögin að
handriti í nafni föðurins (In
the Name of the Father) á
heimili vinar síns, Jims
Sheridans, varð hann heltek-
inn af hlutverkinu og fannst
hann verða að leika í mynd-
inni þrátt fyrir einhveijar
efasemdir um að hann væri
rétti maðurinn í hlutverkið.
Ástæðan var meðal annars
sú að Day-Lewis er af írsku
bergi brotinn og hann lætur
sig málefni írlands miklu
varða. Fyrsta skref leikar-
ans í undirbúningnum var
að hitta Gerry Conlon, sögu-
hetju myndarinnar. Fyrir-
myndin og leikarinn eyddu
saman nokkrum vikum og
ræddu saman fram og til
baka um líf Gerrys, fanga-
vistina og það sem Day-
Lewis og Sheridan lögðu
höfuðáherslu á; samskipti
feðganna, Gerrys og Guis-
eppe. Að því búnu sagði
Daniel Day-Lewis skilið við
sjálfan sig og gerðist Gerry
Conlon.
Meðan á tökum myndar-
innar stóð talaði Daniel Day-
Lewis ensku með Belfast-
hreim frá morgni til kvölds.
Hann létti sig um 14 kíló
og neitaði að leggja sér ann-
að til munns en fangafæði;
súpu og kássu. Hann tók
því iila ef einhver kallaði
hann Daniel en ekki Gerry.
Hann eyddi tveimur dögum
og tveimur nóttum í fanga-
klefa og vakti allan tímann;
fyrir því sáu öryggisverðir
sem hann hafði ráðið til að
beija klefann utan á tíu mín-
útna fresti. Ekki nóg með
það, þjálfaðir rannsóknar-
lögreglumenn voru fengnir
til að taka leikarann í langar
þriðju gráðu yfirheyrslur,
ógna honum, hóta honum
og beija hann svolítið. Dvöl-
in í klefanum og yfírheyrsl-
urnar þjónuðu þeim tilgangi
að búa leikarann undir eina
af lykilsenum myndarinnar,
atriðið þar sem Gerry Conlon
bognar eftir yfirheyrslur og
játar á sig ódæði sem hann
var alsaklaus af. Málefni
Guildford-fjórmenninganna
er vandræðamál í vitund
Breta og hluti bresku press-
unnar hefur hreytt í Daniel
ónotum fyrir afskipti af
myndinni. Hann bregst hart
við og segir; „Meðan menn
láta svona verður ekki hægt
að bæta ástandið á Norður-
írlandi. En það er eins og
það veiti okkur Englending-
um einhveija öryggiskennd
að ímynda okkur að handan
við hafíð sé ekkert annað
en einhver glás af villimönn-
um sem ætli sér það eitt að
vinna okkur mein. Þangað
til við losum okkur við þær
grillur breytist ekkert.“
Daniel Day-Lewis varð
súperstjama í kvikmynda-
heiminum fyrir ógleyman-
lega túlkun sína á fjölfatlaða
írska listamanninum
Christie Brown í fyrstu kvik-
mynd Jims Sheridans,
Vinstri fætinum (My Left
Foot). Fyrir hlutverkið hlaut
hann Oskarsverðlaun árið
1989. Síðan lék hann síðasta
Móhíkanann í samnefndri
stórmynd og hlaut lof og
vinsældir fyrir og síðustu
vikumar hafa íslenskir kvik-
myndahúsagestir fylgst með
honum í mynd Martins Scor-
seses, Öld sakleysisins (Age
of Innocence), þar sem hann
leikur á móti Michelle Pfeif-
fer og Winonu Ryder.
Jim Sheridan, vinur Day-
Lewis, segir að hann hafi
meiri og dýpri þekkingu á
leiklist, kvikmyndagerð og
kvikmyndaiðnaðinum en
flestir aðrir og Sheridan segir
að skýringin sé sjálfsagt sú
að hann hafí þetta í genunum.
Það er líka rétt, pilturinn
ólst upp innan um skáld,
leikhúsfólk og kvikmynda-
gerðarmenn. Móðir hans Jill
Balcon var leikkona og dótt-
ir Michaels Balcons, stjóm-
anda Ealing-kvikmynda-
versins. Faðir Daniels var
Cecil Day-Lewis, írskættað
lárviðarskáld Breta á sjötta
áratugnum. Sem ungur
maður ætlaði Daniel, sem
er írskur ríkisborgari, sér
að starfa við húsgagnagerð
en blóðið sagði til sín og
hann gerðist atvinnuleikari
í Old Vic leikhúsinu í Bristol
þar sem Pete Postlethwaite,
sem leikur föður hans í I
nafni föðurins, starfaði
-lengi. Framinn var skjótur
og á árunum 1982-1984
vakti hann gífurlega athygli
í hveiju stykkinu af öðm.
Það var leikstjórinn
Stephen Frears sem fyrstur
fékk Daniel Day-Lewis til
að leika í kvikmynd — hinni
eftirminnilegu „My Beauti-
ful Laundrette". Eftir það
lék hann í Herbergi með
útsýni (A Room With A
View) og þá í kvikmynda-
gerð Philips Kaufmans eftir
sögu Kundera, Hinn óbæri-
legi léttleiki tilverannar.
Síðan tók við gamanmyndin
„Stars and Bars“ og þá Jim
Sheridan og mynd hans
byggð á sögunni um fjölfatl-
aða rithöfundinn og málar-
ann Christie Brown. Eftir
Vinstri fótinn býst enginn
við öðra en stórkostlegum
leik af Daniel Day-Lewis og
þeir sem sjá í nafni föðurins
munu sannfærast um að
hann stendur undir þeim
væntingum.