Morgunblaðið - 14.12.1985, Síða 10

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR14. DESEMBER1985
Ríkissaksóknari svarar iðnaðarráðherra:
Ógerlegt að taka
þátt Alberts einan
út úr rannsókninni
MORGUNBLAÐINU barst í gær
eftirfarandi svarbréf ríkissaksókn-
ara, Þórðar Björnssonar, til Alberts
Guðmundssonar, iðnaðarráðherra:
„í bréfi, dags. 9. þ.m., vekið þér,
hr. iðnaðarráðherra, athygli mína
á ásökunum sem fram hafa komið
opinberlega í yðar garð um að þér
hafið misbeitt aðstöðu yðar sem
formaður bankaráðs Útvegsbanka
íslands til að greiða fyrir viðskipt-
um Hafskips hf. Þér teljið að ásak-
anir þessar séu tilhæfulausar með
öllu og að þér getið með engu móti
setið undir þeim. Farið þér þess á
leit að ríkissaksóknari láti fara
fram opinbera rannsókn vegna
þessara ásakana.
Af þessu tilefni skal tekið fram
eftirfarandi:
1. Samkvæmt 35. gr. laga nr. 74,
1974 um meðferð opinberra
mála er skilyrði fyrir því að
hafist sé handa um opinbera
rannsókn að fyrir liggi vitn-
eskja eða rökstuddur grunur
um, að refsiverð háttsemi, er
ber undir opinbera ákæruvald-
ið, hafi verið drýgð.
Opinber rannsókn getur verið
tvenns konar: Lögreglurann-
sókn og dómsrannsókn. Ef
rannsókn fer fram út af ætluðu
broti gegn almennum hegning-
arlögum er oft talað um saka-
málsrannsókn.
Opinber rannsókn á hendur
manni fer fram í því skyni að
sannreyna hvort hann hefur
gerst sekur um refsiverða hátt-
semi. Rökstuddur grunur um
slíkt athæfi er lágmarksskilyrði
fyrir því að hefja megi opinbera
rannsókn á hendur manni.
Þetta skilyrði er sett þegnum
þjóðfélagsins til verndar.
Að gefnu tilefni vegna orða-
lags í fyrrgreindu bréfi yðar,
er rétt að taka fram að það
getur aldrei verið aðaltilgangur
með opinberri rannsókn að
hreinsa eða hvítþvo menn af
ásökunum eða orðrómi um
refsiverða háttsemi. í þeim til-
vikum getur hins vegar komið
til álita að beita ákvæðum laga-
um ærumeiðingar og málsmeð-
ferð þeirra.
2. Bú Hafskips hf. hefur verið
tekið til gjaldþrotaskipa. I 4.
tölulið 88. gr. gjaldþrotaskipta-
laga nr. 6, 1978 segir að telji
skiptaráðandi, að þrotamaöur
eða aðrir kunni að hafa gerst
sekir um refsivert athæfi, skuli
hann tilkynna það ríkissak-
sóknara, sem kveður á um rann-
sókn málsins. Sú rannsókn skal
fara fram að hætti opinberra
mála.
Þá hefur ríkisstjórnin lagt
fram á Alþingi frumvarp til
laga um skipun þriggja manna
nefndar, er kanna skal hvort
um óeðlilega viðskiptahætti
hefur verið að ræða í samskipt-
um Útvegsbanka íslands og
Hafskips hf. á undanförnum
Þórður Björnsson
árum.
3. Sú opinbera rannsókn sem þér
beiðist, varðar samskipti Haf-
skips hf. og Útvegsbanka ís-
lands á þeim árum, er þér voruð
samtímis stjórnarformaður
skipafélagsins og formaður
bankaráðsins.
í þeirri rannsókn hlyti að
vera lögð áhersla á eftirfarandi:
a) Að afla framburða, fundar-
gerða og annarra skjalgagna
um fjármálaskipti skipafé-
lagsins og bankans á þessum
tíma.
b) Að rannsaka öll atvik að
lánveitingum bankans til
skipafélagsins, þar á meðal
að afla upplýsinga um grein-
argerðir fyrir lánabeiðnum
og sannleiksgildi þeirra, um
dagsetningar, fjölda og fjár-
hæðir veittra lána, tíma-
lengd þeirra og lánskjör svo
og um greiðslutryggingar
lána, verðmæti þeirra og
veðhæfni á hverjum tíma.
c) Að afla upplýsinga um hlut
hvers einstaks stjórnar-
manns skipafélagsins og
bankans að hverri lánbeiðni
og lánveitingu.
4. Nú á þessu stigi máls þegar
rannsókn skiptaréttar er varla
byrjuð, er eigi fyrir hendi sá
rökstuddi grunur að unnt sé að
hefjast handa um sakamáls-
rannsókn út af ætlaðri refsi-
verðri háttsemi vegna fyrr-
greindra starfa yðar.
Það verður verkefni skipta-
réttar og væntanlegrar rann-
sóknarnefndar að rannsaka
atriðu þau, sem rakin eru í 3.
lið hér að framan. Ef sú rann-
sókn leiðir til þess að stjórnar-
menn Hafskips hf. eða/og Út-
vegsbankans, einn eða fleiri,
kunni að hafa gerst sekir um
refsiverða háttsemi er skylt að
tilkynna það ríkissaksóknara,
sem kveður þá um rannsókn
þess eða þeirra sakarefna.
Ákvörðun eða ákvarðanir um
sakamálarannsókn hljóta því
að bíða framvindu þeirrar rann-
sóknar, sem nú er að hefjast.
5. Þáttur yðar í fjármálaskiptum
Hafskips hf. og Útvegsbanka
íslands verður eigi aðgreindur
frá þáttum samstjórnarmanna
yðar í félaginu og bankanum.
Ef reynt yrði að skilja þátt
yðar frá þáttum annarra, sem
hér eiga hlut að máli, í því skyni
að flýta málalokum, að því er
yður einan varðar, væri það
ekki aðeins ógerlegt af mál-
efnaástæðum heldur einnig ský-
laust brot gegn jafnréttisregl-
unni, sem er einn af hyrningar-
steinum íslenskrar réttarskip-
unar.“
Albert Guðmundsson iðnaðarráðherra:
Rökstuddur grun-
ur í minn garð
er ekki fyrir hendi
MORGUNBLAÐINU barst í gær-
kvöldi eftirfarandi yfirlýsing frá
Albert Guðmundssyni, iðnaðarráð-
herra:
„Mér hefur í dag borist bréf frá
ríkissaksóknara i tilefni af tilmæl-
um mínum í bréfi dags. 9. þ.m. um
opinbera rannsókn vegna ásakana
sem fram höfðu komið opinberlega
í minn garð um misbeitingu á
aðstöðu sem formaður bankaráðs
Útvegsbanka Islands. Ríkissak-
sóknari tekur fram í svarbréfi sínu
að rökstuddur grunur um refsivert
athæfi sé lágmarksskilyrði fyrir
því að hefja megi opinbera rann-
sókn á hendur manni. 1 svarbréfi
ríkissaksóknara kemur ennfremur
fram að hann telji að eigi sé fyrir
hendi sá rökstuddi grunur að unnt
sé að hefjast handa um sakamála-
rannsókn vegna fyrrgreindra
starfa. Ég tel að í því felist að líta
verði svo á, að fullyrðingar þeirra
Albert Guðmundsson
manna sem sett hafa þessar ásak-
anir fram séu ekki marktækar.
í öðru lagi kemur fram að óhjá-
kvæmilega myndi rannsókn ríkis-
saksóknara beinast að sömu atrið-
um og rannsókn skiptaréttar og
hugsanlegrar rannsóknanefndar á
gjaldþroti Hafskips. Telur ríkis-
saksóknari sýnilega að í því felist
óhagræði.
Tilmæli mín um opinbera rann-
sókn voru byggð á því að ég taldi
og tel enn að skjót niðurstaða
vegna þessara ásakana væru nauð-
synleg allra hluta vegna. í bréfi
mínu var jafnframt tekið fram að
þrátt fyrir rannsóknarhlutverk
skiptaréttar skv. gjaldþrotalögum
óskaði ég eftir að þessi leið væri
farin einmitt til að flýta málinu.
í bréfi mínu var í því sambandi
vakin athygli á yfirlýsingu skipta-
réttar í fjölmiðlum um að rann-
sókn málsins myndi taka langan
tíma.
Rannsókn mun því engu að síður
fara fram vegna þessara ásakana
í minn garð þótt hún muni sýnilega
taka lengri tíma en verið hefði ef
ríkissaksóknari hefði látið fara
fram sérstaka rannsókn. Við því
verður sýnilega ekki gert. Hitt
stendur eftir, sem auðvitað skiptir
mestu, að ríkissaksóknari telur
ekkert marktækt tilefni hafa
komið fram sem réttlæti opinbera
rannsókn.“
Ræður og ritgerðir
Jóns Þorlákssonar
ÚT ER komió ritsafn Jóns Þorláks-
sonar, verkfræðings, kaupmanns og
forsætisráðherra, á vegum Stofnunar
Jóns Þorlákssonar, nýrrar rann-
sóknastofnunar í stjórnmálum og
atvinnumálum en Almenna bókafé-
lagið annast dreifingu. Þetta ritsafn
er gefið út í tilefni fimmtugustu ártíð-
ar Jóns, en hún var 20. mars á þessu
ári. Dr. Hannes Hólmsteinn Giss-
urarson, sagnfræðingur og stjórn-
málaheimspekingur, sá um útgáfuna,
en inngangur er eftir dr. Gunnar
Thoroddsen forsætisráðherra, sem
þekkti Jón vel persónuiega, en það
er erindi, sem dr. Gunnar fiutti í
útvarpið á hundrað ára afmæli Jóns
1977.
Jón Þorláksson var sem kunnugt
er einn helsti framfaramaður á
íslandi á sinni tíð. Hann var þriðji
íslendingurinn, sem lauk verk-
fræðiprófi, og það féll í hans hlut
að hafa forystu um verklegar
framkvæmdir hér sem landsverk-
fræðingur á heimastjórnarárun-
um. Hann varð einnig snemma
virkur í stjórnmálum, ötull stuðn-
ingsmaður Hannesar Hafstein, á
meðan hans naut við, en síðan
forgöngumaður um að fylkja þeim
mönnum, sem höfnuðu innfluttum
stéttarbaráttuhugmyndum, sam-
an í einn flokk. Hann var sem
kunnugt er fyrsti formaður Sjálf-
stæðisflokksins.
Ritsafn Jóns er allmikið að
vöxtum eða 640 bls. Það skiptist í
fimm hluta. f fyrsta hlutanum,
„Frá heimastjórn til fullveldis",
eru birtar stjórnmálaritgerðir
Jóns á árunum 1907—1935. Þar
leiðir Jón meðal annars rök að því
að frjálslynd íhaldsstefna hæfi
íslendingum best, og telur að at-
vinnufrelsi á grundvelli séreignar
sé besta leiðarljós þjóðarinnar á
veginum frá fátækt til bjargálna.
Hann andmælir öllum hugmynd-
um um að stjórnmálaflokkar eigi
að vera stéttarflokkar, skýrir
sameiningu íhaldsflokksins og
Frjálslynda flokksins 1929, færir
rök gegn þingrofinu 1931, mælir
með kjördæmaskipan svipaðri
Jón Þorláksson
þeirri sem tekin var upp 1959, og
lýsir yfir stuðningi við erlent fjár-
magn á íslandi, ef það er á réttum
forsendum.
f öðrum hlutanum er bók sú um
peningamál sem Jón samdi 1924,
Lággengið. Ýmsar ritgerðir Jóns
um fjármál og peningamál eru í
þriðja hlutanum, og má eflaust
segja, að Lággengið og þessar rit-
gerðir séu einhverjar merkustu
heimildir um hagsögu landsins á
tuttugustu öld, sem völ er á. Birt
er meðal annars hið fræga erindi
sem Jón flutti í Bárubúð 12. febrú-
ar 1924, en þar gerði hann upp
ríkisreikningana, sem höfðu fram
að því verið mjög óskýrir, og sýndi
fram á stórfelldan hallarekstur
ríkissjóðs. Jón hafði síðan forystu
um það sem fjármálaráðherra og
síðar forsætisráðhera 1924—1927
að jafna þennan hallarekstur,
greiða niður skuldir íslendinga
erlendis og selja ríkisfyrirtæki. í
þriðja hlutanum er einnig ritgerð
eftir Jón um peningamál þjóðveld-
isaldar, en þar beitir hann annál-
aðri vísindalegri skarpskyggni
sinni til þess að skýra atvik í
Þorvaldar þætti víðförla.
í fjórða hlutanum eru ýmsar
ritgerðir Jóns um verkleg efni, svo
sem um samgöngubætur innan-
lands, byggingarlag, en Jón var
forgöngumaður um notkun stein-
steypu og rak sjálfur byggingar-
vöruverslun um árabil í Reykjavík,
hitaveitu og rafmagnsveitu í
Reykjavík og verklega hagnýtingu
jarðvarmans. f fimmta hlutanum
er síðan birt mikið rit, sem Jón tók
saman að tilhlutan Fossanefndar
árið 1919, en það nefnist „Vatnorka
á íslandi og notkun hennar". Þar
ræðir Jón möguleikana hérlendis
á áburðarverksmiðju, álbræðslu,
karbitvinnslu, kísiliðju, járn-
blendiverksmiðju og svo fram-
vegis.
Dr. Gunnar Thoroddsen segir
meðal annars í inngangi sínum um
Jón Þorláksson: „Hann boðaði af
eldmóði framfarir, framsókn og
framkvæmdir og réðst þá einnig
af ritsnilld á afturhald og kyrr-
stöðu. Verklegar framfarir, frjáls-
lyndi og bætt kjör þjóðarinnar
voru leiðarstjarna hans og lífs-
hugsjón, sem hann reyndist trúr í
orði og verki allt til æviloka."
(Frí útgefanda)
Hafnarfjöröur
Til sölu m.a.:
Austurgata
3ja-4ra herb., 98 fm, góö efri
hæð í tvíb.húsi. Verð 1,8-1,9
millj.
Hringbraut
Gamalt steinhús á tveim hæö-
um, 48 fm aö grunnfl. Mjög stór
lóð. Skipti á 2ja herb. íbúö í
noröurbænum koma til greina.
Opið í dag
frá kl. 13.00-17.00
Ámi Gunnlaugsson m.
Austurgötu 10, sfmi 50784.